H θεραπευτική ιππασία είναι μία δραστηριότητα η οποία χρησιμοποιεί την κίνηση του αλόγου, για να βελτιώσει νευρολογικές και αισθητηριακές δυσλειτουργίες σε ασθενείς με κινητικά και νοητικά προβλήματα.
Η ιπποθεραπεία είναι το πιο εξειδικευμένο κομμάτι της θεραπευτικής ιππασίας καθώς πρόκειται για μια φυσιοθεραπευτική , εργοθεραπευτική ή λογοθεραπευτική πράξη, η οποία χρησιμοποιεί, την κίνηση του αλόγου ως μέρος ενός ολοκληρωμένου θεραπευτικού προγράμματος για να πετύχει λειτουργικά αποτελέσματα.
Η πρώτη αναφορά στα οφέλη της ιππασίας γίνεται από τον Ιπποκράτη, τον 4ο αιώνα πχ. Πολύ αργότερα, το 1569 ο Ιταλός γιατρός Mercurialis στο βιβλίο του, με τίτλο «η τέχνη της γυμναστικής», αναφέρεται στα οφέλη της ιππασίας για το ανθρώπινο σώμα. Ενώ το 1780 ο Γάλλος γιατρός Tissot στο βιβλίο του «φαρμακευτική και χειρουργική γυμναστική» αναφέρει το βάδισμα του αλόγου ως το πιo ευεργετικό βάδισμα για το ανθρώπινο σώμα.
Στην Αγγλία η χρήση των αλόγων ως θεραπευτικό μέσο ξεκίνησε στον πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου χρησιμοποιήθηκαν τα άλογα για την αποκατάσταση τραυματισμένων στρατιωτών, στο Νοσοκομείο της Οξφόρδης. Ενώ στους Ολυμπιακούς αγώνες του Eλσίνκι το 1952 η Δανέζα Liz Hartel πάσχουσα η ίδια από πολυομυελίτιδα, κέρδισε το ασημένιο μετάλλιο στη ιππική δεξιοτεχνία. Από το γεγονός αυτό και έπειτα, μαζί με τη φυσικοθεραπεύτρια της Ulla Harpoth, ξεκίνησαν την χρήση του αλόγου ως θεραπευτικό μέσο.
Το 1969 με την ίδρυση του οργανισμού The British Riding for the Disabled Association of Chartered Physiotherapists (RDA) στην Ευρώπη και του The North American Riding for the Handicapped Association (NARΗA) στην Αμερική, άρχισαν και οι πρώτες επιστημονικές μελέτες για τα οφέλη της θεραπευτικής ιππασίας. Στην Ελλάδα η θεραπευτική ιππασία αρχίζει να εφαρμόζεται με πρωτοβουλία της Aideen Lewis, το 1983 στον Ιππικό Όμιλο Βαρυμπόμπης, ενώ το 1992,συγκροτήθηκε ο «Σύνδεσμος Θεραπευτικής Ιππασίας Ελλάδας»-ΣΘΙΕ.
Το 2005 με την ίδρυση του Πανελλήνιου συλλόγου ιπποθεραπευτών και εκπαιδευτών θεραπευτικής ιππασίας (ΠΑΣΙΕΘΙ) και της επιστημονικής εταιρίας θεραπευτικής ιππασίας και ιπποθεραπείας Ελλάδος (ΕΕΘΙΙΕ) η θεραπευτική ιππασία ξεφεύγει από τα πλαίσια του εθελοντισμού και εφαρμόζεται μόνο από εξειδικευμένους θεραπευτές (φυσικοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, λογοθεραπευτές, ψυχολόγους).
Μιλάμε πλέον για ιπποθεραπεία, την μεταφορά, δηλαδή, μιας φυσιοθεραπευτικής η εργοθεραπευτικής συνεδρίας πάνω στη ράχη του αλόγου εκμεταλλευόμενοι τα πολλαπλά οφέλη που μας δίνει η κίνηση του αλόγου, η επαφή του ασθενούς με το άλογο σαν οντότητα και ο χώρος όπου διεξάγονται οι θεραπευτικές συνεδρίες.
Η τρισδιάστατη αμφοτερόπλευρη κίνηση που παράγει το άλογο κατά την βάδιση μεταφέρεται στη λεκάνη του αναβάτη, δίνοντας του ένα πρότυπο κινήσεως , το οποίο είναι ανάλογο με το πρότυπο κινήσεως της ανθρώπινης βάδισης. Όταν το άλογο περπατά δηλαδή, μιμείται τον ανθρώπινο βηματισμό, μεταφέροντας στον κορμό του ιππέα του, την ίδια ακριβώς κίνηση που μεταδίδουν τα πόδια στους ανθρώπους με φυσιολογική κίνηση. Αναπτύσσονται έτσι, αυτόματοι μηχανισμοί αναπροσαρμογής της στάσης, που αποτελούν το υπόβαθρο για κάθε κινητική δραστηριότητα. Οι μηχανισμοί αυτοί είναι: οι αντιδράσεις προσανατολισμού και οι ισορροπητικές αντιδράσεις.
