Ένα ανέκδοτο λέει:
Ένας πολιτικός πεθαίνει και παρουσιάζεται μπροστά στον Άγιο Πέτρο. Εκείνος του λέει: «Έχεις το δικαίωμα να διαλέξεις ανάμεσα στην Κόλαση και τον Παράδεισο, θα σου δοθεί μία ημέρα δωρεάν επίδειξης σε κάθε ένα από τα δύο».
Έτσι, αμέσως πηγαίνει στην Κόλαση να δει πως είναι τα πράγματα εκεί. Εκεί λοιπόν συναντά όλα του τα φιλαράκια, που πίνουν μπύρες, έχουν άφθονο φαγητό, διασκέδαση, γυναίκες και ό,τι άλλο επιθυμούν.
Την επόμενη ημέρα επισκέπτεται τον Παράδεισο. Στον Παράδεισο δεν συνάντησε κανέναν από τους γνωστούς του. Τον ανάγκασαν να παίζει πιάνο και να βοηθάει τους ανθρώπους όλη μέρα.
Όταν ξαναπήγε να συναντήσει τον Άγιο Πέτρο αμέσως επέλεξε την Κόλαση.
«Είναι πολύ διαφορετική από ό,τι είχα φανταστεί», είπε.
«Εντάξει», απάντησε ο Άγιος Πέτρος. Αλλά όταν οι πύλες της Κολάσεως άνοιξαν, προς έκπληξή του είδε τεράστιες φλόγες να καίνε παντού και τους φίλους του να κουβαλάνε στους ώμους τους τεράστιες πέτρες.
«Τί είναι αυτό?» ρώτησε τον Άγιο Πέτρο. «Εχθές είδα μία τελείως διαφορετική εικόνα».
«Μην εκπλήσσεσαι» του απάντησε ο Άγιος Πέτρος, «εχθές ήταν ακόμη προεκλογική περίοδος»…
Το παραπάνω ανέκδοτο υπονοεί ότι οι πολιτικοί και γενικότερα όσοι ασχολούνται με την πολιτική δεν έχουν ηθικούς φραγμούς και τις περισσότερες φορές είναι ψεύτες. Όσο κι αν είναι όμως αστείο, πόσο αληθινό μπορεί να είναι κάτι τέτοιο στις μέρες μας?
Το Ήθος ή Έθος είναι μία αρχαιοελληνική λέξη. Μπορεί να αναφέρεται στην κοινωνία ολόκληρη ή σε μεμονωμένους τομείς της κοινωνίας. Χρησιμοποιείται τόσο για τους άγραφους όσο και για τους γραπτούς (κώδικες, κανονισμοί, κανόνες δεοντολογίας) ηθικούς νόμους που διέπουν και διατρέχουν όλους τους τομείς μιας οργανωμένης πολιτείας.
II.
Όμως, υπάρχει ηθική στη σύγχρονη πολιτική?
Για να απαντήσουμε σε αυτό πρέπει να διαιρέσουμε την ερώτηση σε τρεις διαφορετικές ερωτήσεις:
1) Έχουν οι πολιτικοί ηθικούς κανόνες απέναντι στον λαό γενικότερα?
2) Έχουν οι πολιτικοί ηθικούς κανόνες απέναντι στους συναγωνιστές τους στο ίδιο κόμμα και
3) Έχουν οι πολιτικοί ηθικούς κανόνες απέναντι στους πολιτικούς τους αντιπάλους?
