Ακόμα και πριν από τη γέννηση ενός παιδιού, αυτό που απασχολεί τους μελλοντικούς γονείς όπως και κάθε γονέα είναι αν το παιδί θα αναπτυχθεί φυσιολογικά. Η ανάπτυξη του παιδιού είναι μια δυναμική πολυπαραγοντική διαδικασία και όχι μια άπλη εκτίμηση. Γιαυτό και απαιτεί ειδική παιδιατρική παρακολούθηση από αναπτυξιολόγο, κριτήρια και διαγνωστικές διαδικασίες.
Οι γονείς ανησυχούν όταν αργεί συνήθως το παιδί τους να μιλήσει ή να περπατήσει, όταν επιδεικνύει συμπεριφορά που δεν συνάδει με την ηλικία του, αν χάσει ικανότητες που είχε ήδη κατακτήσει ή κυρίως όταν υπάρχει σχολική αποτυχία. Για την εκτίμηση αυτών των αναπτυξιακών ικανοτήτων υπάρχουν αντικειμενικά κριτήρια, σταθμισμένα διεθνώς και αποτελεί μύθο η αντίληψη ότι δεν υπάρχει λόγος να ανησυχείς αν καθυστερεί ένα παιδί να κατακτήσει τα αναπτυξιακά ορόσημα (developmental milestones).
Η ψυχοκινητική εξέλιξη του παιδιού ελέγχεται γενικότερα στους τομείς ομιλίας και ακοής, αδρής και λεπτής κινητικότητας και αντίληψης και κοινωνικότητας. Με την πάροδο του χρόνου εξειδικεύται στο να περιλαμβάνει ανώτερες λειτουργίες όπως γνωσιακές και συμπεριφορικές. Περιλαβάνει ειδική νευροαναπτυξιακή εκτίμηση των οροσήμων, γνωστικά τεστ (όπως Αθηνά Τεστ, Denver, Griffiths, CHAT, WISC-III κα), συμπεριφορική εκτίμηση, λεπτομερέστατο ιατρικό ιστορικό τόσο του παιδιού όσο και της οικογένειας αλλά και σε ειδικές περιπτώσεις ειδικό (αιματολογικό ή απεικονιστικό) εργαστηριακό έλεγχο για αποκλεισμό παθολογικών καταστάσεων όπως και συντονισμό με ειδικούς όπως γενετιστές, παιδοενδοκρινολόγους, παιδονευρολόγους αλλά και λογοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, ειδικούς παιδαγωγούς και οικογενειακούς παιδιάτρους.
Για την αναπτυξιακή εκτίμηση έχουν οριστεί ηλικίες ελέγχου συνήθως στις 6 εβδομάδες, 8 και 18 μήνες και σε ηλικία 2.5, 4 και 5ετών. Στις ηλικίες αυτές ελέγχονται ικανότητες που θα πρέπει να έχουν αποχτηθεί στον μέσο όρο των παιδιών. Η καθυστέρηση σε αυτές τις ηλικίες, σε συνδυασμό με περιβαλλοντικούς, γενετικούς και βιολογικούς παράγοντες μας θέτει σε επιφυλακή και αποτελεί κριτήριο για την χορήγηση ειδικότερων αναπτυξιακών δοκιμασιών που πιθανό να μας οδηγήσουν στη διάγνωση αναπτυξιακών διαταραχών όπως ο αυτισμός, η διάχυτη αναπτυξιακή καθυστέρηση, μαθησιακές δυσκολίες κα. Ο έλεγχος όμως επεκτείνεται και σε μεγαλύτερες ηλικίες καθώς ήπιες αλλά σημαντικές διαταραχές μπορεί να διαφεύγουν της προσοχής γονέων, εκπαιδευτικών αλλά και ιατρών ενώ η ψυχοσυναισθηματική εξέλιξη έχει κυρίαρχη θέση καθώς πλησιάζουμε στην εφηβεία.
