«Άγρια», «ανεπιτήρητα», «μη δεσποζόμενα» …, όποια κι αν είναι η ταυτότητα των αλόγων που διαβιούν επί δεκαετίες στις νησίδες του Δέλτα του ποταμού Έβρου η ορατή πλέον απειλή αφανισμού τους επιτάσσει -όπως όλα δείχνουν- τη συστράτευση όλων στην αγωνιώδη προσπάθεια που τις τελευταίες ημέρες καταβάλλουν από την πρώτη στιγμή τα μέλη του Συλλόγου Αινήσιο Δέλτα για τη διάσωσή τους.
Β. Πουλιλιός: Η Περιφέρεια δεν έχει αρμοδιότητα αλλά προέχει η διάσωση των αλόγων
«Έχουν ληφθεί από τους κτηνιάτρους και σταλεί ήδη δείγματα για εξέταση των νεκρών ζώων και αύριο θα είναι στην περιοχή και κτηνίατρος με ειδίκευση στα ιπποειδή γιατί θέλουμε να έχουμε ολοκληρωμένη και ακριβή εικόνα της αιτίας του θανάτου τους», δηλώνει στο Αθηναϊκό Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο αντιπεριφερειάρχης Έβρου, Βαγγέλης Πουλιλιός ο οποίος και σήμερα μετέβη στην περιοχή του Δέλτα. Σε ό,τι αφορά στην εξεύρεση του απαιτούμενου για την επιβίωσή τους νερού και τροφής των αλόγων τα οποία έχουν εκλείψει -κυρίως λόγω των καιρικών συνθηκών-, αναφέρει πως σήμερα τοποθετήθηκαν με τη συνδρομή και του Αινήσιου Δέλτα 18 καινούριες δεξαμενές τον συνεχή ανεφοδιασμό των οποίων με νερό έχει αναλάβει πυροσβεστικό όχημα που εγκαταστάθηκε στο σημείο. Ως προς την τροφή η διοίκηση της Περιφερειακής Ενότητας Έβρου εξασφάλισε τέσσερις τόνους καλαμπόκι και ποσότητα χόρτου, ενώ τα μέλη του συλλόγου Αινήσιο Δέλτα εξακολουθούν να μεταφέρουν ποσότητες νερού και χόρτου με βάρκες και οχήματα. «Επαναλαμβάνω ότι η Περιφέρεια βάσει νόμου δεν έχει καμία αρμοδιότητα για όλα όσα κάνουμε. Έχουμε όμως νεκρά ζώα και αισθάνομαι ότι θα έχω αποτύχει αν προσπαθώντας να ακολουθήσω τις τυπικές διαδικασίες δεν μπορέσουμε να σώσουμε τα υπόλοιπα», καταλήγει ο αντιπεριφερειάρχης Έβρου.
Η αιτία του θανάτου των αλόγων στο Δέλτα του ποταμού Έβρου
Στην πορεία της μετεξέλιξης της κλιματικής αλλαγής σε κλιματική κρίση, ολοένα και συχνότερα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την ανατροπή ακόμη και συνθηκών που στη διάρκεια των χρόνων θεωρούνταν δεδομένες. Ίσως φαντάζει οξύμωρο το να συζητάμε για θανάτους ζώων από λειψυδρία σε μία περιοχή που περιβάλλεται από τα νερά του δεύτερου σε μέγεθος ποταμού της ΝΑ Ευρώπης. Στην περίπτωση του ποταμού Έβρου δεν εξέλειψε αίφνης το νερό αλλά η αλλαγή της σύνθεσής του με την επικράτηση του θαλασσινού το κατέστησε μη πόσιμο . Οι καιρικές συνθήκες με κύρια χαρακτηριστικά την παρατεταμένη ανομβρία, τις συνεχιζόμενες επί ημέρες πολύ υψηλές θερμοκρασίες σε συνδυασμό και με ανθρώπινες παρεμβάσεις που έγιναν και ταυτόχρονα η απουσία παρεμβάσεων απαραίτητων ενδεχομένως για την προσαρμογή στα νέα δεδομένα που δημιουργούνται στο περιβάλλον, συνθέτουν την απειλή της πανίδας του Δέλτα.
Η διατάραξη της περιβαλλοντικής ισορροπίας στο Δέλτα
Ο πρόσφατος θάνατος του πρώτου αλόγου στο Δέλτα σήμανε τον κώδωνα του κινδύνου για την επιβίωση και των υπολοίπων ο αριθμός των οποίων εκτιμάται τριψήφιος ωστόσο δεν είναι γνωστός. Τα αίτια του θανάτου των ζώων παραμένουν αδιευκρίνιστα μέχρι τη γνωστοποίηση και των εργαστηριακών αποτελεσμάτων επί των δειγμάτων που έχουν ληφθεί, ωστόσο οι προαναφερθείσες συνθήκες υπό τις οποίες συνέβη συντείνουν στην ενοχοποίηση των καιρικών συνθηκών και πυροδότησαν την κινητοποίηση της τοπικής κοινωνίας και θεσμικών φορέων που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα σε βοήθεια του συλλόγου όπως η διοίκηση της αντιπεριφέρειας Έβρου.
