Ρεπορτάζ: Σπυριδωνία Κρανιώτη
Το απόγευμα της Πέμπτης περάσαμε την πύλη του Σωφρονιστικού Καταστήματος Κορυδαλλού Ι, για να παρακολουθήσουμε την παράσταση των κρατουμένων, «Πέρσες» του Αισχύλου, σε σκηνοθεσία Αικατερίνης Παπαγεωργίου και Στρατή Πανούριου.
Περάσαμε τον έλεγχο, αφήσαμε κινητά και οδηγηθήκαμε στο προαύλιο, σε ένα γηπεδάκι ποδοσφαίρου, το οποίο φιλοξένησε τις πρόβες της θεατρικής ομάδας και τώρα διαμορφώθηκε κατάλληλα ώστε να φιλοξενήσει την πολυαναμενόμενη παράσταση.
Άσπρα σεντόνια που κρέμονται στο σκοινί, ένα γκράφιτι στον τοίχο της φυλακής πίσω από το γήπεδο, το οποίο απεικονίζει, τον ουρανό, μια φθαρμένη παραλία και κοκοφοίνικες, αποτελούν το λιτό σκηνικό της παράστασης.
«Οι “Πέρσες” είναι η απόλυτη ιστορία επανένταξης, που μοιάζει με εκείνη των αποφυλακισμένων», αναφέρει ο Στρατής Πανούριος, ο οποίος επέλεξε και το έργο, για αυτόν ακριβώς τον λόγο. «Πρόκειται για μια ιστορία ηττημένων, ανθρώπων που έχουν νικηθεί από τη ζωή. Η δύναμη του θεάτρου είναι ένα ταξίδι αυτογνωσίας και θεραπείας. Κατά τη διάρκεια της τραγωδίας, του Αισχύλου υπάρχει μια αγωνιώδης προσπάθεια της μητέρας του Ξέρξη, Βασίλισσας Άτοσσα και του πατέρα Δαρείου, να πείσουν τους γέροντες του Χορού, να δώσουν μια δεύτερη ευκαιρία στο γιο τους. Να τον συγχωρέσουν και να τον υποδεχτούν ξανά στο βασίλειο δίνοντας του πίσω τον θρόνο που του ανήκει. Για μας οι Πέρσες ήταν ένα τεράστιο ταξίδι, το απόλυτο ταξίδι επανένταξης».
«Οι Πέρσες είναι ένα έργο που μιλάει για τον χαμένο ανδρισμό για τα ματαιωμένα όνειρα, για τους ανθρώπους που θέλησαν τα πολλά κι έχασαν και τα λίγα κι έτσι κατέληξαν να ηττώνται, να συνθλίβονται και να πενθούν. Μιλάει στο πυρήνα της καρδιάς των κρατουμένων, οι οποίοι διανύουν μια πολύ ιδιαίτερη και δύσκολη στιγμή της ζωής τους. Μέσα από αυτό το κείμενο έρχονται σε επαφή με μία αρχαία ιστορία, αλλά στην πραγματικότητα βρίσκουν τον τρόπο να μιλήσουν για τη δική τους ζωή, για το δικό τους παρόν, για τη δική τους τραγωδία» αναφέρει η Αικατερίνη Παπαγεωργίου και συμπληρώνει :«Ένα πρόβλημα αρχίζει να λύνεται μόνο όταν αρχίσει να λέγεται και να επικοινωνείται –αυτό ακριβώς αποπειραθήκαμε να κάνουμε. Αποπειραθήκαμε να προσεγγίσουμε την τραγωδία των Περσών προκειμένου οι κρατούμενοι να δημιουργήσουν τις δικές τους αναλογίες και ταυτίσεις. Στόχος δεν ήταν μόνο να προσεγγίσουν τη δραματουργία του έργου αλλά και να την «εκμεταλλευτούν» δημιουργικά. Θελήσαμε η δυσκολία να εξελιχθεί σε δύναμη, η αποτυχία να οδηγήσει σε γνώση και η συνειδητοποίηση να γίνει ελπίδα».
