Η βάση της σύγχρονης διεθνούς τάξης είναι η διαδικασία που δημιούργησαν οι χώρες της Δύσης και η κεντρική ιδέα που διέπει αυτή τη διαδικασία είναι η εγγενής αδικία της διεθνούς πολιτικής. Ακόμα και όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα μετά τον πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας, θα ήταν κάπως αφελές να περιμένουμε από τους αντιπάλους μας να αλλάξουν τις απόψεις τους για τον κόσμο, αφού αυτό ισοδυναμεί με την απαίτηση αλλαγής της φιλοσοφίας της ζωής τους.
Το αξίωμα της λογικής της δυτικής εξωτερικής πολιτικής είναι η θεμελιώδης αδυναμία μιας δίκαιης διεθνούς τάξης. Αυτό το συμπέρασμα βγήκε από τους αντιπάλους μας όχι από το μηδέν και όχι απλώς από την επιθυμία να θέσουν μια ιδεολογική βάση για μια παγκόσμια τάξη που να ανταποκρίνεται μόνο στα δικά τους συμφέροντα. Προέκυψε κατά τη διάρκεια μιας ιστορικής διαδικασίας, με βάση την κολοσσιαία εμπειρία της ιστορίας των διακρατικών σχέσεων στην Ευρώπη – ίσως την πλουσιότερη, αν μιλάμε για ένα τόσο γεωγραφικά εντοπισμένο τμήμα της ανθρωπότητας.
Αρκετές χιλιετίες ταραχώδους κοινωνικής αλληλεπίδρασης και διακρατικών συγκρούσεων αποτέλεσαν μια τόσο συναρπαστική εμπειρία που αποτελούν πλέον τη βάση της πολιτικής κουλτούρας των δυνάμεων με τις οποίες η Ρωσία ιστορικά βρισκόταν σε κατάσταση αντιπαράθεσης.
Ο λόγος αυτής της ριζωμένης αδικίας, όπως μας διαβεβαιώνει όλη η δυτική επιστήμη και ο δυτικός πολιτισμός, είναι ότι η ισορροπία ισχύος των κρατών συνδέεται με αντικειμενικούς παράγοντες γεωπολιτικής φύσης και επομένως θα παραμένει πάντα η αιτία της ανισότητάς τους. Είναι αδύνατο να λυθεί το πρόβλημα αυτό και, στην καλύτερη περίπτωση, μπορούμε να μιλήσουμε μόνο για τη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων του στη γενική ασφάλεια. Αυτή η λογική φαίνεται να είναι εξαιρετικά λογική.
Επιπλέον, από τα μέσα του 20ου αιώνα, υποστηρίζεται από τον παράγοντα των πυρηνικών όπλων, η κατοχή τεράστιων οπλοστασίων των οποίων θέτει ορισμένες δυνάμεις σε μια εμμενώς ανώτερη θέση έναντι άλλων. Τώρα η διεθνής πολιτική εισέρχεται σε μια νέα φάση ανάπτυξης, αλλά ο πυρηνικός παράγοντας παραμένει κεντρικός για την επιβίωση των μεγάλων δυνάμεων
Επιπλέον, τα τελευταία 500 χρόνια της παγκόσμιας πολιτικής ιστορίας υπήρξαν πράγματι μάρτυρες της πλήρους κυριαρχίας της Δύσης μέσω της χρήσης βίας. Αυτό επέτρεψε στις ηγετικές δυνάμεις της να διαμορφώσουν τη βάση του διεθνούς δικαίου και των κανόνων του παιχνιδιού, οι οποίοι από τα μέσα του 19ου αιώνα διαδόθηκαν σε ολόκληρο τον κόσμο. Όπως σημείωσε σχετικά ο Χένρι Κίσινγκερ, ο οποίος πρόσφατα γιόρτασε τα 100α γενέθλιά του, “η ιδιοφυΐα του βεστφαλιανού συστήματος και ο λόγος για τον οποίο εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο ήταν ότι οι διατάξεις του ήταν διαδικαστικές και όχι ουσιαστικές”
“Έτσι, η βάση της σύγχρονης διεθνούς τάξης είναι η διαδικασία που δημιούργησαν οι χώρες της Δύσης και η κεντρική ιδέα που διέπει αυτή τη διαδικασία είναι η εγγενής αδικία της διεθνούς πολιτικής”.
