Ένας Γερμανός άνδρας έχει πιθανώς θεραπευτεί από τον ιό HIV, ένα ιατρικό ορόσημο που έχουν επιτύχει μόνο έξι άλλα άτομα στα περισσότερα από 40 χρόνια από την έναρξη της επιδημίας του AIDS.
Ο Γερμανός άνδρας, ο οποίος προτιμά να διατηρήσει την ανωνυμία του, υποβλήθηκε σε θεραπεία για οξεία μυελοειδή λευχαιμία, ή AML, με μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων τον Οκτώβριο του 2015. Σταμάτησε να παίρνει τα αντιρετροϊκά φάρμακα τον Σεπτέμβριο του 2018 και παραμένει σε ιογενή ύφεση χωρίς υποτροπή. Πολλαπλές υπερευαίσθητες εξετάσεις δεν έχουν ανιχνεύσει βιώσιμο HIV στον οργανισμό του.
Σε δήλωσή του, ο άνδρας δήλωσε για την ύφεσή του: «Ένας υγιής άνθρωπος έχει πολλές ευχές, ένας άρρωστος μόνο μία».
Η περίπτωση, η οποία, σύμφωνα με τους ερευνητές, προσφέρει ζωτικά διδάγματα για την έρευνα για τη θεραπεία του HIV, παρουσιάστηκε από τον Δρ Christian Gaebler, ιατρό-επιστήμονα στο Charité-Universitätsmedizin Berlin, στο 25ο Διεθνές Συνέδριο για το AIDS στο Μόναχο.
«Όσο περισσότερο καιρό βλέπουμε αυτές τις υποχωρήσεις του HIV χωρίς καμία θεραπεία του HIV, τόσο μεγαλύτερη σιγουριά μπορούμε να αποκτήσουμε ότι μάλλον βλέπουμε μια περίπτωση όπου έχουμε πραγματικά εξαλείψει όλο τον ιό», δήλωσε ο Gaebler.
Όπως και σε όλες τις προηγούμενες περιπτώσεις πιθανής θεραπείας του HIV, οι ειδικοί είναι πρόθυμοι να μετριάσουν τον ενθουσιασμό του κοινού με μια προειδοποίηση: Η θεραπεία που προφανώς ανέτρεψε τον ιό στους επτά ασθενείς θα είναι διαθέσιμη μόνο σε λίγους και εκλεκτούς: Όλοι προσβλήθηκαν από τον ιό HIV και αργότερα εμφάνισαν καρκίνο του αίματος, ο οποίος απαίτησε μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων για τη θεραπεία της κακοήθειας.
Οι μεταμοσχεύσεις – στις περισσότερες περιπτώσεις από δότες που επιλέχθηκαν επειδή τα κύτταρα του ανοσοποιητικού τους συστήματος, τα κύτταρα που στοχεύει ο HIV – διέθεταν μια σπάνια, φυσική αντίσταση στον ιό και συνέβαλαν καθοριστικά στην προφανή εξάλειψη όλων των βιώσιμων ή ικανών αντιγράφων του ιού από τον οργανισμό.
Οι μεταμοσχεύσεις βλαστικών κυττάρων είναι ιδιαίτερα τοξικές και μπορεί να αποβούν μοιραίες. Έτσι, θα ήταν ανήθικο να παρέχονται σε άτομα με HIV εκτός από τη θεραπεία ξεχωριστών ασθενειών, όπως ο καρκίνος του αίματος.
Ο HIV είναι μνημειωδώς δύσκολο να θεραπευτεί, επειδή ορισμένα από τα κύτταρα που μολύνει είναι μακροχρόνια κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος που βρίσκονται ή εισέρχονται σε αδρανή κατάσταση. Η συνήθης αντιρετροϊκή θεραπεία για τον HIV δρα μόνο σε ανοσοποιητικά κύτταρα που, τυπικά για τα μολυσμένα κύτταρα, δημιουργούν ενεργά νέα αντίγραφα του ιού. Κατά συνέπεια, ο HIV μέσα σε κύτταρα σε αδράνεια παραμένει κάτω από το ραντάρ. Συλλογικά, τα κύτταρα αυτά είναι γνωστά ως ιική δεξαμενή.
Ανά πάσα στιγμή, ένα κύτταρο της δεξαμενής μπορεί να αρχίσει να παράγει HIV. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, αν οι άνθρωποι με τον ιό σταματήσουν να λαμβάνουν τα αντιρετροϊκά τους, τα ιικά τους φορτία συνήθως ανακάμπτουν μέσα σε εβδομάδες.
Η μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων έχει τη δυνατότητα να θεραπεύσει τον HIV εν μέρει επειδή απαιτεί την καταστροφή του προσβεβλημένου από τον καρκίνο ανοσοποιητικού συστήματος ενός ατόμου με χημειοθεραπεία και μερικές φορές ακτινοβολία και την αντικατάστασή του με το υγιές ανοσοποιητικό σύστημα ενός δότη.