Η έγκαιρη ανίχνευση και πρώιμη παρέμβαση ακόμα και σε απλές περιπτώσεις οδηγεί σε πολύ καλά αποτελέσματα, μείωση του άγχους τόσο της οικογένειας αλλά και του παιδιού ενώ βοηθά ταυτόχρονα στην διαπίστωση και στην χρήση όλων των δυνατοτήτων του παιδιού τόσο σε ψυχοσυναισθηματικό επίπεδο όσο και σε γνωστικό. Η ανίχνευση από τον αναπτυξιολόγο, καταστάσεων από την βρεφική και προσχολική ηλικία οδηγεί σε μεγαλύτερη σχολική απόδοση και επιτυχία και κατάρτιση κατάλληλων σχολικών προγραμμάτων.
Τα χαρισματικά παιδιά επίσης αποτελούν ειδική ομάδα στην αναπτυξιακή παιδιατρική που απαιτεί κατάλληλους χειρισμούς αξιολόγησης και αξιοποίησης του δυναμικού τους, μια που θεωρούνται ευάλωτα ψυχοσυναισθηματικά αν δεν τύχουν κατάλληλης αγωγής αλλά και ακαδημαϊκού προγράμματος.
Στις 6 εβδομάδες θα παρατηρήσουμε συνήθως το πρώτο χαμόγελο όταν η μαμά του μιλάει ενώ αρχίζει να χρησιμοποιεί το κλάμα ως μέσο επικοινωνίας αλλάζοντας τη χροιά και τον τόνο. Αντιδρά στους ήχους. Στους 8 μήνες αντιλαμβάνεται καλύτερα τα μέρη του σώματός του και παίζει με τα χέρια και τα πόδια του. Γυρίζει μόνο του από την ύπτια στηνκαθιστή θέση ενώ μπορεί να κάθεται για λιγο χωρίς υποστήριγμα, στηρίζει ήδη από τον 4 μήνα το κεφάλι του και το συγκρατεί. Αρχίζει να συνδυάζει δύο συλλαβές όπως «μπα-μπα», αναγνωρίζει την μητέρα του και δείχνει τα συναισθήματά του. Μπορεί να μεταφέρει αντικείμενο από το ένα χέρι στο άλλο και να κρατά σε κάθε χέρι ένα κύβο ταυτόχρονα και προσπαθεί να πιάσει τα παιχνίδια που βρίσκονται μακρυά του. Μπορεί να εντοπίζει με τα μάτια τον ήχο, να προσανατολίζεται προς αυτόν και να παρατηρεί την πορεία ενός αντικειμένου που έπεσε στο πάτωμα.
Πότε θα περπατήσει;
Συνήθως στους 10 μήνες αρχίζει να έρπει με την κοιλιά, να μπουσουλάει ενώ μπορεί να στέκεται όρθιο συγκρατούμενο. Στους 12 μήνες σηκώνεται όρθιο από την καθιστή θέση κρατώντας από τα έπιπλα και κλανει λίγα βήματα μόνο του. Ο μέσος όρος των παιδιών αρχίζει να περπατάει καλά στους 15 μήνες και στους 18 δεν τον προλαβαίνεται καθώς αρχίζει να τρέχει και να ανεβαίνει σκαλιά, σκαρφαλώνει και γενικά απαιτεί μεγαλύτερη προσοχή από τους γονείς μια που είναι πλέον στην επικίνδυνη ηλικία για ατυχήματα. Η ισορροπία αναπτύσσεται καλύτερα περίπου στα 3 έτη οπότε και μπορεί να ισορροπεί για λίγο και στο ένα πόδι αλλά και να κάνει ποδήλατο με βοηθητικές ρόδες.
