Μετά την απόφαση των δημοτικών Αρχών του Βολγκογκράντ, να ονομάζεται η πόλη Στάλινγκραντ κατά τις ημερομηνίες των επετείων του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αναζωπυρώθηκαν και οι συζητήσεις σχετικά με τη θέση του Στάλιν στην ιστορία.
Εξήντα χρόνια μετά τον θάνατο του Στάλιν, στη Ρωσία είναι πολλοί εκείνοι που εκτιμούν ιδιαίτερα τον ιστορικό ρόλο του. Ταυτόχρονα, όμως, ο «πατερούλης» εξακολουθεί να είναι στο επίκεντρο διαμάχης ακόμα και στην πατρίδα του, τη Γεωργία.
Στην πόλη Γκόρι -όπου γεννήθηκε- το δημοτικό συμβούλιο πρόσφατα πήρε απόφαση να επαναφέρει στο βάθρο το τεράστιο άγαλμα του Στάλιν. Το άγαλμα είχε αφαιρεθεί πριν από τρία χρόνια, με εντολή της φιλοδυτικής κυβέρνησης Σαακασβίλι.
Η απόφαση του δημοτικού συμβουλίου του Γκόρι αντικατοπτρίζει προσπάθεια που ξετυλίγεται στην πρώην σοβιετική Ένωση, για συμβιβασμό με το κομμουνιστικό παρελθόν. Άλλωστε, στο Γκόρι, το κυρίως αξιοθέατο είναι το Μουσείο, όπου οι επισκέπτες στέκονται μπροστά στη νεκρική μάσκα του κάποτε ανώτατου σοβιετικού ηγέτη και στις πολλές φωτογραφίες του, αλλά και στα προσωπικά του αντικείμενα.
Το 2008, το ομοσπονδιακής εμβέλειας τηλεοπτικό κανάλι «Ρωσία», σε ψηφοφορία που διεξήγαγε για την εκπομπή «Το όνομα της Ρωσίας», πρότεινε στους τηλεθεατές του να επιλέξουν «την πιο σεβαστή, διακεκριμένη και συμβολική προσωπικότητα της ρωσικής ιστορίας». Από τους περίπου 4,5 εκατομμύρια τηλεθεατές, περισσότεροι από 519.000 έδωσαν την ψήφο τους στον Στάλιν. Λίγες περισσότερες ψήφους έλαβε μόνο ο πρίγκιπας Αλεξάντρ Νέφσκι, ο οποίος είχε αποκρούσει την επίθεση των σταυροφόρων τον 13ο αιώνα, καθώς και ο πρωθυπουργός της Ρωσικής Αυτοκρατορίας Πιότρ Στολίπιν, που θεωρείται ένας από τους κορυφαίους Ρώσους μεταρρυθμιστές.
«Τα λεωφορεία του Στάλιν»
Η αντιπαράθεση ανάμεσα στους θαυμαστές και τους επικριτές του Στάλιν οξύνεται συχνά τις παραμονές διαφόρων επετείων της σοβιετικής ιστορίας των μέσων του 20ου αιώνα. Την ημέρα του εορτασμού της νίκης στη μάχη του Στάλινγκραντ, οι οπαδοί του Στάλιν βγάζουν στους δρόμους του Βολγκογκράντ, της Αγίας Πετρούπολης και της Τσιτά τα «λεωφορεία του Στάλιν», τα οποία είναι στολισμένα με πορτρέτα του. Στο Βολγκογκράντ κυκλοφορούν πέντε παρόμοια λεωφορεία, τα οποία θα πραγματοποιούν τις διαδρομές τους έως την 9η Μαΐου, δηλαδή την Ημέρα της νίκης στον Μεγάλο Πατριωτικό πόλεμο. Οι εκδηλώσεις αυτές πραγματοποιούνται από την 9η Μαΐου του 2011. Μέλη του φιλελεύθερου δημοκρατικού κόμματος «Γιάμπλοκο» έχουν υποσχεθεί ότι, όπως και το 2011, έτσι και φέτος, θα περιχύσουν τα «λεωφορεία του Στάλιν» με μπογιά.
Ο Μιχαήλ Φεντότοφ, επικεφαλής του Συμβουλίου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα υπό τον πρόεδρο της Ρωσίας, θεωρεί ότι η πρωτοβουλία των οπαδών του Στάλιν στερείται ηθικής. Απευθυνόμενος σε αυτούς, λέει: «Αν θέλετε να τιμήσετε τη μνήμη των ηρώων μας, υπάρχουν πιο πολιτισμένοι και αποδεκτοί τρόποι για αυτό, και συνδέονται με τον ρόλο που διαδραμάτισε στον πόλεμο ο απλός στρατιώτης, ο απλός αξιωματικός και ο απλός στρατηγός, και όχι ο αρχιστράτηγος των ενόπλων δυνάμεων, ο οποίος είναι υπεύθυνος για εκατομμύρια αθώα θύματα».
Την άποψη του Φεντότοφ ασπάζεται και ο αρχηγός του εθνικιστικού κινήματος «Ρώσοι», Ντμίτρι Ντεμούσκιν, ο οποίος τονίζει: «Η μάχη του Στάλινγκραντ είναι ένας θρίαμβος του ρωσικού λαού και πρέπει να τον διαχωρίσουμε από τον μπολσεβικισμό. Ο Στάλιν επαίνεσε τον ρωσικό λαό, αφού προηγουμένως τον είχε στριμώξει στα στρατόπεδα εργασίας».
