Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Επιχειρήσεις και κυβερνήσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση απωθούν το σχέδιο των Βρυξελλών να ελέγξει τις επενδύσεις ιδιωτικών εταιρειών στην Κίνα, δημιουργώντας αμφιβολίες για τη βιωσιμότητα της πολιτικής.
Το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα «αποτελούσε σημαντική παρέμβαση στις επιχειρηματικές αποφάσεις και στις διεθνείς επενδυτικές ροές», προειδοποίησε η Ομοσπονδία Γερμανικών Βιομηχανιών (BDI) σε γραπτή δήλωση της μετά τη διαβούλευση της Επιτροπής σχετικά με τον έλεγχο εξερχόμενων επενδύσεων σε ορισμένους τομείς υψηλής τεχνολογίας της κινεζικής οικονομίας. «Οι γερμανικές εταιρείες χρησιμοποιούν άμεσες ξένες επενδύσεις για να κερδίσουν μερίδια αγοράς παγκοσμίως. Τέτοιες επενδύσεις ενισχύουν τη γερμανική οικονομία, εξασφαλίζουν θέσεις εργασίας και προάγουν την ευημερία. Ως εκ τούτου, η BDI απορρίπτει οποιουσδήποτε νέους μηχανισμούς ελέγχου των άμεσων ξένων επενδύσεων», ανέφερε η δήλωση.
Το σχέδιο ανακοινώθηκε από την επικεφαλής της Επιτροπής Ursula von der Leyen τον Μάρτιο του περασμένου έτους και ενσωματώθηκε σε μια λευκή βίβλο τον Ιανουάριο ως μέρος της προτεινόμενης στρατηγικής οικονομικής ασφάλειας της ΕΕ (ESS), η οποία δεν κατονομάζει άμεσα την Κίνα, αλλά γράφτηκε με το μυαλό στο Πεκίνο.
Η Γερμανίδα πολιτικός επανέλαβε την πρόθεσή της να εξετάσει τις επενδύσεις, σε ένα μανιφέστο που δημοσιεύτηκε πριν από την επανεκλογή της για μια ακόμη πενταετή θητεία στο τιμόνι της γραμματείας της ΕΕ. «Θα ολοκληρώσουμε την αναθεώρηση του πλαισίου ελέγχου των άμεσων ξένων επενδύσεων, θα δημιουργήσουμε μια γνήσια συντονισμένη προσέγγιση για τους ελέγχους των εξαγωγών και θα αντιμετωπίσουμε τους κινδύνους από τις εξερχόμενες επενδύσεις», ανέφερε το μανιφέστο, τονίζοντας δύο βασικούς πυλώνες του ESS, τον ακρογωνιαίο λίθο των σχεδίων της von der Leyen να αποθαρρύνει τη σχέση της ΕΕ με την Κίνα.
Οι Βρυξέλλες φοβούνται ότι οι προηγμένες τεχνολογίες θα μπορούσαν να πέσουν στα χέρια του κινεζικού στρατού, με τους αξιωματούχους να επισημαίνουν συχνά την έλλειψη σαφήνειας γύρω από το ποιοι αγοραστές έχουν δεσμούς με τον αμυντικό τομέα. Η πρόταση συντονίστηκε με τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες εγκαινίασαν πέρυσι τον δικό τους μηχανισμό για να σταματήσουν τη ροή κεφαλαίων σε ορισμένες κινεζικές βιομηχανίες πέρυσι.
Αρχικά, το εργαλείο πρότεινε τον έλεγχο επενδύσεων σε τέσσερις τομείς υψηλής τεχνολογίας: ημιαγωγούς, τεχνητή νοημοσύνη, βιοτεχνολογία και κβαντικοί υπολογιστές. Η επιτροπή έχει μια δεύτερη λίστα με έξι τεχνολογίες που θα ακολουθήσουν. Αλλά ως έχει, ο έλεγχος εξερχομένων επενδύσεων φαίνεται ως ο πυλώνας που είναι λιγότερο πιθανό να επιτευχθεί.
«Η καθιέρωση κρατικών ελέγχων στις εξερχόμενες επενδύσεις των ευρωπαϊκών εταιρειών δεν είναι ο σωστός δρόμος πολιτικής για την επίτευξη οικονομικής ασφάλειας, καθώς θα αποτελούσε σημαντική παρέμβαση στη σφαίρα των επιχειρηματικών αποφάσεων των εταιρειών και των διεθνών επενδυτικών ροών», αναφέρει δήλωση της SEMI Europe – η ένωση βιομηχανίας που εκπροσωπεί την παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού παραγωγής και σχεδιασμού ηλεκτρονικών. Η BusinessEurope, μια ομάδα λόμπι – ομπρέλα που εκπροσωπεί επιχειρηματικά επιμελητήρια σε εθνικό επίπεδο στα κράτη μέλη της ΕΕ, δήλωσε ότι είχε μια προσεκτική προσέγγιση για «οποιονδήποτε περιορισμό στις εξερχόμενες επενδύσεις που δεν προκύπτουν από κυρώσεις».
«Υπάρχει ένα δυνητικά αποθαρρυντικό αποτέλεσμα που δεν πρέπει να υποτιμηθεί, καθώς αυτό μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο στην έρευνα και την καινοτομία, τις λειτουργίες των ευρωπαϊκών εταιρειών παγκοσμίως και τις εισερχόμενες επενδύσεις», αναφέρεται στην ανακοίνωση.