Σε πέντε από τις επτά περιπτώσεις οριστικής ή πιθανής θεραπείας του HIV, οι γιατροί βρήκαν δότες που είχαν σπάνιες, φυσικές μεταλλάξεις και στα δύο αντίγραφα ενός γονιδίου που δημιουργεί μια συγκεκριμένη πρωτεΐνη, που ονομάζεται CCR5, στην επιφάνεια των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος. Τα περισσότερα στελέχη του HIV προσκολλώνται σε αυτή την πρωτεΐνη για να μολύνουν τα κύτταρα. Χωρίς λειτουργικές πρωτεΐνες CCR5, τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος είναι ανθεκτικά στον HIV.
Ο δότης του Γερμανού άνδρα είχε μόνο ένα αντίγραφο του γονιδίου CCR5, πράγμα που σημαίνει ότι τα ανοσοποιητικά του κύτταρα έχουν πιθανότατα περίπου τη μισή από τη φυσιολογική ποσότητα αυτής της πρωτεΐνης. Επιπλέον, ο ίδιος είχε μόνο ένα αντίγραφο του γονιδίου. Μαζί, αυτοί οι δύο γενετικοί παράγοντες μπορεί να αύξησαν τις πιθανότητες θεραπείας του, δήλωσε ο Gaebler.
Ενώ η ύπαρξη δύο αντιγράφων του μεταλλαγμένου γονιδίου CCR5 είναι σπάνια, εμφανίζεται σε περίπου 1% των ατόμων με γηγενή βορειοευρωπαϊκή καταγωγή, η ύπαρξη ενός αντιγράφου εμφανίζεται σε περίπου 16% των ατόμων αυτών.
«Έτσι, η μελέτη υποδηλώνει ότι μπορούμε να διευρύνουμε τη δεξαμενή δοτών για τέτοιου είδους περιπτώσεις», δήλωσε η δρ Σάρον Λιούιν, διευθύντρια του Ινστιτούτου Peter Doherty για τη Μόλυνση και την Ανοσία στη Μελβούρνη της Αυστραλίας, σε ενημέρωση των μέσων ενημέρωσης την περασμένη εβδομάδα.
Είναι ενδιαφέρον ότι ένας άνδρας που υποβλήθηκε σε θεραπεία στη Γενεύη, του οποίου η πιθανή θεραπεία του HIV ανακοινώθηκε πέρυσι, είχε δότη με δύο φυσιολογικά αντίγραφα του γονιδίου CCR5. Έτσι, τα μεταμοσχευμένα ανοσοκύτταρά του δεν ήταν ευπαθή στον HIV.
Αυτές οι δύο πρόσφατες ευρωπαϊκές περιπτώσεις εγείρουν κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με τους παράγοντες που πραγματικά συμβάλλουν σε μια επιτυχή θεραπεία του HIV.
«Το επίπεδο προστασίας που θα μπορούσε κανείς να προβλέψει από τη μεταμόσχευση δεν θα έπρεπε να είναι αρκετό για να εμποδίσει τον ιό να επιβιώσει και να επανακάμψει», δήλωσε για την περίπτωσή του ο δρ Steven Deeks, κορυφαίος ερευνητής για τη θεραπεία του HIV στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Φρανσίσκο, ο οποίος δεν συμμετέχει στη φροντίδα του Γερμανού. «Υπάρχουν αρκετές θεωρίες που μπορούν να ελεγχθούν, οπότε είμαι αισιόδοξος ότι θα μάθουμε κάτι εδώ που θα μπορούσε να διαμορφώσει την επόμενη γενιά μελετών θεραπείας».
Ο Gaebler δήλωσε ότι η ύπαρξη ανθεκτικών στον HIV ανοσοποιητικών κυττάρων στο μείγμα σίγουρα βελτιώνει σημαντικά τις πιθανότητες επιτυχίας στη θεραπεία του ιού με μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων. Και όμως, είπε, η έλλειψη αυτής της ασφαλείας ή η ύπαρξη της με κάποιες τρύπες, όπως συμβαίνει με τον Γερμανό, δεν αποκλείει την επιτυχία.
«Πρέπει να κατανοήσουμε πώς το νέο ανοσοποιητικό σύστημα μεταμοσχεύθηκε επιτυχώς στο σώμα του και πώς εξάλειψε επιτυχώς τις δεξαμενές του HIV με την πάροδο του χρόνου», είπε. Υπονοώντας ότι τα μεταμοσχευμένα ανοσοκύτταρα μπορεί να επιτέθηκαν στη δεξαμενή του ιού, είπε: «Το έμφυτο ανοσοποιητικό σύστημα του δότη μπορεί να έπαιξε σημαντικό ρόλο εδώ».
