Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Πριν καταφέρουν να ταξιδέψουν πέρα από την Αφρική και να εποικίσουν τον κόσμο, οι σύγχρονοι άνθρωποι εξαφανίστηκαν πολλές φορές, αποκάλυψαν νέες μελέτες. Η νέα έρευνα DNA έχει επίσης ρίξει νέο φως στον ρόλο που έπαιξαν τα ξαδέρφια μας Νεάντερταλ, στην επιτυχία μας.
Ενώ αυτοί οι πρώτοι Ευρωπαίοι άνθρωποι θεωρούνταν από καιρό ως ένα είδος που κατακτήσαμε με επιτυχία μετά την έξοδο μας από την Αφρική, νέες μελέτες δείχνουν ότι μόνο οι άνθρωποι που διασταυρώθηκαν με τους Νεάντερταλ συνέχισαν να ευδοκιμούν, ενώ άλλες σειρές αίματος εξαφανίστηκαν.
Στην πραγματικότητα, τα γονίδια των Νεάντερταλ μπορεί να ήταν κρίσιμα για την επιτυχία μας, προστατεύοντάς μας από νέες ασθένειες που δεν είχαμε αντιμετωπίσει στο παρελθόν. Η έρευνα για πρώτη φορά επισημαίνει μια σύντομη περίοδο πριν από 48.000 χρόνια, όταν ο Homo sapiens διασταυρώθηκε με τους Νεάντερταλ μετά την έξοδο του από την Αφρική. Μετά από αυτό συνέχισε να επεκτείνεται στον ευρύτερο κόσμο.
Ο Homo sapiens είχε περάσει από την αφρικανική ήπειρο και προηγουμένως, αλλά η νέα έρευνα δείχνει ότι αυτοί οι πληθυσμοί πριν από την περίοδο διασταύρωσης δεν επιβίωσαν.
Ο καθηγητής Johannes Krause του Ινστιτούτου Εξελικτικής Βιολογίας Max Planck, της Γερμανίας, είπε στο BBC News ότι η ιστορία των σύγχρονων ανθρώπων θα πρέπει τώρα να ξαναγραφτεί. «Βλέπουμε τους σύγχρονους ανθρώπους ως μια μεγάλη ιστορία επιτυχίας, που βγήκε από την Αφρική πριν από 60.000 χρόνια και επεκτάθηκε σε όλα τα οικοσυστήματα για να γίνει το πιο επιτυχημένο θηλαστικό στον πλανήτη», είπε. «Αλλά αυτό δεν συνέβη από την αρχή, εξαφανιστήκαμε πολλές φορές».
Για μεγάλο χρονικό διάστημα, η αποκρυπτογράφηση του τρόπου με τον οποίο εξελίχθηκε το μοναδικό είδος ανθρώπων που επιβίωσε, βασιζόταν στην εξέταση των σχημάτων των απολιθωμένων υπολειμμάτων των προγόνων μας που έζησαν εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια πριν και στην παρατήρηση του πώς άλλαξε διακριτικά ή ανατομία τους με την πάροδο του χρόνου.
Τα αρχαία λείψανα ήταν αραιά και συχνά κατεστραμμένα. Όμως η ικανότητα εξαγωγής και ανάγνωσης του γενετικού κώδικα από οστά που έρχονται από πολλές χιλιάδες χρόνια πριν, έχει σηκώσει ένα πέπλο που κάλυπτε το μυστηριώδες παρελθόν μας. Το DNA στα απολιθώματα λέει την ιστορία των ατόμων, τη σχέση μεταξύ τους και τα πρότυπα μετανάστευσης.
Ακόμη και μετά την επιτυχημένη διασταύρωση μας με τους Νεάντερταλ, ο πληθυσμός μας στην Ευρώπη δεν ήταν χωρίς προβλήματα.
