Η ειρήνη είναι προς το συμφέρον όλων. Ο Σωκράτης υπενθύμισε, πριν από δύο χιλιάδες χρόνια, ότι κανείς δεν έχει απόλυτο δίκιο ή απόλυτο άδικο. Για να επιτευχθεί η ειρήνη και να τερματιστούν οι συγκρούσεις, πρέπει να αναγνωριστούν οι λόγοι και οι περιορισμοί όλων των διαγωνιζομένων. Αυτή η κοσμική επιλογή είναι που ανοίγει το δρόμο για τη διπλωματία.
Η συνάντηση της G7 που πραγματοποιήθηκε στο Borgo Egnazia συζήτησε σημαντικά θέματα: πρώτα απ’ όλα τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, την ανάπτυξη της Αφρικής, την τεχνητή νοημοσύνη και τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία. Αυτή η περίληψη της ημερήσιας διάταξης είναι αρκετή για να θέσει κατ’ αρχάς ένα ερώτημα: πώς εντάσσεται η G7 στη διεθνή τάξη, με ποια σχέση με άλλους διεθνείς θεσμούς;
Η διεθνής τάξη αλλάζει, οι διεθνείς θεσμοί που τη διέπουν βρίσκονται κατά συνέπεια σε κρίση, υπάρχει έλλειψη ενός συνεκτικού σχεδίου που να υποστηρίζεται από γενική συναίνεση για να ξεπεραστεί αυτή η φάση της αλλαγής.
Η G7 δεν μπορεί να ξεφύγει από αυτή την κατάσταση, μπορεί όμως σίγουρα να επηρεάσει την αναζήτηση λύσεων.
Για να προσανατολιστούμε, ίσως είναι χρήσιμο να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε σε ποιο “κουτί” τοποθετείται η G7 στο μωσαϊκό της διεθνούς τάξης. Η άσκηση αυτή δεν είναι αφηρημένη, αξίζει τον κόπο να κατανοήσουμε καλύτερα τον αντίκτυπο των αποφάσεων που θα ληφθούν στη σύνοδο του Ιουνίου 2024.
Τα θεσμικά όργανα που κυβερνούν στις περισσότερες χώρες εμπίπτουν σε δύο μορφές εκπροσώπησης, μία του λαού (Βουλή), μία δεύτερη των συνιστωσών της κοινωνίας, με διαφορετικά προσόντα στις διάφορες εμπειρίες (Γερουσία).
Με τη γέννηση των Ηνωμένων Πολιτειών, αυτό το διθάλαμο χαρακτηρίστηκε με τη Βουλή να εκφράζει τους πολίτες και τη Γερουσία να εκφράζει τα κράτη μέλη της ομοσπονδίας. Στην πραγματικότητα, έγιναν αλλαγές σε αυτή τη διαίρεση σε μια προσπάθεια να βελτιωθεί η ισορροπία. Έτσι, υπερεκτιμήθηκε το βάρος των μικρότερων πολιτειών και υποτιμήθηκε το βάρος των μεγαλύτερων πολιτειών.
Η αρχή αυτή, που εφαρμόζεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αφορά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο, ενδεικτικά, προβλέπει ότι η Γερμανία, η πολυπληθέστερη χώρα, έχει μικρότερο από τον αναλογικό αριθμό αντιπροσώπων, ενώ η Μάλτα έχει μεγαλύτερο από τον αναλογικό αριθμό αντιπροσώπων.
Η λογική των δύο αντιπροσωπευτικών οργάνων με διαφορετικό τρόπο έχει υιοθετηθεί και από τα διεθνή όργανα, με ειδικές λύσεις για κάθε όργανο. Ο ΟΗΕ βλέπει τη συνέλευση να αποτελείται από εκπροσώπους των κρατών μελών, ενώ το Συμβούλιο από τα κράτη με τη μεγαλύτερη ισχύ, με δικαίωμα βέτο.
Η λογική των δύο αντιπροσωπευτικών οργάνων με διαφορετικούς τρόπους έχει επίσης υιοθετηθεί από τους διεθνείς οργανισμούς, με ειδικές λύσεις για κάθε οργανισμό. Στον ΟΗΕ η συνέλευση αποτελείται από αντιπροσώπους των κρατών μελών, ενώ το Συμβούλιο από τα κράτη με μεγαλύτερη ισχύ, με δικαίωμα βέτο.
Η λογική των δύο αντιπροσωπευτικών οργάνων έχει εξειδικευτεί στην ιταλική εμπειρία με την παροχή δικαιώματος ψήφου σε όλους τους πολίτες για τη Βουλή των Αντιπροσώπων, ενώ για τη Γερουσία δικαίωμα ψήφου έχουν μόνο οι πολίτες που έχουν υπερβεί μια ορισμένη ηλικία που εγγυάται την ωριμότητα.
Η G7 εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο με τα δικά της χαρακτηριστικά. Είναι μια αυτοπροσδιοριζόμενη συλλογή ανεπτυγμένων κρατών. Μπορεί να διευρύνει τα μέλη της, μπορεί να αποβάλλει μέλη.
Πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο της διεθνούς τάξης στο σύνολό της, στη διακυβέρνηση της οποίας συμβάλλει.