Οι περισσότεροι κρατούμενοι ήταν μέλη του Χορού των Περσών, που σαν μια μικρή κοινωνία ανάλογη με αυτή που δημιουργείται στη φυλακή, σχολιάζουν τα τεκταινόμενα και αλληλεπιδρούν με τα πρόσωπα του έργου. Οι κρατούμενοι καθώς συντάσσονται σαν ένα σώμα και μια ψυχή, απέναντι στους επαγγελματίες ηθοποιούς που ερμηνεύουν τον Αγγελιαφόρο (Γιώργος Πατεράκης) και την Άτοσσα (Ινώ Μενεγάκη), είναι απόλυτα συντονισμένοι και δοσμένοι στη θεατρική συνθήκη.
Είναι άνθρωποι κουρασμένοι αλλά χαρούμενοι και συγκινημένοι για τη συμμετοχή τους στη θεατρική διαδικασία. Αυτή η συγκίνηση μεταφέρθηκε και στους θεατές, οι οποίοι χειροκρότησαν δυνατά με την ψυχή τους και επιβράβευσαν το αποτέλεσμα. Πράγματι οι κρατούμενοι κατάφεραν να κάνουν κάτι συλλογικό και να αντεπεξέλθουν στο δύσκολο εγχείρημα.
«Προσπάθησα πολύ, προσπαθήσαμε πολύ» εξομολογείται ο κρατούμενος Γρηγόρης Π., κορυφαίος του χορού των Περσών, «δεν μπορεί να το κάνει ο καθένας αυτό». Πράγματι το κείμενο ήταν μεγάλο, οι ατάκες πολλές, οι έννοιες δύσκολες. Ωστόσο, η ομάδα των 26 κρατουμένων παρά τις αντιξοότητες φέρνει σε πέρας το δύσκολο θεατρικό εγχείρημα με άψογο επαγγελματισμό και τόλμη. «Τρομάζεις, δεν είναι απλό να εκτεθεί ο άλλος έτσι» παρατηρεί ο Γρηγόρης. Έχει κάνει 7 χρόνια φυλακή, δεν χρειάζεται το “χαρτί” τη βεβαίωση γιατί αποφυλακίζεται έτσι κι αλλιώς. Όμως, ήταν γι’ αυτόν σπουδαίο να έρχεται στην πρόβα γιατί «το θέατρο ηρεμεί». «Οι τελευταίοι 2-3 μήνες είναι τόσο δύσκολοι, όσο οι πρώτοι» και οι Πέρσες αποδεικνύουν ότι «μπορώ να κάνω και άλλα πράγματα. Ξεκίνησα κάτι και το ολοκληρώνω, δεν έχω ολοκληρώσει πολλά στη ζωή μου» αναφέρει. «Λίγο καλύτεροι όλοι γίναμε, λίγο σοφότεροι. Ξεκινάμε από άλλες συνθήκες, από τη φυλακή, πολύς κόσμος, δυσκολίες, προβλήματα που περιμένουν. Στο θέατρο είναι οι μοναδικές στιγμές που σκεφτόμαστε έξω από τα ίδια. Έχεις κάτι να κάνεις. Όλοι κερδίσαμε» καταλήγει ο Γρηγόρης Π.
Το σίγουρο είναι ότι και οι θεατές κάτι κέρδισαν. Κάτι πραγματικά μεγάλο και υψηλό. Κάτι που μόνο το θέατρο μπορεί να αποκαλύψει και να φανερώσει. Ευαισθητοποίηση για τα δεινά των άλλων σε μια κοινωνία που όλοι είμαστε συγκοινωνούντα δοχεία. Πονάει ένας, πονάμε όλοι μαζί και αυτό είναι κάτι που δυστυχώς το ξεχνάμε.