Πότε θα μιλήσει;
Ήδη όπως αναφέραμε μπαμπαλίζει από τους 8 μήνες ενώ σε ηλικία 1 έτους λέει πλέον μια-δυο λέξεις με νόημα όπως γιαγιά, νερό. Σε ηλικία 15 μηνών λέει 4-5 λέξεις καθαρά ενώ στους 18 μήνες το λεξιλόγιο του έχει αυξηθεί. Στα 2 χρόνια χρησιμοποιεί ρήματα και αντωνυμίες ενώ συνδυάζει λέξεις. Στα 2.5 χρόνια περιμένουμε να λέει φρασούλες με 3-4 λέξεις και να γνωρίζει το όνομά του. Στα 3 έτη μιλά πλέον άνετα απαντάει σε ερωτήσεις ενώ χρησιμοποιεί πληθυντικό και χρόνους και σιγά-σιγά μπαίνει στην φάση των πολλών ερωτήσεων.
Πότε θα τρώει μόνο του και οι χειρισμοί γίνονται πιο ώριμοι;
Από την ηλικία των 15 μηνών περιμένουμε να πίνει μόνο του από το ποτήρι με τα δύο χέρια. Μετά τους 18 μήνες μπορεί να τρώει με το κουτάλι και να μουτζουρώνει. Σε ηλικία 2 ετών μπορεί να βγάζει τα ρούχα του και να γυρίζει τα χερούλια. Τρώει μόνο του με πηρούνι και κουτάλι σε ηλικία περίπου 3 ετών και μπορεί πλέον να αντιγράφει κύκλο και σταυρό, δοκιμασίες που απαιτούν συντονισμό κινήσεων, λογική και οργάνωση δείχνοντας την οπτικοκινητική του ωρίμανση. Ταυτόχρονα διακρίνει πλέον και την διαφορά μεγεθών, μικρό-μεγάλο.
Τουαλέτα ζητάει ήδη από τα 2 έτη και ειδοποιεί ενώ στα 3 έτη περιμένουμε να ελέγχει πλέον τους σφιγκτήρες του και την νύκτα. Προβλήματα ενούρησης ή/και εγκόπρισης μπορεί να παρουσιαστούν λόγω πολυπαραγοντικών δαταραχών σε κάθε ηλικία.
Η σκέψη των παιδιών εξελίσσεται από μαγική και εγωκεντρική αρχικά, σε λογική, ρεαλιστική και συγκεκριμένη στη σχολική ηλικία. Οι πρώτες δύο τάξεις του σχολείου αφορούν την απόκτηση βασικών γνωστικών δεξιοτήτων στους τομείς της Ανάγνωσης, Γραπτής και Προφορικής έκφρασης και Μαθηματικών. Μετά την Τρίτη τάξη η προσοχή του παιδιού πρέπει να μπορεί να διατηρείται περίπου για 45 λεπτά απερίσπαστη.
Η ανάπτυξη του παιδιού είναι μια υπόθεση που αφορά όλη την οικογένεια και όχι μόνο τους γονείς. Η επεξεργασία των πληροφοριών που δέχεται το παιδί αρχίζει από τη στιγμή της γέννησης και αφορά όλο το φάσμα των αισθήσεων. Αν ακολουθηθούν κάποιες απλές φαινομενικά τακτικές τότε υπάρχει καλυτερη αξιοποίηση των πληροφοριών αυτών.
- Καλό είναι να μιλάτε καθαρά στα παιδιά και όχι με αστείες εκφράσεις ή ήχους. Αντιλαμβάνεται καλύτερα απ’ότι μπορεί να σας μιλήσει ενώ συγχίζεται περισσότερο στην επιλογή και αναγνώριση των ηχητικών και νοηματικών πληροφοριών που του δίνεται. Χρησιμοποιήστε την χροιά και τον τόνο της φωνής για να μεταφέρετε τα συναισθήματα. Αποφύγετε την ευκολία της πιπίλας που αποτελεί κίνδυνο όχι μόνο για την οδοντοφυία αλλά και για την ομιλία ενώ θεωρείται και ένδειξη σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες ψυχοσυναισθηματικής ανωριμότητας μετά από κάποια χρονική στιγμή.