Τι έχει αποφασίσει η G7, ποιες είναι οι δυνατότητες εφαρμογής των αποφάσεων στην πράξη; Είναι δυνατόν να αναζητηθούν κάποιες απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα, μόνο με κάποια προσέγγιση. Τα ανακοινωθέντα στο τέλος των διεθνών συναντήσεων είναι αναγκαστικά συνοπτικά.
Πόλεμος στην Ουκρανία. Η G7 επιβεβαίωσε την υποστήριξή της προς την Ουκρανία. Η βούληση για την επίτευξη ειρήνης δεν υποστηρίχθηκε από τον ορισμό μιας πορείας προς την ειρήνη. Δόθηκε χώρος στις εθνικιστικές θέσεις του Ουκρανού προέδρου.
Για να επιτευχθεί η ειρήνη, οι διαφωνούντες πρέπει να καθίσουν σε ένα τραπέζι, με τη διεθνή κοινότητα να μεσολαβεί. Αυτός είναι ένας κανόνας που διδάσκει η ιστορία, όχι ένας νέος κανόνας για την Ουκρανία. Ένας τέτοιος δρόμος πρέπει να καθοριστεί και να προετοιμαστεί σε όλες τις κύριες πτυχές του.
Σύγκρουση στη Μέση Ανατολή. Και για τη σύγκρουση αυτή ισχύει ο κανόνας ότι η ειρήνη απαιτεί διαπραγματεύσεις μεταξύ των αντιμαχόμενων μερών, με τη διαμεσολάβηση της διεθνούς κοινότητας. Προϋπόθεση είναι η αναγνώριση και των δύο κρατών, της Παλαιστίνης και του Ισραήλ.
Η μεγαλύτερη δυσκολία είναι ο αποκλεισμός της τρομοκρατίας και η ανάπτυξη της δημοκρατίας. Η διαμεσολάβηση της διεθνούς κοινότητας είναι κρίσιμη- ένα πρώτο βήμα έγινε με το ομόφωνο ψήφισμα του ΟΗΕ για εκεχειρία, με τη σημαντική αποχή της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Η ανάπτυξη της Αφρικής. Οι δεσμεύσεις που ανέλαβε η G7 είναι σημαντικές. Ειδικότερα, η Ιταλία υποστήριξε σθεναρά μια ανοικτή προσέγγιση στη συνεργασία, για τη στήριξη της ανάπτυξης και της ολοκλήρωσης της Αφρικής.
Εκτός από τα μεμονωμένα αφρικανικά κράτη, στην ανάπτυξη της Αφρικής συμμετέχουν πέντε βασικοί παράγοντες: η Αφρικανική Ένωση, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ρωσική Ομοσπονδία και η Κίνα. Εναπόκειται σε αυτούς τους παράγοντες να καθορίσουν ένα μη συγκρουσιακό συνολικό πλαίσιο που θα είναι όσο το δυνατόν περισσότερο προσανατολισμένο στη συνέργεια.
Σε τελική ανάλυση, είναι το θέμα της νέας διεθνούς τάξης, που δηλώνεται με αναφορά στην Αφρική.
Τεχνητή νοημοσύνη. Εδώ έγκειται η μεγάλη καινοτομία της G7, η συμμετοχή του Πάπα Φραγκίσκου, ο οποίος απηύθυνε χαιρετισμό σε ειδική συνεδρίαση για τους κινδύνους και τις υποσχέσεις της τεχνητής νοημοσύνης. Πέρα από το πολύ σημαντικό θέμα της τεχνητής νοημοσύνης, άνοιξε η δυνατότητα να ακουστεί η φωνή των ανθρώπων της πίστης για το θεμελιώδες θέμα της ειρήνης. Είναι νοητό ότι οι Διδάσκαλοι των μονοθεϊστικών θρησκειών (Φραγκίσκος και Κύριλλος in primis) θα αναλάβουν έναν αναγνωρισμένο ρόλο για τη χρηστή διακυβέρνηση της διεθνούς κοινότητας.
Παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία. Πέρα από τις αποφάσεις, στην G7 προέκυψε η συνειδητοποίηση ότι υπάρχουν μεγάλες αβεβαιότητες στο θέμα, πρωτίστως νομικές αβεβαιότητες, και ότι είναι δύσκολο για τα κράτη μέλη της G7 να συνεχίσουν να χρηματοδοτούν την Ουκρανία, λόγω της δύσκολης οικονομικής κατάστασης πολλών χωρών. Στην Ευρώπη, η Ιταλία και η Γαλλία είναι οι χώρες με τη λιγότερο ισορροπημένη οικονομική κατάσταση.
Μια γενική θεώρηση. Η ειρήνη είναι προς το συμφέρον όλων μας. Ο Σωκράτης υπενθύμισε, πριν από δύο χιλιάδες χρόνια, ότι κανείς δεν έχει απόλυτο δίκιο ή απόλυτο άδικο. Για να επιτευχθεί η ειρήνη και να τερματιστούν οι συγκρούσεις, πρέπει να αναγνωριστούν οι λόγοι και οι περιορισμοί όλων των διαγωνιζομένων. Αυτή η κοσμική επιλογή είναι που ανοίγει το δρόμο για τη διπλωματία.