Μέλη του συλλόγου Αινήσιο Δέλτα -επαγγελματίες αλιείς- εντόπισαν τη σορό του ζώου και ήταν οι πρώτοι που ανέλαβαν δράση, με τη μεταφορά στην περιοχή νερού και τροφής-σε μία προσπάθεια αποτροπής και νέων θανάτων. Ο πρόεδρος του συλλόγου, Νίκος Μουσουνάκης μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ σκιαγράφησε μία αρχικά σχεδόν «δονκιχωτική» από πλευράς τους προσπάθεια αντιμετώπισης του προβλήματος που προέκυψε κυρίως γιατί όπως ανέφερε δεν έχει γίνει σαφές το ποιος έχει την ευθύνη -βάσει της κείμενης νομοθεσίας- λήψης μέτρων προστασίας των «άγριων» για κάποιους, «ανεπιτήρητων» για κάποιους άλλους αλόγων. Ο αντιπεριφερειάρχης Έβρου, Βαγγέλης Πουλιλιός παρουσίασε τον σχεδιασμό διευθέτησης του θέματος κάνοντας λόγο για ένα πάρα πολύ δύσκολο έργο υπό ιδιάζουσες καιρικές συνθήκες, σε μία περιοχή που έχει υποστεί καταστροφές και στην οποία δεν έχει γίνει καμία παρέμβαση, διευκρινίζοντας πως η αντιπεριφέρεια Έβρου το αναλαμβάνει «χωρίς να έχει την άμεση υποχρέωση ή αρμοδιότητα».
Δ. Μπακαλούδης: Τα ελεύθερα άλογα ως στοιχείο των οικοσυστημάτων και η διαχείρισή τους
Ο Δημήτρης Μπακαλούδης καθηγητής στην Οικολογία και Διαχείριση της ‘Αγριας Πανίδας του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, μιλάει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για την παρουσία των «ελεύθερων» αλόγων και πως αντιμετωπίζονται ως στοιχείο των οικοσυστημάτων τόσο στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας όσο και στην Ευρώπη.
«Τα άλογα στο Δέλτα του ποταμού Έβρου δεν είναι άγρια -με την έννοια των άγριων ζώων-, αλλά προέκυψαν στην περιοχή από ανθρώπους που τα απελευθέρωσαν, όπως και στις περισσότερες περιπτώσεις στην υπόλοιπη χώρα μετά το 2ο παγκόσμιο πόλεμο όταν ξεκίνησε η εκμηχάνιση της γεωργίας», διευκρινίζει χαρακτηριστικά. Κάνει λόγο για ένα πολύ όμορφο στοιχείο των οικοσυστημάτων το οποίο είναι αγαπητό σε πολύ μεγάλη μερίδα ανθρώπων που όπως λέει τα αγαπάει και θέλει να υπάρχουν σημειώνοντας πως υπάρχουν και ορισμένες κοινωνικές ομάδες -που επιστημονικώς αποδεδειγμένα από μελέτες που έχουν γίνει σε διάφορες περιοχές του κόσμου- αποδίδουν στην παρουσία τους τη δημιουργία διαφόρων προβλημάτων.
«Τα συγκεκριμένα «ελεύθερα» άλογα ανταγωνίζονται για την τροφή και το νερό αγρότες και κτηνοτρόφους. Είναι ένα πολύ απαιτητικό είδος, καθώς ημερησίως απαιτεί μεγάλες ποσότητες ξηρής τροφής και νερού και επομένως ανταγωνίζεται και τα κτηνοτροφικά ζώα, κυρίως τα βοοειδή. Επιπρόσθετα, επειδή δραστηριοποιείται σε ομάδες όταν εισέρχονται σε συγκεκριμένες αγροτικές καλλιέργειες προς εύρεση τροφής όπως είναι το καλαμπόκι, ο ηλίανθος, οι αμπελώνες, κ.α., προκαλούν μαζικές ζημιές πλήττοντας σε σημαντικό βαθμό τη γεωργία, εξηγεί ο κ. Μπακαλούδης συμπληρώνοντας πως υπάρχουν και περιπτώσεις πρόκλησης τροχαίων ατυχημάτων όταν κατά τις μετακινήσεις τους διασχίζουν το οδικό δίκτυο.