- Μην φοβάστε να κρατάτε αγκαλιά το παιδί σας. Η αφή ενεργοποιεί την αποδοχή πληροφοριών από το μεγαλύτερο όργανο του σώματος – το δέρμα. Οι παλιές τακτικές του τύπου « μην το αγκαλιάζεις γιατί θα συνηθίσει» είναι ξεπερασμένες.
- Μην χρησιμοποιείται περπατούσες-στρατούρες γιατί θεωρείται ότι επιβραδύνουν την αυτόνομη βάδιση του παιδιού καθώς δεν μαθαίνει σωστά τον κινητικό συντονισμό και την ισορροπία ενώ μπορεί να ξεφύγουν από την προσοχή σας καθώς δεν έχει αναπτυχθεί η οπτικοκινητική και χωροταξική αντίληψη επαρκώς. Βοηθήστε το στις εξερευνήσεις του όντας παρόντες και έτοιμοι να παρέμβετε αν χρειαστεί.
- Μην φοβάστε να βάλετε όρια, πρόγραμμα αλλά και υποχρεώσεις στο παιδί που πρέπει να αντιληφθεί την οικογενειακή ισορροπία. Το παιδί δεν έχει θέση να κοιμάται στο ίδιο κρεβάτι με τους γονείς καθώς θα πρέπει καταρχήν να αντιλαμβάνεται τα όρια τους αλλά και να διαφυλάσσεται η ζωή του ζευγαριού.
- Να είστε σταθεροί στις απόψεις σας ώστε να μην δημιουργείται σύγχυση στο παιδί. Έχετε δικαίωμα να κάνετε λάθος αλλά και υποχρέωση να ζητήσετε συγνώμμη. Το να είμαστε ανθρώπινοι βοηθά στο να εγκαθιδρύεται μεγαλύτερη εμπιστοσύνη ανάμεσα σε σας και το παιδί σας. Αν το παιδί αντιληφθεί ότι λέτε ψέματα, δεν θα σας εμπιστευθεί ξανά.
- Μην φοβάστε να μιλάτε στο παιδί και να του δίνεται παιχνίδια με χρώματα, διαφορετικά μεγέθη και χρήσεις ενώ η μουσική μπορεί να συντροφεύει κάθε δραστηριότητα. Η χρήση υπολογιστή θεωρείται πλέον ότι αν γίνεται με μέτρο , μπορεί να αποφέρει πολύ καλά αποτελέσματα ειδικά σε θέματα οπτικοκινητικού συντονισμού και αναγνώρισης οπτικών ερεθισμάτων . Το παιδί πρέπει να έχει κατακτήσει την λεπτή κινητικότητα που απαιτείται αλλά και έχει έρθει σε επαφή με παραδοσικά μέσα όπως τα βιβλία και να έχει μάθει τις βασικές μαθηματικές έννοιες αν πρόκειται και για χρήση αριθμομηχανής.
- Μην ακούτε την γειτόνισσα…και μην συγκρίνετε το πότε περπάτησε, μίλησε ή γενικά κατάκτησε άλλο παιδί κάποιο αναπτυξιακό ορόσημο. Το δικό σας παιδί όπως και κάθε παιδί αποτελεί μοναδική περίπτωση. Ο ειδικός αναπτυξιολόγος θα εκτιμήσει κατάλληλα αν πρέπει να προχωρήσει σε διαγνωστικές διαδικασίες ή προκείται απλά για φυσιολογικές παραλλαγές της ανάπτυξης.
- Όταν ο γονέας ανησυχεί, συνήθως έχει δίκιο. Καλό να συμβουλεύεται έγκαιρα τον αναπτυξιολόγο σχετικά με οτιδήποτε μπορεί να έχει παρατηρήσει.
.jpg)