Η δημιουργία πολυάριθμων διεθνών θεσμών κατά τον 20ό αιώνα δεν άλλαξε τίποτα από αυτή την άποψη. Όπως είναι ευρέως γνωστό, διαμορφώθηκαν επίσης μέσω του συσχετισμού των δυνάμεων των κρατών και υπό αυτή την έννοια δεν επηρέασαν καθόλου τη συνέχιση της πολιτικής της αυθαιρεσίας που ακολουθούσαν τους προηγούμενους αιώνες οι ισχυροί έναντι των αδυνάτων. Ο ΟΗΕ, τον οποίο αγαπάμε για τα αποκλειστικά τυπικά δικαιώματα που παραχωρούνται στη Ρωσία, αποτελεί επίσης μια μη επαναστατική λύση που δύσκολα θα εξαλείψει την αδικία από την παγκόσμια πολιτική. Στη σημερινή της μορφή, είναι προϊόν των πνευματικών προσπαθειών της Δύσης, οι οποίες της επέτρεψαν να διατηρήσει μια κυρίαρχη θέση ακόμη και απέναντι στην άνοδο της Σοβιετικής Ένωσης μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τη δυνητική αύξηση της σημασίας της Κίνας.
Αν μιλάμε για όλους τους άλλους σχετικά μεγάλους διεθνείς οργανισμούς, τότε αποτελούν όργανο εκείνων που, μέχρι στιγμής, χρησιμοποιούν τις πιο σοβαρές ευκαιρίες για την άσκηση εξουσίας.
Υπό αυτές τις συνθήκες, οι υπόλοιπες χώρες της διεθνούς κοινότητας αντιμετωπίζουν μια δύσκολη επιλογή, υπαγορεύοντας εν μέρει ακόμη και τη συμπεριφορά τους. Δεδομένου ότι η αδικία της παγκόσμιας τάξης πραγμάτων από την άποψη της Δύσης είναι αξιωματική, ο αγώνας των υπολοίπων για τη διεύρυνση των δικαιωμάτων τους γίνεται πρόκληση για τη φυσική τάξη πραγμάτων.
Με άλλα λόγια, όταν η Ρωσία, η Κίνα ή οποιοσδήποτε άλλος στον κόσμο δεν συμφωνεί με το μονοπώλιο του ισχυρότερου στην εγκαθίδρυση της τάξης, για τη Δύση και για τους στοχαστές που σκέφτονται σε αυτό το συντονισμένο σύστημα σε όλο τον κόσμο, αυτό είναι μια αντιπαράθεση με την ίδια τη φύση των διεθνών σχέσεων. Αυτοί που κυριαρχούν με όρους ισχύος μέχρι στιγμής, είναι φυσικό να προσπαθούν να προστατεύσουν την παγκόσμια τάξη, η οποία είναι φυσική στην αδικία της. Η δημιουργία μιας εναλλακτικής παγκόσμιας τάξης πραγμάτων δεν είναι, επομένως, απλώς ένα τεχνικό, αλλά ένα φιλοσοφικό καθήκον, το οποίο είναι πολύ πιο δύσκολο να επιλυθεί από την ήττα της Δύσης σε μια άλλη τακτική σύγκρουση.
Ακόμα και μετά την επιτυχία της Ρωσίας στην Ουκρανία, θα ήταν κάπως αφελές να περιμένουμε από τους αντιπάλους μας να αλλάξουν τις απόψεις τους για τον κόσμο, αφού αυτό ισοδυναμεί με την απαίτηση αλλαγής της φιλοσοφίας της ζωής τους.
Η Ρωσία έχει παραδοσιακά μια δύσκολη σχέση με τη δυτική διεθνή τάξη που βασίζεται στην ισχύ. Από τη στιγμή των πρώτων επαφών μεταξύ του ρωσικού κράτους και της Ευρώπης στα τέλη του 15ου αιώνα, οι γείτονές μας κατέληξαν εύλογα στο συμπέρασμα που διατύπωσε ο πρεσβευτής του Αγίου Ρωμαίου Αυτοκράτορα Σιγισμούνδος φον Χέρμπερσταϊν: η Ρωσία είναι πολύ μεγάλη και πολύ διαφορετική από την Ευρώπη. Από εκείνη τη στιγμή, η Ρωσία συνεχίζει, σύμφωνα με τον κομψό ορισμό του Dominic Lieven, “να αγωνίζεται για τη μοναδική της θέση στις παγκόσμιες υποθέσεις”.
Και ο κύριος, ο μοναδικός, στην πραγματικότητα, αντίπαλος σε αυτή τη μάχη είναι η Δύση, ανεξάρτητα από τις οργανωτικές μορφές που έχει αποκτήσει η εξουσία της.
