Ιωάννης Κ. Τριανταφυλλίδης PhD, F.E.B.G., M.A.C.G.
Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Ιασίου, Ρουμανία.
Διευθυντής Γαστρεντερολογικής Κλινικής Κρατικού Νοσοκομείου Νίκαιας
Στη διάρκεια των προηγουμένων δεκαετιών στην αιτιοπαθογένεια του πεπτικού έλκους (έλκους στομάχου ή δωδεκαδακτύλου) εθεωρείτο ότι υπεισέρχονταν πολλοί παράγοντες, άλλοι προστατευτικοί και άλλοι βλαπτικοί. Η ανισορροπία μεταξύ αυτών των προστατευτικών και βλαπτικών παραγόντων εθεωρείτο ότι προκαλούσε την ελκογένεση. Μεταξύ των οργανικών αιτίων ελκογένεσης η χρήση μη στεροειδών αναλγητικών φαρμάκων (αντιρρευματικών φαρμάκων) και ασπιρίνης, αλλά και η λοίμωξη (αποικισμός) του στομάχου από ένα μικρόβιο, το οποίο εγκαθίσταται και επιβιώνει μόνο στο στομάχι και το οποίο ονομάζεται Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, αποτελούσαν τους σημαντικότερους παράγοντες δημιουργίας έλκους σε προδιατεθειμένα άτομα. Όμως, ποσοστό 5 – 20% των αρρώστων με έλκος στομάχου ή βολβού δωδεκαδακτύλου δεν αναφέρουν στο ιστορικό τους λήψη φαρμάκων που προκαλούν έλκος, ούτε διαπιστώνεται λοίμωξη από Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού. Στην υποομάδα αυτή των ασθενών θεωρείται ότι οι ψυχολογικοί παράγοντες διαδραματίζουν σημαντικό παθογενετικό ρόλο, αν και μέχρι στιγμής δεν υπάρχει στη διεθνή βιβλιογραφία μελέτη που να συσχετίζει αιτιολογικά ψυχολογικούς παράγοντες με εμφάνιση πεπτικού έλκους. Πάντως, μια συντηρητική άποψη θα μπορούσε να περιλαμβάνει την εκδοχή ότι οι ψυχολογικοί παράγοντες και το stress διαιωνίζουν τα συμπτώματα του έλκους στους ασθενείς, καθώς και ότι συνεισφέρουν στην ελκογένεση.
Η άποψη του συγγραφέα αυτού του άρθρου είναι ότι δεν είναι άνευ αξίας ο συσχετισμός της εμφάνισης έλκους σε άτομα με έντονο άγχος και stress. Έχει αποδειχθεί σε πειραματόζωα ότι η υποβολή τους σε έντονη φυσική και ψυχολογική καταπόνηση προκαλεί εμφάνιση επιπλοκών από έλκος (πχ αιμορραγία). Σε ανθρώπους η παρουσία ανυπέρβλητων δυσκολιών της ζωής, προδικάζει την εμφάνιση έλκους, ενώ σημαντικές καταστροφές όπως πχ πόλεμοι ή σεισμοί έχουν ως αποτέλεσμα αύξηση των εισαγωγών στα νοσοκομεία με αιτία εισόδου επιπεπλεγμένο έλκος (διάτρηση ή αιμορραγία). Γίνεται επομένως αποδεκτό ότι έντονα ψυχολογικά stress επιδεινώνουν την κλινική πορεία του έλκους. Η σύνδεση του έλκους του στομάχου με κακή κοινωνικοοικονομική κατάσταση μπορεί εν μέρει να οφείλεται και σε ψυχολογικούς παράγοντες.
Το stress μπορεί να προκαλέσει αύξηση της έκκρισης γαστρικού οξέος, το οποίο είναι παράγων ελκογένεσης, ενώ παράλληλα μειώνει την παροχή αίματος στο τοίχωμα του στομάχου και επηρεάζει του επουλωτικούς μηχανισμούς των βλαβών του στομάχου.
Όπως προαναφέρθηκε οι ψυχολογικοί παράγοντες φαίνεται ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικοί στα λεγόμενα ιδιοπαθή έλκη (έλκη στα οποία δε διαπιστώνεται συγκεκριμένος αιτιολογικός παράγοντας), αν και φαίνεται ότι δρουν συνεργηστικά με άλλους παράγοντες, όπως το Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, του οποίου ευνοούν την διασπορά σε ολόκληρο το στομάχι. Τέλος, σε καταστάσεις stress φαίνεται ότι η βλάβη του στομάχου που προκαλείται από φάρμακα ευοδώνεται από την ύπαρξη του stress.
Το έλκος εξακολουθεί να παραμένει ως ένα βαθμό και σήμερα ακόμη ένα σημαντικό παράδειγμα ψυχοσωματικής νόσου.