Παράλληλα, το κάθισμα στη ράχη του αλόγου βοηθά στη διατήρηση του εύρους κίνησης των αρθρώσεων των ισχίων. Όπως είναι γνωστό, ο αυξημένος μυϊκός τόνος οδηγεί, αφ’ ενός, σε βράχυνση του μυός και αφ’ ετέρου σε παραμόρφωση της άρθρωσης. Με τη συστηματική ιπποθεραπευτική παρέμβαση πετυχαίνουμε την αύξηση του εύρους κίνησης της άρθρωσης, τη μείωση της σπαστικότητας και τη χαλάρωση του μυϊκού συστήματος. Αποτρέπουμε τη δημιουργία συγκάμψεων και διατηρούμε τις αρθρώσεις άμφω σε καλή κατάσταση.
Ο σημαντικότερος παράγοντας που διαφοροποιεί την ιπποθεραπεία από τις άλλες θεραπείες είναι ο χώρος που διεξάγονται οι συνεδρίες (ένας χώρος πλούσιος σε κινητικά, οπτικά και αισθητικά ερεθίσματα). Διότι, είναι γνωστό ότι, η ενεργητική αλληλεπίδραση με το περιβάλλον είναι απαραίτητη προκειμένου να μπορέσει ένας άνθρωπος να εξάγει και να αφομοιώσει τις απαραίτητες πληροφορίες για το περιβάλλον. Είναι προφανές από μελέτες ότι η φύση του περιβάλλοντος (δομή , χωροταξία, δυνατότητες για κοινωνική επαφή ,σωματική δραστηριότητα και άσκηση) επηρεάζουν την οργάνωση και την αναδιοργάνωση του εγκεφάλου μετά από βλάβη.
Τα τελευταία χρόνια, πολλοί επιστήμονες που μελετούν την πλαστικότητα του εγκέφαλου (την ικανότητα δηλαδή του εγκεφάλου να τροποποιείται τόσο μορφολογικά, όσο και λειτουργικά, ως απάντηση σε αλλαγές στο περιβάλλον), με κορυφαίο τον δρ Greenough, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις, απέδειξαν ότι ο βασικότερος παράγοντας που καθορίζει την εγκεφαλική οργάνωση και τις νέες εσωτερικές διασυνδέσεις είναι το σύνθετο περιβάλλον (με πολλά παιχνίδια και δραστηριότητες, πολύ πλουσιότερο σε ερεθίσματα από το συνηθισμένο περιβάλλον).
Πολλοί μελετητές έχουν αναφερθεί στη σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ του ασθενούς και του αλόγου. Μια σχέση η οποία περιγράφεται άλλοτε σαν σχέση εμπιστοσύνης και άλλοτε ως σχέση αλληλοσεβασμού και αγάπης. Το σημαντικό είναι ότι το άλογο ως οντότητα, αποτελεί κίνητρο για να επικοινωνήσει ο ασθενής μαζί του, νοητικά ή σωματικά. Εμείς οι θεραπευτές εκμεταλλευόμαστε αυτή τη διάθεση των ασθενών για επικοινωνία για να αποκομίσουμε οφέλη, τα οποία θα βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής του.
Σε ποιες περιπτώσει σας ωφελεί η ιπποθεραπεία
· Εγκεφαλική παράλυση.
· Σύνδρομο Down.
· Σκλήρυνση κατά πλάκας.
· Αυτισμός, νοητική υστέρηση, μαθησιακές δυσκολίες, προβλήματα συμπεριφοράς, διαταραχές του λόγου, ψυχικές διαταραχές, δυσλεξία, υπερκινητικότητα.
· Παραπληγία, ημιπληγία.
· Κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, κακώσεις νωτιαίου μυελού, απουσία άκρων.
· Προβλήματα όρασης, ακοής.
· Μυασθένειες.
Θεραπευτικά αποτελέσματα
· Ομαλοποίηση του μυϊκού τόνου
· Βελτίωση ελέγχου κεφαλής, κορμού και λεκάνης
· Αναχαίτιση παθολογικών προτύπων κίνησης και προώθηση των φυσιολογικών
· Βελτίωση της ισορροπίας
· Προώθηση σωστής στάσης σώματος
· Βελτίωση του λόγου
· Προώθηση και βελτίωση της βάδισης
· Αύξηση του εύρους κινήσεων των αρθρώσεων
· Βελτίωση των προστατευτικών αντιδράσεων
· Βελτίωση του κινητικού συντονισμού
· Βελτίωση της καρδιοαναπνευστικής λειτουργίας και της αντοχής
Νικόλαος κ. Πολύζος, Φυσικοθεραπευτής – Ιπποθεραπευτής – Εκπαιδευτής θεραπευτικής ιππασίας, αντιπρόεδρος ΠΑ.Σ.Ι.Ε.Θ.Ι