1. Παρόλο που, όπως κάθε τί, δεν μπορεί κάτι τέτοιο να απαντηθεί με ένα ξερό ναι ή όχι, οι σύγχρονοι πολιτικοί δυστυχώς στερούνται ως επί το πλείστον ηθικών κανόνων. Οι μοντέρνοι πολιτικοί συνήθως τάζουν υπερβολικά πολλά πράγματα στους ψηφοφόρους προκειμένου να υφαρπάξουν την ψήφο τους και να αναρριχηθούν στην εξουσία. Υπόσχονται ένα σωρό πράγματα, αλλά υλοποιούν ελάχιστα. Συνήθως υπηρετούν τα συμφέροντα λίγων ενάντια στις επιθυμίες και τις ανάγκες των πολλών. Πολλές φορές προδίδουν και τα ίδια τους τα πιστεύω, μόνο και μόνο για να γίνουν αρεστοί στους χορηγούς τους ή για να επιβιώσουν στον πολιτικό στίβο. Ελάχιστοι που μένουν πιστοί στην πολιτική τους ατζέντα και στις ηθικές αρχές τους δεν καταφέρνουν να φθάσουν σε υψηλά κοινοβουλευτικά αξιώματα και μπορούν στοιχειωδώς και μόνο να συντηρούν την πολιτική τους ύπαρξη ως μια περιθωριακή και τις περισσότερες φορές απηρχαιωμένη φωνή διαμαρτυρίας.
2. Αυτό εξαρτάται από τις περιστάσεις. Εξαρτάται δηλαδή συνήθως από το αν κάποιος είναι στο ίδιο μήκος κύματος με εμάς, αν είναι φίλος, αν τον συμπαθούμε ή όχι. Κατά κανόνα, δεν μπορούμε να έχουμε καλές σχέσεις με όλους τους ανθρώπους που ανήκουν στο ίδιο με εμάς κόμμα, στην ίδια ομάδα ή θρησκεία. Δεν μπορούμε καν να εγγυηθούμε την ύπαρξη μίας ομαλής διαπροσωπικής σχέσης με μέλη της ίδιας μας της οικογένειας. Κάτι τέτοιο είναι ανθρώπινο και φυσιολογικό. Μπορεί να νιώθουμε πολύ φίλοι με άτομα που πρόσφατα γνωρίσαμε και μπορεί να είμαστε εχθρικά διακείμενοι απέναντι στους ίδιους μας τους αδερφούς. Οπωσδήποτε όμως, αυτό δεν δικαιολογεί την μάχη απέναντι σε τέτοια άτομα με κάθε μέσο, νόμιμο ή όχι.
Δυστυχώς, αυτό συμβαίνει ακόμη και μέσα σε κόμματα, όταν πολιτικοί προσπαθούν να δυσφημίσουν ή ακόμη και να συκοφαντήσουν με κάθε τρόπο τον πολιτικό τους αντίπαλο μέσα στο ίδιο το κόμμα τους, έτσι ώστε
να καταφέρουν να τον «ξεφορτωθούν» ή να αναρριχηθούν στην κομματική κλίμακα.
3. Τελευταία είναι η μετάφραση του όρου ηθική όταν αυτή αφορά ηθικούς κανόνες απέναντι σε πολιτικούς αντιπάλους. Επιτρέπονται τα πάντα? Για παράδειγμα, όταν κάποιος προσπαθεί να δυσφημίσει, να συκοφαντήσει ή ακόμη και να «μπλέξει» τον πολιτικό του αντίπαλο με ψευδείς κατηγορίες.
Η απάντηση στα παραπάνω οπωσδήποτε είναι αρνητική. Ο ποινικός κώδικας εφαρμόζεται και στο πεδίο της πολιτικής, ακριβώς όπως εφαρμόζεται σε όλα ανεξαιρέτως τα πεδία της ανθρώπινης ζωής. Αν μια πράξη συνιστά δυσφήμιση γενικά, θα συνιστά δυσφήμιση και στην πολιτική. Δεν μπορούμε να διαδίδουμε τα πάντα για τους πάντες, εάν γνωρίζουμε ότι οι διαδόσεις μας αυτές είναι ψευδείς και συκοφαντικές. Κάτι τέτοιο είναι φυσικά παράνομο. Αντιθέτως, μπορούμε να κριτικάρουμε τις λάθος απόψεις και να προτείνουμε δικές μας ορθές, μπορούμε να πολεμούμε εναντίον των λανθασμένων, κατά τη γνώμη μας, προσεγγίσεων πάνω σε συγκεκριμένα προβλήματα και πρέπει να υπογραμμίζουμε τις θέσεις μας σε αντιπαράθεση με τις θέσεις των πολιτικών αντιπάλων σε κάθε δυνατή ευκαιρία.