Στην κατεύθυνση της προστασίας του είδους και στην αντιμετώπιση στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό των ζημιών που δύνανται υπό συνθήκες να προκαλέσουν ο κ. Μπακαλούδης αναφέρει πως έχει αναλάβει την εκπόνηση σχετικών με τη διαχείριση συγκεκριμένων πληθυσμών μελετών για διάφορες περιοχές της χώρας. «Απαιτείται η λήψη μέτρων διαχείρισης, αλλά το πιο σημαντικό είναι πως αυτά τα μέτρα δεν είναι οριζόντια, ακόμη και σε περιοχές που γειτνιάζουν τα μέτρα διαχείρισης διαφοροποιούνται. Η διαχείριση ενός πληθυσμού απαιτεί τη γνώση του μεγέθους και της δυναμικής του πληθυσμού, καθώς και της κατανομής τους στο χώρο. Στις μελέτες που ήδη έχουμε εκπονήσει έχουν γίνει καταμετρήσεις των πληθυσμών των αλόγων -αν είναι μικρός ή μεγάλος-, εντοπίσαμε τα «χαρέμια», εκτιμήσαμε την αναπαραγωγική τους επιτυχία, καταγράψαμε τις περιοχές δραστηριότητας τους εποχιακά και αξιολογήσαμε τα προβλήματα που προκαλούν σε διάφορες ανθρώπινες δραστηριότητες. Επιπρόσθετα, μελετήσαμε τις διατροφικές συνήθειές τους και κατά πόσο αυτές έχουν επιπτώσεις στις αγροτικές καλλιέργειες, ενώ μέσω ερωτηματολογίων καταγράψαμε τις στάσεις και αντιλήψεις των πολιτών και διάφορων κοινωνικών ομάδων (γεωργών, κτηνοτρόφων κ.ά.) ως προς τη διαχείριση του είδους. Τα διαχειριστικά μέτρα, ανάλογα με το στόχο που τίθεται κάθε φορά, συνήθως αναφέρονται στη μεταβολή του πληθυσμού (μείωση γεννητικότητας μέσω στειρώσεων των αρσενικών και αντισύλληψης των θηλυκών, διαχείριση του νερού και της τροφής κ.ά.), αλλά και στην άμβλυνση των κοινωνικο-οικονομικών επιπτώσεων που μπορεί να έχει ο συγκεκριμένος πληθυσμός των αλόγων (πχ μέτρα αποτροπής ατυχημάτων στο οδικό δίκτυο, επιδότηση περιφράξεων σε συγκεκριμένες καλλιέργειες, ενημέρωση του κοινού κ.ά.)», εξηγεί ο καθηγητής Δασολογίας του ΑΠΘ κ. Μπακαλούδης.
Όπως συμβαίνει με όλα τα στοιχεία που συνθέτουν ένα οικοσύστημα έτσι και τα ιπποειδή άγρια, ανεπιτήρητα, ή ελεύθερα, χρήζουν διαχείρισης ο σχεδιασμός της οποίας γίνεται βάση επιστημονικής μελέτης και είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τις ιδιαιτερότητες της εκάστοτε περιοχής στην οποία διαβιούν. «Επιπλέον των όσων προανέφερα υπάρχει και το οικολογικό αποτύπωμα του συγκεκριμένου είδους στο περιβάλλον το οποίο επίσης οφείλουμε να το λάβουμε υπόψη σε οποιοδήποτε σχεδιασμό διαχείρισής τους. Για παράδειγμα με το ποδοπάτημα προκαλούν διάβρωση των εδαφών και δύναται να καταστρέψουν φωλιές απειλούμενων ειδών. Επίσης -βάσει της διεθνούς βιβλιογραφίας- με τη βόσκηση αποκαλύπτονται οι φωλιές εδαφόβιων πτηνών, καθώς χαμηλώνοντας η βλάστηση με τη βόσκηση οι φωλιές εντοπίζονται ευκολότερα από τους θηρευτές και αυξάνεται η θνησιμότητα αρκετών απειλούμενων ειδών πτηνών, με κίνδυνο να μειωθούν περαιτέρω» καταλήγει ο κ. Μπακαλούδης.
Οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών στο Δέλτα του ποταμού Έβρου φέρνουν για άλλη μία φορά στο προσκήνιο την αναγκαιότητα της συνεχούς προσαρμογής -μέσω της λήψης των απαιτούμενων μέτρων- στις αλλαγές που συντελούνται λόγω της κλιματικής κρίσης και του μεταβαλλόμενου εξαιτίας αυτής περιβαλλοντικού σκηνικού, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα τη δυναμική των συνεργειών και των τοπικών κοινοτήτων οι οποίες αναλαμβάνουν δράση όχι καθ’ υπαγόρευση ενός νομοθετικού πλαισίου αλλά συναισθανόμενοι την ευθύνη διαφύλαξης του πολύτιμου για την ανθρώπινη ζωή οικοσυστήματος.