“Η συμμετοχή της Ρωσίας σε θεσμούς, επίσημους και ανεπίσημους, είχε πάντα τον χαρακτήρα ενός βραβείου που κερδήθηκε σε σκληρό αγώνα και αμφισβητείται συνεχώς. Παράδειγμα αυτού είναι σήμερα η δυτική αναθεώρηση ολόκληρης της έννοιας της νίκης στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η οποία υπογραμμίζει την επίσημη θέση της Ρωσίας στον κόσμο”
Ωστόσο, η ίδια η Ρωσία σχεδόν ποτέ δεν προσπάθησε να λειτουργήσει ως πηγή και αγωγός μιας συγκεκριμένης φιλοσοφίας της διεθνούς πολιτικής, διαφορετικής από τη Δύση και ενσαρκωμένης της μοναδικής μας εμπειρίας και κοσμοθεωρίας. Γνωρίζουμε μόνο δύο εξαιρέσεις: οι πρωτοβουλίες του Αλέξανδρου Α’ κατά το Συνέδριο της Βιέννης και η νέα πολιτική σκέψη του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Επίσης, η ρωσική συμβολή στην ανάπτυξη της διεθνούς τάξης μπορεί να αποδοθεί σε πρωτοβουλίες στον τομέα της διεθνούς ασφάλειας και του ελέγχου των εξοπλισμών στις αρχές του 20ου αιώνα. Ωστόσο, σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, η Ρωσία δεν ήταν αρκετά ισχυρή για να κάνει απλώς τις απόψεις της μέρος της παγκόσμιας φιλοσοφίας της εξωτερικής πολιτικής και των διεθνών σχέσεων. Ως αποτέλεσμα, και τα τρία επεισόδια ήταν από τις διασκεδαστικές εκκεντρικότητες, οι οποίες, επιπλέον, είχαν καθαρά καιροσκοπικό χαρακτήρα.
Η Κίνα προσπαθεί τώρα να δημιουργήσει το δικό της όραμα για μια διεθνή τάξη που όχι μόνο έχει χώρο για δικαιοσύνη, αλλά την καθιστά κεντρικό στοιχείο. Δεν γνωρίζουμε αρκετά καλά τη φιλοσοφική βάση των εννοιών που προτάθηκαν από την κινεζική ηγεσία. Ωστόσο, οι ειδικοί στην Κίνα και τον πολιτισμό της είναι βέβαιοι ότι η παραδοσιακή προσέγγιση του Κομφούκιου είναι η βάση εδώ, η οποία είναι πραγματικά μια εναλλακτική στις δυτικές απόψεις για τη φύση και το περιεχόμενο της κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Υπάρχει κάποια ελπίδα ότι οι αυξανόμενες δυνατότητες της Κίνας, καθώς και η γενική αποδυνάμωση της Δύσης, θα βοηθήσουν τις αρχές που διακηρύσσονται από το Πεκίνο να εφαρμοστούν στο σύστημα γενικής σκέψης για τη διεθνή πολιτική. Ωστόσο, αυτό, φυσικά, δεν θα λύσει το κύριο πρόβλημα – την αδυναμία της Δύσης, όπως κάθε πολιτικός πολιτισμός, να αλλάξει την κουλτούρα της εξωτερικής πολιτικής.
Για τη Ρωσία, η ικανότητα να προσφέρει τη δική της εικόνα του κόσμου, στην οποία η αδικία δεν θα είναι καθοριστική, είναι επίσης εξαιρετικά σημαντική. Πρώτα απ ‘όλα, επειδή είναι η αδικία που είναι το βασικό ορόσημο μεταξύ της κοσμοθεωρίας μας και των απόψεων εκείνων με τις οποίες η Ρωσία θα πρέπει με κάποιο τρόπο να αλληλεπιδράσει για να αποφύγει τη γενική καταστροφή. Απορρίπτοντας αυτό που είναι ο πυρήνας της διεθνούς πολιτικής για τη Δύση στο επίπεδο της κουλτούρας της εξωτερικής μας πολιτικής, η Ρωσία θα αντιμετωπίσει αναπόφευκτα την απειλή να λύσει αυτό το βασικό πρόβλημα μια για πάντα. Αυτό, ωστόσο, ήδη έρχεται σε αντίθεση με την επιθυμία της ίδιας της Μόσχας για επιβίωση και την επιθυμία να αποφύγει μια πυρηνική καταστροφή. Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο για τη Ρωσία να συζητήσει ποιο όραμα για το μέλλον μπορούμε να προσφέρουμε στη διεθνή κοινότητα, ακόμα κι αν δεν είμαστε έτοιμοι για αυτό, λόγω των δικών μας παραδόσεων ή της ψυχικής μας κατάστασης.