III.
Αλλά, θα έπρεπε να υπάρχουν ηθικοί φραγμοί στην πολιτική?
Ακολουθώντας την προηγούμενη διαίρεση:
1) Η πολιτική θα έπρεπε αναμφισβήτητα να διέπεται από υψηλές ηθικές αρχές και αξίες, αλλά και από ηθική συμπεριφορά των πολιτικών απέναντι στους ψηφοφόρους τους και τους πολίτες γενικότερα. Όταν ένας πολιτικός υπόσχεται κάτι, μόνο και μόνο για να εκλεγεί και τα ξεχνά όλα την επόμενη ημέρα της εκλογής του, αυτός δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ένας πολιτικός υψηλού αξιακού και ηθικού κώδικα. Φυσικά και στη ζωή όλες μας οι υποσχέσεις δεν είναι πραγματοποιήσιμες. Πολλές από αυτές είναι υποσχέσεις υψηλού ρίσκου και πολύ δύσκολο να πραγματωθούν. Για παράδειγμα, όταν ένας πολιτικός υπόσχεται την αύξηση των μισθών σε έναν
συγκεκριμένο κλάδο της δημόσιας διοίκησης. Αλλά, γνωρίζει άραγε εκ των προτέρων ότι η υπόσχεσή του είναι απραγματοποίητη ή απλά υπόσχεται για λόγους ψηφοθηρικούς? Αν σκοπίμως ψεύδεται τότε δεν έχει καθόλου ηθική, αν απλώς μαντεύει τότε υπάρχει «ενδεχόμενος δόλος», αλλά αν είναι σίγουρος ότι οι υποσχέσεις του είναι πραγματοποιήσιμες αλλά αυτές δεν είναι τότε είναι απλά αφελής. Αλλά θέλουμε αλήθεια κάποιον αφελή για εκπρόσωπό μας ? Αυτό είναι μία άλλη ιστορία. Το συμπέρασμα είναι ότι η κοινωνία χρειάζεται ειλικρινείς πολιτικούς, άνδρες και γυναίκες, οι οποίοι θα γνωρίζουν τί είναι και τι όχι εφικτό να πραγματοποιηθεί και που θα μεταφέρουν αυτήν την γνώση στους πολίτες με έναν έντιμο τρόπο και όχι προσπαθώντας να διαστρεβλώσουν την αλήθεια. Εάν τώρα αυτή η ειλικρίνεια θα εκτιμηθεί από τους πολίτες ή όχι, αυτό είναι ένα άλλο φιλοσοφικό ερώτημα που δεν μπορεί να αναλυθεί στην παρούσα εργασία, αλλά που σίγουρα μπορεί να απαντηθεί με πολλούς τρόπους από άπειρους ανθρώπους.
2) Το δεύτερο λοιπόν ερώτημα είναι εάν θα έπρεπε να υπάρχει ηθική απέναντι σε συναγωνιστές του ιδίου κόμματος. Παρόλο που, η απάντηση είναι προφανώς ναι, κάτι τέτοιο δεν μπορεί να διασφαλιστεί ακόμη και με τους αυστηρότερους νόμους ή κανονισμούς. Οι άνθρωποι στην πολιτική, ειδικότερα στις υψηλότερες θέσεις, είναι τις περισσότερες φορές πολύ ισχυρογνώμονες και σίγουροι ότι μόνον αυτοί κατέχουν και εκπροσωπούν την μία και μοναδική Αλήθεια. Καθώς είναι τόσο σίγουροι για τη γνώμη τους δεν δέχονται αρνητικές τοποθετήσεις και θα κοντράρουν παντοιοτρόπως ακόμα και τους συναγωνιστές τους προκειμένου να αποδείξουν την αξία τους και να τους ξεπεράσουν. Πολύ συχνά, δεν θα σκεφτούν καν περί ηθικής, απλώς θα τους «πολεμήσουν μέχρι τελικής πτώσεως», ακολουθώντας έτσι το ρητό του Πάπα ότι «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα».