Επιχειρηματικές ομάδες από την Ολλανδία και τη Σουηδία εξέφρασαν επίσης σκεπτικισμό, ενώνοντας τη φωνή τους σε μια χορωδία ενάντια σε μια πρόταση πολιτικής που παραμένει επίσης βαθιά αντιδημοφιλής μεταξύ των εθνικών κυβερνήσεων.
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, μόνο ένα από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ – η Λιθουανία, αναμφισβήτητα η πιο επιθετική του μπλοκ έναντι της Κίνας – έχει εκφράσει πλήρη υποστήριξη στα σχέδια των Βρυξελλών να ελέγξει τις εξερχόμενες επενδύσεις. Ορισμένες πρωτεύουσες αγωνίζονται να δουν την ανάγκη για ένα μέσο που θα μπορούσε να αποτελεί διοικητικό φόρτο, ιδίως δεδομένων των χαμηλών επιπέδων επενδύσεων της ΕΕ σε αυτούς τους τομείς της κινεζικής οικονομίας.
Ο Tobias Gehrke, ειδικός στη γεωοικονομία στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, είπε ότι η καλύτερη πιθανότητα της von der Leyen να περάσει το εργαλείο θα ήταν ως «πολιτική συμφωνία» με τις ΗΠΑ. «Ο έλεγχος εξερχομένων επενδύσεων είχε πάντα μια ισχυρή σύνδεση με τις ΗΠΑ. Ήταν μέρος ενός πολιτικού πακέτου που δείχνει ότι η ΕΕ αντιμετωπίζει σοβαρά τους κινδύνους διαρροής τεχνολογίας. Το πώς θα προχωρήσει θα εξαρτηθεί πολύ περισσότερο από τη διατλαντική πολιτική παρά από ισχυρά τεκμηριωμένη μαρτυρία ζημίας», είπε.
«Σαφώς δεν υπάρχει ισχυρό εσωτερικό ενδιαφέρον για να προχωρήσει, αλλά κρατώντας τη διαδικασία ζωντανή και τεχνική μπορεί να είναι χρήσιμο για κάποια μεταγενέστερη πολιτική διαπραγμάτευση».
Μόνο τρεις από τους 52 συμμετέχοντες στις διαβουλεύσεις της ΕΕ ήταν εθνικές κυβερνητικές υπηρεσίες (υπουργεία στην Αυστρία, την Τσεχία και τη Σουηδία). Δύο από αυτούς είπαν ότι υπήρχε «κενό γνώσης» σχετικά με τους πιθανούς κινδύνους διαρροών τεχνολογίας μέσω εξερχομένων επενδύσεων.
Μια πρόσφατη έκθεση του Institut Français des Relations Internationales (IFRI), μιας παρισινής think tank, βρήκε «πολύ μέτριες» ευρωπαϊκές επενδύσεις στους σχετικούς τέσσερις τομείς στην Κίνα, «μεταξύ 2 και 4% ετησίως» του συνόλου του κεφαλαίου μεταξύ του 2019 και το 2023. Στις επενδύσεις αυτές κυριαρχούν γερμανικές εταιρείες, με 49 περιπτώσεις που βρέθηκαν τα τελευταία 20 χρόνια, σε σύγκριση με 36 για τη Γαλλία και 12 για την Ολλανδία και την Πορτογαλία.
Επιπλέον, υπάρχει έντονη αίσθηση σε ορισμένες πρωτεύουσες ότι εάν μπορούσε να επιτευχθεί ένας άλλος πυλώνας της στρατηγικής – ένα ενιαίο καθεστώς ελέγχου των εξαγωγών σε ολόκληρη την ΕΕ – θα μετριαζόταν η ανάγκη για έλεγχο των εξερχομένων επενδύσεων. Ακολουθεί τη λογική ότι μια εταιρεία δεν είναι πιθανό, για παράδειγμα, να κατασκευάσει ένα εργοστάσιο που παράγει προϊόντα κάτω από ένα νομικό καθεστώς που απαγορεύει την πώληση τους.
Οι υποστηρικτές ενός καθεστώτος ελέγχων εξαγωγών σε ολόκληρη την ΕΕ επισημαίνουν τον εμφανή εκφοβισμό των ΗΠΑ στον ολλανδικό γίγαντα εξοπλισμού κατασκευής τσιπ ASML, ο οποίος έπρεπε να σταματήσει να στέλνει τις κορυφαίες λιθογραφικές μηχανές του στην Κίνα υπό την πίεση των Ηνωμένων Πολιτειών. Η ίδια η εταιρεία ασκεί πιέσεις ώστε η ΕΕ να εναρμονίσει τα διαφορετικά καθεστώτα που υπάρχουν στις πρωτεύουσές της, υποστηρίζοντας ότι 27 φωνές θα ήταν πιο δυνατές να αντισταθούν στις ΗΠΑ παρά μία.
«Σε ό,τι αφορά την οικονομική ασφάλεια της Ευρώπης, ο καλύτερος συντονισμός για τους ελέγχους των εξαγωγών θα πρέπει να αξιολογηθεί ως το πρωταρχικό μέσο για την πρόληψη της διαρροής τεχνολογίας σε τομείς που είναι κρίσιμοι για την εθνική ασφάλεια, καθώς αυτές λαμβάνουν ήδη υπόψη τις μεταφορές τεχνολογίας», ανέφερε η SEMI Europe – της οποίας η ASML είναι μέλος – στην δήλωση της.
Η Επιτροπή πρόκειται τώρα να ξεκινήσει μια περίοδο επαφών με τα 27 κράτη μέλη, που θα καταγράψουν τις ροές των επενδύσεων στους τέσσερις τομείς. Θα ακολουθήσει μια έκθεση αξιολόγησης κινδύνου.