Έξι ημέρες τον χρόνο Στάλινγκραντ
Μία από τις 15 μεγαλύτερες σε πληθυσμό ρωσικές πόλεις, το Βολγκογκράντ, έξι ημέρες τον χρόνο, στα επίσημα έγγραφα και κατά τη διάρκεια επίσημων εκδηλώσεων θα αναφέρεται ως Στάλινγκραντ. Η ονομασία Στάλινγκραντ είχε δοθεί στην πόλη του Βόλγα το 1925, προς τιμήν του Ιωσήφ Στάλιν, ενώ το 1961, μέσα στο κύμα της σταλινικής αποκαθήλωσης, το Κομμουνιστικό Κόμμα μετονόμασε το Στάλινγκραντ σε Βολγκογκράντ, «ύστερα από παρακλήσεις των πολιτών».
Αυτήν τη φορά, η απόφαση της μερικής μετονομασίας του Βολγκογκράντ ελήφθη στις 2 Φεβρουαρίου -με τη συμπλήρωση 70 χρόνων από την ιστορική μάχη του Στάλινγκραντ- «λόγω των πολλών εκκλήσεων από τους βετεράνους του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου». Πάντως, σύμφωνα με τον νόμο, για να γίνει η αλλαγή του ονόματος χρειάζεται πρώτα να διεξαχθεί δημοψήφισμα, στο οποίο θα συμμετέχουν τουλάχιστον οι μισοί κάτοικοι της πόλης.
Υπογραφές για τη μετονομασία
Ωστόσο, ανάμεσα σε εκείνους που συμμετείχαν στη μάχη του Στάλινγκραντ δεν υπάρχει ομοφωνία για την αλλαγή του ονόματος. Ο πρόεδρος του περιφερειακού συμβουλίου βετεράνων, Αλεξάντρ Μακλακόφ, ανέφερε χαρακτηριστικά: «Δεν θα λάβετε ποτέ μια συγκεκριμένη απάντηση για το ποιος επιθυμεί κάτι τέτοιο και ποιος όχι. Την απόφαση αυτή πρέπει να την πάρει ο λαός. Η απόφαση πρέπει να ληφθεί με βάση τα αποτελέσματα από την εξέταση του θέματος σε πανεθνικό επίπεδο».
Μέχρι στιγμής, την ιδέα για μετονομασία έχουν υποστηρίξει επίσημα περίπου 50.000 πολίτες. Τον συγκεκριμένο αριθμό υπογραφών για την αλλαγή του ονόματος από Βολγκογκράντ σε Στάλινγκραντ συγκέντρωσαν ακτιβιστές της «Ένωσης Ρώσων πολιτών» και το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ρωσίας, οι οποίοι την παραμονή των εορταστικών εκδηλώσεων τις παρέδωσαν στο γραφείο του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν.
Ο επικεφαλής του ΚΚ Ρωσίας στο περιφερειακό συμβούλιο του Βολγκογκράντ, Νικολάι Πάρσιν, ισχυρίστηκε ότι η επιστροφή στην πόλη του ονόματος Στάλινγκραντ δεν αποτελεί κάποιο είδος αφοσίωσης σε ονόματα. Όπως είπε: «Σε ολόκληρο τον κόσμο, όταν μιλούν για το Στάλινγκραντ, εννοούν συγκεκριμένα τα ιστορικά γεγονότα των ετών 1942-1943. Στην Ευρώπη, προς τιμήν του Στάλινγκραντ, έχουν ονομαστεί έτσι ξενοδοχεία και εστιατόρια. Επομένως από αυτήν την άποψη υστερούμε σε σχέση με την Ευρώπη».
Αποτελεί γεγονός ότι στο Παρίσι, για παράδειγμα, μια στάση μετρό ονομάζεται «Στάλινγκραντ», έχει δηλαδή το ίδιο όνομα με την πλατεία της Μάχης του Στάλινγκραντ, η οποία βρίσκεται στην ίδια περιοχή.
Εκλογικά παιχνίδια
Ωστόσο, η πρωτοβουλία μετονομασίας της πόλης δεν φαίνεται να γίνεται μόνο από τη σκοπιά της προσέγγισης με την Ευρώπη. Φέτος το φθινόπωρο, οι κάτοικοι του Βολγκογκράντ καλούνται να εκλέξουν δήμαρχο και δημοτικό συμβούλιο. Όπως σχολιάζει ο βουλευτής της «Δίκαιης Ρωσίας», Ολέγκ Μιχέγιεφ, ο οποίος εκπροσωπεί την περιφέρεια Βολγκογκράντ, «το θέμα της ονομασίας Βολγκογκράντ ή Στάλινγκραντ προκύπτει κάθε φορά πριν από τις εκλογές και μετά από αυτές ξεχνιέται. Είναι κάτι που εκμεταλλεύονται κατά κόρον οι κομμουνιστές».
Ο διευθυντής του ιδρύματος «Πολιτική της Αγίας Πετρούπολης», Μιχαήλ Βινογκράντοφ, πιστεύει ότι για το κυβερνών κόμμα η σημερινή εκστρατεία για τη μετονομασία «είναι καθαρά μια κίνηση τακτικής που εμπεριέχει μια δόση σχιζοφρένειας και έχει ως στόχο να αφαιρέσει από το ΚΚ Ρωσίας το μοναδικό ατού που διαθέτουν αυτοί στις εκλογές, δηλαδή το όνομα του Στάλιν στη σημαία τους».
Πηγές: BBC- RIA Novosti – Interfax – Gazeta.ru – Izvestia – Moskovskiy komsomolets – Rossiskaia gazeta.
Επιμέλεια: Κ. Μπετινάκης