3) Εάν το ως άνω απόφθεγμα εφαρμόζεται στις σχέσεις μεταξύ συναγωνιστών του ιδίου κόμματος, είναι κάτι παραπάνω από σίγουρο ότι εφαρμόζεται στις σχέσεις των ανταγωνιστών αντιπάλων κομμάτων. Δεν υπάρχουν ουσιαστικά ηθικοί φραγμοί ή αξίες σε αυτές τις σχέσεις. Μόνο οι απαγορεύσεις του ποινικού κώδικα μπορούν να διασφαλίσουν ότι ο πολιτικός στίβος δεν θα μετατραπεί σε ζούγκλα. Ο,τιδήποτε μπορεί να ειπωθεί ή να γίνει και γίνεται, κρυφίως ή φανερά, προκειμένου να νικήσουμε τον πολιτικό μας αντίπαλο.
Αλλά η αλήθεια είναι, ότι ακόμη κι εδώ θα έπρεπε να υπάρχουν στοιχειώδεις ηθικοί φραγμοί και όρια που δεν θα μπορούσε να υπερβεί κανείς. Για παράδειγμα, κάποιος δεν θα έπρεπε να μπορεί να επιτεθεί στον πολιτικό του ανταγωνιστή βασισμένος σε προσωπικά ζητήματα είτε σεξουαλικότητας, είτε θρησκείας κλπ.
IV.
Η δεύτερη σημασία της λέξεως ηθική μπορεί να σηματοδοτεί έναν γενικό άγραφο κανόνα/κανονισμό δεοντολογίας πάνω σε έναν συγκεκριμένο τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η ερώτηση που ανακύπτει εδώ είναι: υπάρχει τέτοιος κανονισμός στην πολιτική?
Ενδεχομένως δεν υπάρχει τέτοιος γραπτός κανονισμός ο οποίος να εφαρμόζεται αδιακρίτως σε όλα τα πολιτικά κόμματα, αλλά αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν κανόνες σε αυτά. Υπάρχουν κανόνες που πρέπει να ακολουθηθούν, πειθαρχία και μία βασική γραμμή σε κάθε κόμμα, ακόμη και στα μικρότερα, που πρέπει να τηρηθούν. Οποιοσδήποτε υπερβαίνει αυτήν τη γραμμή θα πρέπει να εξηγηθεί ενώπιον του Προέδρου και διαφόρων πειθαρχικών επιτροπών των πολιτικών κομμάτων. Η πρόσφατη ιστορία καταδεικνύει ότι τέτοιες επιτροπές είναι, τις περισσότερες φορές, αυστηρότερες ακόμα και από ένα συνηθισμένο Δικαστήριο και τιμωρούν κάθε περιθωριακή συμπεριφορά άμα τη γενέσει αυτής.
Από τέτοιες «επαναστατικές» συμπεριφορές πολλές φορές ξεπηδούν νέοι κομματικοί σχηματισμοί και νέοι Ηγέτες θέτοντας εν αμφιβόλω το εκάστοτε κατεστημένο.
Σε εποχές εθνικών, κοινωνικών και πολιτικών αναταραχών πολιτικά κόμματα πεθαίνουν και αναγεννιούνται από τις στάχτες τους σαν το μυθολογικό πουλί Φοίνικα. Αυτή η αναγέννηση, όσο κι αν φαίνεται ανήθικη, είναι μία αναγκαία ανασύσταση τις περισσότερες φορές. Αυτή η διαδικασία εμποδίζει από την διάλυση των κοινωνιών και το ξέσπασμα βίαιων αναταραχών και διαδηλώσεων και άλλων παρεμφερών φαινομένων. Τα μεγαλύτερα πολιτικά κόμματα διασπώνται σε μικρότερα κομμάτια, με σκοπό να απορροφήσουν την κοινωνική
διαμαρτυρία και γίνονται ξανά ένα όταν οι περίοδοι αφθονίας και ειρήνης το επιτρέπουν. Μπορεί να μοιάζει αρκετά ανήθικη αυτή η διαδικασία, αλλά η ανθρώπινη Ιστορία έχει αποδείξει ότι η Ανθρωπότητα μπορεί να πάει μπροστά μόνον όταν είναι ενωμένη και δρα συλλογικά, ως ομάδα.
