Γράφει ο Χρήστος Ηλ. Τσίχλης Δικηγόρος – Συνταγματολόγος – Συνήγορος Αμερικανικού Δημοκρατικού Κόμματος στην Ελλάδα – τακτικό μέλος ΔΣ Σισμανόγλειου νοσοκομείου/ Αμαλία Φλέμινγκ/ Παίδων Πεντέλης – νομικός σύμβουλος Βορειοηπειρωτών Ελλάδος – Δ.Σ. Ιδρύματος Μπότσαρη Ελλάδος- νομικός συνεργάτης Πατριαρχείου στην Ελλάδα – Νομικός σύμβουλος πανελλήνιου συνδέσμου αγωνιστών Κύπρου.
Εδώ και χρόνια, ακούμε για την ανάγκη διάσωσης και ανάδειξης του κτηρίου του παλιού Πρωτοδικείου, ώστε εκεί, να στεγαστούν τα Γενικά Αρχεία του Κράτους και να μπορεί ο χώρος να φιλοξενεί διάφορες εκδηλώσεις, αλλά οι διαγωνισμοί- προκηρύξεις για την αποκατάσταση του παλιού Πρωτοδικείου, καθίστανται άγονοι και η γραφειοκρατία καλά κρατεί. Το Παλαιό Πρωτοδικείο της Σπάρτης, αποτελεί ένα από τα πρώτα δημόσια κτήρια στην Ελλάδα που αποδόθηκε σε χρήση το 1837. Συνέπεια είναι, 20 χρόνια μετά τον παροπλισμό του, το Πρωτοδικείο να έχει μεταβληθεί σε ένα κουφάρι που αποσαθρώνεται χρόνο με τον χρόνο, καταδικασμένο σε έναν αργό «θάνατο», εφόσον δεν προκύπτει φως και η εικόνα που αντικρίζουμε σήμερα ατενίζοντας το ιστορικό κτήριο, είναι αποκαρδιωτική.
Σημειώνεται ότι ο διαγωνισμός για τη διάσωση του ιστορικού οικοδομήματος μετράει ήδη δύο άγονα αποτελέσματα, το 2022 και το 2023, λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος από αναδόχους, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι σοβαρά τεχνικά γραφεία θεωρούν το προβλεπόμενο χρηματικό ποσό, ιδιαίτερα χαμηλό. Μετά τους άγονους διαγωνισμούς, αποφασίστηκε η διαδικασία της ανάθεσης για την επικαιροποίηση της υπάρχουσας Μελέτης. Η σύνταξη ή επικαιροποίηση μελέτης, δεν αποτελεί δημοπράτηση του έργου, ούτε έχει εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση της αποκατάστασης του κτηρίου (παρά μόνο της μελέτης). Παρά τις επανειλημμένες ενέργειες και πιέσεις από πλήθος τοπικών αρχών και φορέων, όπως οι τοπικοί Βουλευτές Λακωνίας, η Περιφερειακή Αρχή και η Δημοτική Αρχή, ο Δικηγορικός Σύλλογος Σπάρτης, το Ινστιτούτο Σπάρτης, φορείς κ.α., αλλά και το ενδιαφέρον πολιτειακών και πολιτικών αρχών, δεν έχει καταγραφεί μέχρι και σήμερα ορατή πρόοδος, δεν έχουν καταγραφεί χειροπιαστά αποτελέσματα. Ο κόσμος όμως θέλει έργα και όχι λόγια. Έργω κ’ ουκέτι μύθω (Με έργα και όχι με λόγια,
Αισχύλος, 525-456 π.Χ.).
Ο κόσμος έχει απογοητευτεί διαχρονικά με την υπερβολική καθυστέρηση δημιουργίας του νέου Μουσείου Σπάρτης και έχει ” χαθεί στον κυκεώνα” των ανακοινώσεων για την προμελέτη, την μελέτη, την επικαιροποίηση της μελέτης, τον διαγωνισμό, την νέα μελέτη, την δημοπράτηση κλπ.. Την αποκατάσταση του παλιού Μουσείου Σπάρτης , δηλαδή του πρώτου επαρχιακού Μουσείου στην Ελλάδα , ανέλαβε το ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος , ενώ θα έπρεπε να αποτελεί αυτονόητη υποχρέωση του Κράτους. Το κτήριο του παλιού Πρωτοδικείου αποτελεί πόσιμο. Συνδέεται άμεσα με την εμφάνιση στην ιστορία της νέας Σπάρτης, που αποφασίστηκε κατά την περίοδο του Όθωνα κατά τη δεκαετία του 1830. Λειτούργησε ως έδρα του Πρωτοδικείου της Σπάρτης για άνω από 150 χρόνια, έως ότου λόγω των παρατεταμένων φθορών να αντικατασταθεί από τη δικαστική χρήση με άλλο νεότερο κτήριο.
