Είδατε την 28η Οκτωβρίου τηλεόραση; Εγώ είδα και διασκέδασα. Γιατί, αν μη τι άλλο, έμαθα ηλικίες. Υπήρχαν λόγου χάρη άνθρωποι που θεωρούσα συνομήλικους οι οποίοι περιέγραφαν με ενθουσιασμό την περίφημη επέτειο και την εθνική αντίσταση που ακολούθησε. Ζούσαν και δρούσαν δυο χρόνια πριν γεννηθώ εγώ. Άρα δεν είμαι τόσο μεγάλη, παιδιά. Έτσι μου ήρθε να βάλω κορδέλα στα μαλλιά και να πάω να γραφτώ πάλι στο… κατηχητικό και στις προσκοπίνες.

Αλλά υπήρξε και μια στιγμή που δεν χωρούσε καλαμπούρι. Ήταν η γιορτή που οργάνωσε ένα σχολείο προς τιμήν του Μανώλη Γλέζου… Εκείνου του τρελλάρα που μαζί με τον Σάντα κατέβασαν τη γερμανική σημαία από την Ακρόπολη και ύψωσαν την ελληνική.

Τώρα που ξέρει ο ομορφάντρας Γλέζος τι συσσώρευσε στην Ελλάδα αυτός ο «πόλεμος των άλλων», θα το έκανε άραγε;

Νομίζω πως ναι. Γιατί ό,τι καταξιώνει τον άνθρωπο είναι τα λάθη και οι κουτουράδες του. Οι λογικές είναι αλυσίδες βαριές που τον κρατούν δέσμιο στο χώμα.

Άραγε, από τι προσμίξεις φυλών του Σύμπαντος φτιαχτήκαμε οι άνθρωποι και βγήκαμε ανακόλουθοι, αντιφατικοί, καλόκακοι, τρελλογνωστικοί και πάει λέγοντας…

Όπως και να έχουν τα πράγματα, εγώ θεωρώ ότι ο Β΄ Παγκόσμιος ήταν ο Πόλεμος των… Άλλων!

  • Όπου εμείς είχαμε αναλογικά με τον πληθυσμό μας τα περισσότερα θύματα.
  • Όπου πολεμήσαμε με βλακώδη αυτοθυσία στο πλάι των νικητών, αλλά…
  • Αλλά τιμωρηθήκαμε, στο τέλος, όσο οι ηττημένοι! Και περισσότερο!

Αυτές τις απόψεις τις κουβαλάω αναλλοίωτες μισό αιώνα. Ήταν απόψεις των γονιών μου, των θείων μου, των φίλων μας… Έτσι στα 15 μου έγραψα ένα διήγημα με τον τίτλο «Υπάρχουν ποντίκια στο υπόγειο». Σας είχα πει στο προηγούμενο «Θυμάμαι» πως θα το δημοσίευα αυτούσιο. Αλλά δεν γινότανε… Ούτε η ίδια δεν έβγαζα τα γράμματα από ένα τόσο παλιό χειρόγραφό μου. Μπορώ όμως να σας το διηγηθώ. Είναι η ιστορία ενός παράξενου νεαρού κομμουνιστή, ανέντακτου όμως που έρχεται σε σύγκρουση με το ίδιο το κόμμα του.

Στις 28 Οκτωβρίου 1940 για να μην στρατολογηθεί και σκοτωθεί στον «Πόλεμο των Άλλων» κρύβεται στο κελάρι του σπιτιού του. Οι δικοί του δεν ξέρουν τίποτα. Πιστεύουν ότι έφυγε, στρατολογήθηκε κρυφά και χάθηκε κάπου στα βουνά της Αλβανίας.

Από το κελάρι ακούει το θρήνο της μάνας του. Υποφέρει, αλλά δεν εμφανίζεται. Ανεβαίνει στο σπίτι του, όταν λείπουν οι δικοί του, που είναι κτηνοτρόφοι. Τις νύχτες «στήνει αυτί» και πληροφορείται την έκβαση του πολέμου από τις κουβέντες των δικών του.