V.
Άλλο ένα ερώτημα που προκύπτει εδώ είναι το εξής: Θα έπρεπε να υπάρχουν αυστηροί κανονισμοί στην πολιτική και αν ναι πρέπει να διακρίνουμε ανάμεσα σε ιδεολογικές και προσωπικές συγκρούσεις?
Η πρώτη ερώτηση έχει ουσιαστικά ήδη απαντηθεί. Κάθε πολιτικό κόμμα πρέπει να έχει και έχει τον δικό του κανονισμό, έτσι ώστε να ελέγχει την αναρχία και τις εσωτερικές επαναστάσεις των μελών του. Τα πολιτικά κόμματα, ειδικότερα τα μεγαλύτερα, αποτελούνται από πολλά μέλη, κάθε ένα εκ των οποίων έχει ένα
διαφορετικό υπόβαθρο ζωής, έναν διαφορετικό τρόπο ζωής και φυσικά πεποιθήσεις που ενδεχομένως διαφέρουν ουσιωδώς από αυτές των υπολοίπων.
Ωστόσο, βρίσκονται όλα ενωμένα κάτω από την ίδια πολιτική στέγη, εξαιτίας της, υποτιθέμενης πάντα, κοινής τους πίστης σε βασικές παραμέτρους του τρόπου με τον οποίον αντιλαμβάνονται την διαχείριση της εξουσίας. Για παράδειγμα, όλα τα μέλη ενός δεξιού κόμματος, θα έπρεπε να έχουν ως κοινή τους παραδοχή την
προάσπιση του Έθνους, ενώ κάθε μέλος ενός αυτοαποκαλούμενου αριστερού κόμματος την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδιαίτερα των φτωχών. Από την άλλη πλευρά κόμματα που κινούνται στο κέντρο της πολιτικής σκακιέρας, θα μπορούσαν αποτελεσματικά να υπερασπίσουν και υποστηρίξουν αμφότερους τους παραπάνω σκοπούς.
Μία άλλη συμπεριφορά, η οποία είναι αρκετά ανήθικη (αλλά διαδεδομένη) είναι το να χρησιμοποιείς τις αδυναμίες ή την διαφορετικότητα των άλλων, προκειμένου να διεξάγεις εναντίον του πόλεμο. Δυστυχώς όμως, αυτό συμβαίνει πολλές φορές και οι πολιτικοί αντίπαλοι ή ακόμα και οι σύντροφοι και συναγωνιστές του ιδίου
κόμματος δυσφημούν τους ανταγωνιστές τους με σκοπό να πετύχουν την εκλογή τους. Όσο κι αν φαίνεται αυτό ανήθικο, είναι μία συνήθης τακτική στον πολιτικό στίβο. Άνθρωποι «κατηγορούνται» ως ομοφυλόφιλοι, ψυχωτικοί, ναρκομανείς ή αλκοολικοί μόνο και μόνο για να μισηθούν από το εκλογικό τους κοινό. Από την
άλλη πλευρά, ο καθένας θέλει να παρουσιάζει τον εαυτό του ως οικογενειάρχη, ως έχοντα ηθικές αξίες και πιστεύω, ως έναν άνθρωπο θρήσκο, που αγαπά το Έθνος του και στέκεται απέναντι σε κάθε εχθρό του, που βοηθάει τους φτωχούς και κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να τους προστατεύσει, να τους υποστηρίξει και να τους παρέχει εργασία.
VI.