«Ο καθένας εδώ μέσα κουβαλάει τον δικό του σταυρό», παρατηρεί η κα.Γ. Κωνσταντινίδου, (Κοινωνιολόγος Υπεύθυνη των Πολιτιστικών προγραμμάτων του Σ. Κ. Κορυδαλού Ι). «Μέσα από το θέατρο όμως, μαθαίνουν να μοιράζονται σκέψεις και συναισθήματα. Φυσικά, όσο μεγαλύτερη είναι η ομάδα, τόσο πιο δύσκολη είναι η κινητοποίησή της».
«”Εσάς περιμένουμε να μας στηρίξετε”, “Όλοι κάνουμε λάθη αλλά από τα λάθη μας μαθαίνουμε να ξαναγεννιόμαστε”, “Θέλουμε να κάνουμε κάτι καλό”, “Ξέρουμε το όνομα σου όχι την ιστορία σου”,
“Στα δύσκολα ή χάνεσαι ή ξαναγεννιέσαι, η επιλογή είναι δική σου”, “Ό,τι δεν σε σκοτώνει σε κάνει πιο δυνατό”» είναι μόνο μερικές φράσεις που απηύθυναν οι κρατούμενοι στο τέλος της παράστασης σκορπίζοντας ρίγη συγκίνησης στους θεατές, οι οποίοι φώναζαν μπράβο και καταχειροκρότησαν όρθιοι τους πρωταγωνιστές της βραδιάς που έλαμψαν με την κατάθεση της προσωπικής τους αλήθειας και των βιωμάτων τους.
«Κερδισμένη είναι η κοινωνία, εκτός από τους κρατούμενους». Επεσήμανε η διευθύντρια των φυλακών Κορυδαλλού Μαρία Στέφη που σχολιάζει ότι η διαφορά είναι «πάρα πολύ εμφανής», στις προσωπικότητες των συμμετεχόντων και «στην καθημερινότητα μέσα στη φυλακή». «Μακάρι να κάνουμε και άλλα προγράμματα» υπογραμμίζει. «Ελπίζουμε να καταλάβατε ότι το υπέρλαμπρο παλάτι, γεμάτο θησαυρούς, είναι αυτό το κτήριο» λένε οι κρατούμενοι δείχνοντας τις φυλακές και προσθέτουν «Εσάς περιμένουμε».
Οι τρεις παραστάσεις
Τρεις παραστάσεις. Πρώτα οι επίσημοι, το δικαστικό σώμα – εισαγγελείς και δικαστές Αθηνών και Πειραιά, η τοπική κοινωνία, οι δημοσιογράφοι. Μετά οι συγκρατούμενοι, η γιορτή των φυλακών, και, τέλος, οι οικογένειες, οι φίλοι των κρατουμένων Σάββατο βράδυ.
Η ομάδα θεάτρου απηύθυνε, επίσης, τις θερμές ευχαριστίες της στο φυλακτικό προσωπικό, καθώς για να ολοκληρωθεί η παράσταση συνεισέφεραν καθοριστικά, μεταξύ άλλων προσαρμόζοντας ακόμα και το πρόγραμμα, τους εποπτεύοντες εισαγγελείς, τη διευθύντρια των φυλακών Μαρία Στέφη, χωρίς την επιμονή της οποίας η παράσταση δε θα ήταν εφικτή, το Εθνικό Θέατρο για τα κοστούμια και τα σκηνογραφικά αντικείμενα, και τους εθελοντές που ανέλαβαν αφιλοκερδώς τον ήχο και τον φωτισμό της παράστασης.
Οι Συντελεστές της παράστασης:
Σκηνοθεσία: Αικατερίνη Παπαγεωργίου και Στρατής Πανούριος
Σκηνική και Ενδυματολογική επιμέλεια: Διονύσης Ξαξίρης
Μουσική επιμέλεια: Έφη Λεωνίδα
Συντονίστρια του θεατρικού εργαστηρίου: Γιολάντα Κωνσταντινίδου
Φωτογράφοι: Σπύρος Πώρος και Ανδρέας Σχοινάς
Στην παράσταση συμμετείχαν οι ηθοποιοί: Ινώ Μενεγάκη και Γιώργος Πατεράκης