Οι πρώτοι σύγχρονοι άνθρωποι που είχαν διασταυρωθεί με τους Νεάντερταλ και ζούσαν μαζί τους εξαφανίστηκαν εντελώς από την Ευρώπη πριν από 40.000 χρόνια – αλλά όχι πριν οι απόγονοί τους εξαπλωθούν περαιτέρω στον κόσμο. Ήταν οι πρόγονοι αυτών των πρώτων διεθνών πρωτοπόρων που τελικά επέστρεψαν στην Ευρώπη για να την κατοικήσουν.
Η έρευνα δίνει επίσης μια νέα προοπτική σχετικά με το γιατί οι Νεάντερταλ πέθαναν τόσο σύντομα μετά την άφιξη των σύγχρονων ανθρώπων από την Αφρική. Κανείς δεν ξέρει γιατί συνέβη αυτό, αλλά τα νέα στοιχεία μας απομακρύνουν από τις θεωρίες ότι το είδος μας τα κυνήγησε και τα εξαφάνισε ή ότι ήμασταν κατά κάποιο τρόπο σωματικά ή πνευματικά ανώτεροι.
Αντίθετα, ο καθηγητής Krause υποστηρίζει την άποψη ότι αυτό οφειλόταν σε περιβαλλοντικούς παράγοντες. «Τόσο οι άνθρωποι όσο και οι Νεάντερταλ εξαφανίστηκαν στην Ευρώπη την ίδια στιγμή», είπε. «Αν εμείς ως επιτυχημένο είδος εξαφανιστήκαμε στην περιοχή, τότε δεν αποτελεί μεγάλη έκπληξη ότι το ίδιο συνέβη στους Νεάντερταλ, που είχαν ακόμη μικρότερο πληθυσμό», συμπλήρωσε.
Το κλίμα ήταν απίστευτα ασταθές εκείνη την εποχή. Θα μπορούσε να αλλάξει από σχεδόν τόσο ζεστό όσο είναι σήμερα σε τσουχτερό κρύο, μερικές φορές στη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου, σύμφωνα με τον καθηγητή Chris Stringer του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου, ο οποίος είναι ανεξάρτητος από τη νέα έρευνα. «Η μελέτη δείχνει ότι κοντά στο τέλος της εποχής τους στον πλανήτη, οι Νεάντερταλ της ήταν πολύ λίγοι σε αριθμό, λιγότερο γενετικά διαφορετικοί από τους σύγχρονους ανθρώπινους ομολόγους τους που ζούσαν δίπλα τους, και μπορεί να μην χρειάστηκαν πολλά για να οδηγηθούν στην εξαφάνιση», είπε.
Μια ξεχωριστή μελέτη DNA, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science, δείχνει ότι οι σύγχρονοι άνθρωποι διατήρησαν ορισμένα βασικά γενετικά χαρακτηριστικά από τους Νεάντερταλ που μπορεί να τους έδωσαν ένα εξελικτικό πλεονέκτημα. Το ένα σχετίζεται με το ανοσοποιητικό τους σύστημα. Όταν οι άνθρωποι αναδύθηκαν από την Αφρική, ήταν εξαιρετικά ευάλωτοι σε νέες ασθένειες που δεν είχαν συναντήσει ποτέ. Η διασταύρωση με τους Νεάντερταλ έδωσε στους απογόνους τους προστασία. «Ίσως η απόκτηση DNA των Νεάντερταλ ήταν μέρος της επιτυχίας γιατί μας έδωσε καλύτερες προσαρμοστικές ικανότητες εκτός Αφρικής», είπε ο καθηγητής Stringer. «Εμείς είχαμε εξελιχθεί στην Αφρική, ενώ οι Νεάντερταλ είχαν εξελιχθεί εκτός Αφρικής.
Με τη διασταύρωση με τους Νεάντερταλ αποκτήσαμε μια γρήγορη λύση στο ανοσοποιητικό μας σύστημα», ολοκλήρωσε ο ίδιος.
