Ζήσης Ψάλλας
Οι περιβαλλοντικοί στρεσογόνοι παράγοντες όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση, ο θόρυβος, ο ανθυγιεινός πολεοδομικός σχεδιασμός και η κλιματική αλλαγή αυξάνουν τον κίνδυνο των καρδιαγγειακών παθήσεων, όπως και οι παραδοσιακοί παράγοντες κινδύνου (κάπνισμα, ανθυγιεινή διατροφή και η σωματική αδράνεια).
Ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Nature Reviews Cardiology από μια διεθνή ομάδα ερευνητών περιγράφει τις επιδράσεις των περιβαλλοντικών στρεσογόνων παραγόντων στο καρδιαγγειακό σύστημα χρησιμοποιώντας την έννοια της “έκθεσης”. Η έννοια αυτή περιγράφει τη διά βίου έκθεση σε όλους τους περιβαλλοντικούς παράγοντες κινδύνου και τις δυσμενείς επιπτώσεις τους στον οργανισμό και την υγεία. Αυτό το αναδυόμενο πεδίο έρευνας συνδέει τις επιπτώσεις των δυσμενών περιβαλλοντικών εκθέσεων στην υγεία με παθοφυσιολογικές αλλαγές στο σώμα, χρόνιες ασθένειες και θάνατο.
Μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι σχεδόν τα δύο τρίτα των ετήσιων θανάτων παγκοσμίως προκαλούνται από χρόνιες μη μεταδοτικές ασθένειες, με τα καρδιαγγειακά νοσήματα να είναι η κύρια αιτία. Οι παράγοντες που συμβάλλουν περιλαμβάνουν τη γήρανση του πληθυσμού και τους περιβαλλοντικούς στρεσογόνους παράγοντες όπως το έδαφος, το νερό, ο αέρας και η ηχορύπανση, ο ανθυγιεινός αστικός σχεδιασμός και ο ανθυγιεινός τρόπος ζωής.
Οι περιβαλλοντολόγοι εκτιμούν ότι τα δύο τρίτα των χρόνιων μη μεταδοτικών ασθενειών οφείλονται στο άθροισμα όλων των περιβαλλοντικών παραγόντων και ότι το 16-22% των παγκόσμιων θανάτων (9 έως 12,6 εκατομμύρια) προκαλούνται μόνο από τη χημική ρύπανση.
Οι συγγραφείς παρουσιάζουν επιλεγμένες μελέτες καρδιαγγειακής έκθεσης και δείχνουν ότι οι “εκθέσει”ς σχετίζονται με φλεγμονή, δυσμενείς μεταβολικές αλλαγές και απορυθμισμένη μεθυλίωση του DNA (επιγενετικές αλλαγές) και μπορεί να οδηγήσουν σε αυξημένη αρτηριακή πίεση και άλλες δυσμενείς εκβάσεις για την υγεία. Για παράδειγμα, το European Human Exposome Network, που ξεκίνησε το 2020, διερευνά τις περιβαλλοντικές επιρροές στην υγεία των Ευρωπαίων. Πάνω από 22 εκατομμύρια εργαζόμενοι θα ελεγχθούν για “έκθεση” στο χώρο εργασίας, εστιάζοντας στις χημικές τοξίνες, τον θόρυβο και το ψυχοκοινωνικό στρες. Επιπλέον, πάνω από 2 εκατομμύρια άτομα θα μελετηθούν χρησιμοποιώντας διάφορες τεχνικές και μεθόδους για την εύρεση συνδέσεων μεταξύ έκθεσης και υγείας.
Η “έκθεση” περιγράφει το σύνολο των ισόβιων εκθέσεων σε περιβαλλοντικούς παράγοντες κινδύνου, τις επαγόμενες παθολογικές και μηχανιστικές αλλαγές στα κεντρικά βιοχημικά μονοπάτια και τις σχετικές επιπτώσεις στην υγεία. Ο περιβαλλοντικός παράγοντας με τη μεγαλύτερη επίδραση στην υγεία είναι η χημική ρύπανση, ιδιαίτερα το κάπνισμα και οι ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες. Το γενικό και ειδικό εξωτερικό περιβάλλον μπορεί να έχει δυσμενείς επιπτώσεις στην ψυχική υγεία (για παράδειγμα, η κοινωνική απομόνωση ή η εργασιακή πίεση), αλλά η συμβολή του ψυχικού στρες που προκαλείται από το περιβάλλον στο παγκόσμιο βάρος των ασθενειών και των παγκόσμιων θανάτων μπορεί να υποτιμηθεί λόγω της έλλειψης έγκυρων δεδομένων.