Μαθαίνει για την ήττα των Ιταλών. Για τη Γερμανική επίθεση και τη νίκη των γερμαναράδων. Μαθαίνει για την Εθνική Αντίσταση. Κάποιο πρωί που οι δικοί του λείπουν ανεβαίνει και τους κλέβει το ραδιόφωνο για να πληροφορείται την πορεία των γεγονότων. Στο διάστημα αυτό πολλές φορές κάνει αθέλητα θόρυβο και οι δικοί του κατεβαίνουν με καραμπίνες για να σκοτώσουν τα ποντίκια που υπάρχουν στο υπόγειο.

Από το ραδιόφωνο μαθαίνει για την απελευθέρωση και τη νίκη των συμμάχων. Όλα αυτά τα χρόνια παρακολουθεί τα γεγονότα με την περιέργεια και την αδιαφορία ενός ακροατή ή τηλεθεατή. Και μια μέρα ακούει για την είσοδο των Άγγλων, για τον στρατηγό Σκόμπυ και τη συμμορία του. Τρελαίνεται. Ίσως φταίει και ο πολύχρονος εγκλεισμός του. Κάνει θόρυβο. Οι δικοί του κατεβαίνουν με τις καραμπίνες. Σίγουρα υπάρχουν… ποντίκια στο υπόγειο. Βλέπουν κάτι να σαλεύει πίσω από βαρέλια και σακιά. Ναι. Δεν είναι ένα και δύο ποντίκια… Είναι σμήνος. Πυροβολούν και τον τραυματίζουν θανάσιμα. Κι ανακαλύπτουν ότι είναι ο χαμένος άνθρωπός τους. Τα τελευταία του λόγια πριν ξεψυχήσει είναι: «Ναι, μάνα… τώρα θα πάω να καταταγώ. Τώρα αρχίζει ο δικός μας πόλεμος».

Αυτό έλεγε περίπου το διήγημα… Και τόσο μου «έκοβε» που το έστειλα στην υπερδεξιά «Βραδυνή». Γιατί στην «Βραδυνή»; Γιατί είχε κάθε Τετάρτη ένα δισέλιδο που λεγόταν «Φιλολογική Βραδυνή» και δημοσίευε πρωτόλεια νέων και ψώνιων. Την επιμελείτο ο Μπάμπης ο Κλάρας που 5 χρόνια αργότερα τον γνώρισα και προσωπικά. Τον είχα αρχισυντάκτη όταν για λίγο δημοσιογράφησα εκεί. Ένας ευγενικός, ευαίσθητος άνθρωπος, με ένα όνομα βαρύ σαν ιστορία.

Ο Μπάμπης ο Κλάρας ήταν αδελφός του Θανάση του Κλάρα. Και μη μου πείτε πως δεν ξέρετε ότι το «Θανάσης Κλάρας» ήταν το ονοματεπώνυμο εκείνου του ΕΛΛΗΝΑΡΑ (με όλα τα γράμματα κεφαλαία) που πέρασε στην ιστορία σαν Άρης Βελουχιώτης, γιατί θα λυπηθώ βαθειά. Φυσικά το διήγημα δεν δημοσιεύτηκε. Μου έστειλαν όμως ένα πολύ κολακευτικό γράμμα σχετικά με το ταλέντο μου. Το γράμμα τέλειωνε με μια συμβουλή: να ασχοληθώ με πιο λάιτ θέματα, γιατί το θέμα που διάλεξα ήταν πολύ δύσκολο και πολύπλοκο για την ηλικία μου.

Με το δεξί αυτί τους άκουσα, με το αριστερό, όχι. Πάντως δεν είμαι ευχαριστημένη από μένα. Ακροβάτησα και ακροβατώ ακόμα ανάμεσα σε δειλία και γενναιότητα… Ανάμεσα σε ορθολογισμό και παραφορά… Τί υπερίσχυσε από τα δύο; Θα το δείξει το χειροκρότημα!