Με ενέργειες της, για πολλές δεκαετίες, διευθύντριας του Παραρτήματος Λακωνίας των Γενικών Αρχείων του Κράτους Πέπης Γαβαλά αποφασίστηκε η διατήρησή του και μεταβιβάστηκε από το υπουργείο Δικαιοσύνης στο υπουργείο Παιδείας, στο οποίο υπάγονται οι υπηρεσίες των Γενικών Αρχείων, με σκοπό την ανακαίνισή του και τη στέγαση των πολύτιμων ιστορικών αρχείων που αναφέρονται σε γεγονότα του παρελθόντος της Λακωνίας.
Έχουν περάσει δύο τουλάχιστο δεκαετίες από τότε και ακόμα ούτε καν μέχρι τη σύνταξη τεχνικο-οικονομικής μελέτης δεν έχει φθάσει η υπόθεση! Και αναγγέλλεται ως πρόοδος ότι, ανακηρύχθηκε μειοδότης για την επικαιροποίηση της μελέτης αποκατάστασης του παλαιού Πρωτοδικείου! Και κάθε καλόπιστος αναρωτιέται: πότε θα τελειώσει η τελική μελέτη και πότε θα χρηματοδοτηθεί, θα δημοπρατηθεί και θα υλοποιηθεί το έργο… Εάν κρίνουμε από την πορεία του νέου Μουσείου Σπάρτης, η προμελέτη, η μελέτη, η επικαιροποίηση της μελέτης, η νέα μελέτη, ο διαγωνισμός, η δημοπράτηση κ.α., επιφέρουν την πολυετή καθυστέρηση υλοποίησης του έργου. Από το 2005 που παραχωρήθηκε το κτήριο του Παλαιού Πρωτοδικείου Σπάρτης στα ΓΑΚ-Αρχεία Ν. Λακωνίας( από το υπουργείο δικαιοσύνης στο υπουργείο Παιδείας), ξεκινά ένας «μαραθώνιος» από γραφειοκρατικές διαδικασίες, δικαιολογίες και προσκόμματα που αφορούν στην αποκατάστασή του και που δυστυχώς ακόμα δεν έχει ξεκινήσει καμία εργασία στο εμβληματικό αυτό ιστορικό κτήριο στην καρδιά της πόλης. Αποδείχθηκε ότι δεν αρκεί η δημοσίευση του Προεδρικού Διατάγματος(ΦΕΚ289Δ/3-6-2020) που αφορούσε στην τροποποίηση του Ρυμοτομικού Σχεδίου Σπάρτης , αλλά χρειάζεται και επικαιροποίηση της υπάρχουσας Μελέτης, η οποία στη συνέχεια απαιτείται να περάσει από το Τεχνικό Συμβούλιο του Υπουργείου Παιδείας.
Ταυτόχρονα, αποδείχθηκε ότι δεν υπάρχει πολιτική βούληση εδώ και μία εικοσαετία από την κεντρική διοίκηση των Αθηνών, ώστε να επισπευσθούν οι διαδικασίες που απαιτούνται για να μπει το έργο αυτό στο δρόμο της υλοποίησης. Από τον Δήμο Σπάρτης το 2020 ανακοινώθηκε ότι εκδόθηκε το ΦΕΚ 289/τ.Δ΄/ 3-6-2020 με το οποίο εγκρίνεται η τροποποίηση του εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου του Δήμου Σπάρτης, στο χώρο που περικλείεται από τις οδούς Λυκούργου, Άγιδος, Μητροπολίτου Γερμανού και Λυσάνδρου και η μετατροπή του χώρου Δικαστηρίων, στη συμβολή των οδών Λυκούργου και Άγιδος, εντός του οποίου βρίσκεται κτήριο που έχει χαρακτηρισθεί διατηρητέο και ιστορικό διατηρητέο μνημείο, με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού και Επιστημών, σε χώρο «Γενικά Αρχεία του Κράτους». Ο επισκέπτης κινούμενος στην Λεωφόρο Λυκούργου θα συναντήσει ένα από τα κλασικά δείγματα νεοκλασικών κτισμάτων απόρροια της οθωνικής περιόδου: δεν είναι άλλο από το Πρωτοδικείο Σπάρτης, το οποίο δεν είναι μόνο από τα ελάχιστα δείγματα της οθωνικής αρχιτεκτονικής που διασώζονται αλλά και από τα αρχαιότερα κτήρια της σύγχρονης ιστορίας της Ελλάδος.
Οι εργασίες για την κατασκευή του κτηρίου ξεκίνησαν το έτος 1837 και η κατασκευή του ολοκληρώθηκε μέσα σε δυο χρονιά. Την 1 Ιανουαρίου του 1837 εγκαινιάστηκε, αλλά αρχικά λειτούργησε ως κτήριο που θα στεγάζονταν οι διοικητικές υπηρεσίες του Νομού, που μέχρι πρότινος είχαν την έδρα τους στον Μυστρά. Δυστυχώς το αρχικό αρχιτεκτονικό σχέδιο του κτηρίου καθώς και το όνομα του δημιουργού-αρχιτέκτονα δεν έχουν διασωθεί. Από το 1930 και μετά πραγματοποιούνται σημαντικές επεμβάσεις στο κτήριο.
Όσο αφορά τα τεχνικά χαρακτηριστικά του κτηρίου, είναι διώροφο στην μπροστινή όψη ενώ στην πίσω όψη τριώροφο. Όσο αφορά την κυρία όψη του κτήριο παρουσιάζει συμμετρία ως προς τον κατακόρυφο άξονα, με τον εξώστη σε εσοχή τοποθετημένο ακριβώς στο κέντρο. Ένα χαρακτηριστικό του κτηρίου είναι η βαρεία και σύνθετη κορνίζα στη στέγη. Για την κατασκευή της στέγης του κτηρίου επιλέχτηκε ένα σύστημα στεγών κεραμοσκεπών. Κτήριο εμβληματικό λόγω μεγέθους, αισθητικής αλλά και ιστορίας. Τοπόσημο ή αλλιώς σημείο αναφοράς για την πόλη . Ανέκαθεν, οι αρμοδιότητες των Πρωτοδικείων, δεν περιορίζονταν μονάχα εντός της πόλεως, αλλά αφορούσαν μία ευρύτερη περιοχή. Στην Οθωνική περίοδο (1833-1862), το ύφος των ανακτόρων του βασιλιά επηρεάζει και την οικοδόμηση αρχοντόσπιτων και κρατικών κτηρίων ή άλλων κτηρίων ανά την επικράτεια, όπως αυτά που σχεδίασε ο Σταμάτης Κλεάνθης. Το σημαντικότερο δημιούργημά του είναι τα πέντε σπίτια που έχτισε για τη δούκισσα της Πλακεντίας. Την ίδια εποχή ιδιωτικές κατοικίες σχεδιάζουν ο Λύσανδρος Καυταντζόγλου, ο Παναγιώτης Κάλκος και ο Δημήτριος Ζέζος. Μην ξεχνάμε ότι η Σπάρτη δεν είναι οποιαδήποτε πόλη της Ελλάδος, αλλά μία ιστορική πόλη (πόλη – κράτος) που διδάσκεται παγκοσμίως.
Η Αρχαία Σπάρτη ως γεωγραφικό και πολιτισμικό σημείο αναφοράς, αποτελούσε ανέκαθεν ένα από τα πιο συναρπαστικά θέματα έρευνας και μελέτης των ιστορικών γενικότερα. Πολλοί έχουν αντιγράψει την Σπάρτη. Το σύστημα απόκτησης γης ευνοούσε σε πολύ μεγάλο βαθμό την μεταβίβαση και συγκέντρωση μεγάλων εκτάσεων γης στις γυναίκες της λακωνικής πολιτείας, σε αντίθεση με την Αθήνα όπου για παράδειγμα η προίκα αποτελούταν κυρίως από κινητά πράγματα και όχι από ακίνητα. Αξίζει λοιπόν να αναφερθεί ότι στο σύγχρονο δυτικό κόσμο, το δικαίωμα της γυναίκα να μπορεί νόμιμα να κατέχει στο όνομά της και να διαθέτει περιουσία (χωρίς να χρειάζεται την συγκατάθεση του άντρα της) θεμελιώνεται με ρητή νομοθετική διάταξη για πρώτη φορά στις ΗΠΑ το 1849 στην Πολιτεία της Νέας Υόρκης (Married Women’s Property Act 1849) και στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1882, με νόμο του βρετανικού κοινοβουλίου (Married Women’s Property Act 1882). Μέχρι τότε, η περιουσία κάθε γυναίκας, αδιάφορο πώς είχε αποκτηθεί, τεκμαιρόταν κανονικά ως κομμάτι της περιουσίας του συζύγου της και μόνο αυτός είχε λόγο επ’αυτής. Εν κατακλείδι, όπου σταθεί και όπου βρεθεί κάποιος, καθίσταται αυτήκοος μάρτυρας συζητήσεων ότι η Σπάρτη με την σπάνια αυτή σημαντική ιστορία που διδάσκεται παγκοσμίως, έχει “μείνει πίσω” σε υποδομές και αυτονόητα έργα από τις εκάστοτε κυβερνήσεις.
Δεν χάθηκε το τρένο, απλά το τρένο δεν ήρθε ακόμα. Κατά πολλούς, τα πρόσωπα διαμορφώνουν την ασκούμενη πολιτική. Η διαχρονική ασυνέπεια τήρησης των προεκλογικών δεσμεύσεων , μπορεί να ερμηνευθεί ως εξαπάτηση της κοινής γνώμης για ένα συγκεκριμένο θέμα ή ως ανικανότητα των εκάστοτε προσώπων διακυβέρνησης. Η πολιτική βούληση των εκάστοτε μελών της κυβέρνησης, θα πρέπει να είναι αντίστοιχη με τις ανάγκες και την βούληση του λαού. Οι κυβερνήσεις δυστυχώς, δεν έδωσαν στην Σπάρτη, αυτό που πραγματικά αξίζει. Οι εκάστοτε κυβερνήσεις αδίκως έχουν παραμελήσει την ιστορική Σπάρτη (ακόμα και στα αυτονόητα), σε αντίθεση με την Καλαμάτα, την Τρίπολη, την Πύλο κ.α..