Ό,τι είναι ηθικό δεν είναι πάντα νόμιμο και το αντίστροφο. Οι ηθικές αξίες διαφέρουν ουσιωδώς από εποχή σε εποχή. “ O Tempora o mores”, συνήθιζαν να λένε οι αρχαίοι Ρωμαίοι, κάτι που σημαίνει ότι σε διαφορετικές χρονικές περιόδους υπάρχουν διαφορετικές ηθικές αξίες που αλλάζουν συνεχώς. Για παράδειγμα όχι πολύ παλιά, η μοιχεία ήταν ένα σοβαρό αδίκημα κατά τον Ελληνικό Ποινικό Κώδικα, ενώ σήμερα είναι μία πολύ συνηθισμένη τακτική σε πολλούς γάμους. Μπορεί να μην είναι ηθικό, αλλά δεν παύει να είναι κάτι νόμιμο, που σημαίνει ότι δεν τιμωρείται ποινικά. Επίσης υπήρχε κάποτε άρθρο για την μονομαχία στον ποινικό μας κώδικα, το οποίο έχει από καιρό καταργηθεί. Φυσικά, αυτό δε σημαίνει ότι η μονομαχία είναι νόμιμη στις μέρες μας, αλλά τιμωρείται ως σωματική βλάβη, ανθρωποκτονία, απόπειρα ανθρωποκτονίας κλπ….
Αλλά το ερώτημα είναι : θα έπρεπε τα πολιτικά κόμματα και οι πολιτικοί γενικότερα να προσπαθούν να ακολουθούν και να εκπροσωπούν την εποχή τους ή να υπερασπίζονται αναγνωρισμένες και σταθερές ανά τους αιώνες αξίες? Για παράδειγμα, θα έπρεπε οι πολιτικοί να υποστηρίζουν την βιοτεχνολογία, τα γενετικά πειράματα όπως οι κλώνοι, τα μικρο-εμφυτεύματα στο ανθρώπινο σώμα για τον έλεγχο των ασθενειών ή τον περιορισμό των φυλακισμένων κακοποιών?
Θα έπρεπε να υπάρχουν όρια σε κάθε ένα εκ των παραπάνω? Δεν υπάρχει μία σταθερή απάντηση σε όλα αυτά τα ερωτήματα. Εάν και κατά πόσον είναι ηθικό να κατασκευάσουμε και να χρησιμοποιήσουμε κλώνους έτσι ώστε να στελεχώσουμε στρατούς καταστροφής μπορεί να είναι μία εύκολη ερώτηση να απαντηθεί για κάποιους, αλλά για άλλους θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε κλώνους προκειμένου να θεραπεύουμε χρόνιες ασθένειες χρησιμοποιώντας τα ζωτικά όργανα των κλώνων στα σώματά μας κι έτσι καταφέρνοντας να παρατείνουμε τη διάρκεια και την ποιότητα της ζωής μας. Επίσης θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε εμφυτεύματα στα σώματά μας προκειμένου να μετράμε το επίπεδο της υγείας μας ή για να βρίσκουμε συγγενείς που πάσχουν από αλτσχάιμερ όταν αυτοί χαθούν, αλλά κάποιος θα μπορούσε να χρησιμοποιεί τα ίδια ακριβώς εμφυτεύματα για να ελέγχει πλήρως τον νου και τα συναισθήματά μας. Θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε έξυπνα ρομπότ τα οποία θα αντικαθιστούσαν την σκληρή και ανθυγιεινή εργασία των ανθρώπων και να μας υπηρετούν με ένα πολύ μικρό κόστος συντήρησης, αλλά κάποιος θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τα ίδια ρομπότ για να εξαφανίσει την ανθρωπότητα. Εάν και κατά πόσο είναι για καλό ή όχι σκοπό είναι πάντα στο χέρι μας. Όταν εφευρέθηκε το μαχαίρι, κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει ότι το ίδιο μαχαίρι το οποίο χρησιμοποιούμε για να κόβουμε το ψωμί θα μπορούσε επίσης να σκοτώσει έναν άνθρωπο. Πολλά (αν όχι τα περισσότερα) πράγματα στη ζωή έχουν διπλές ή και παραπάνω χρήσεις και μπορούν να ερμηνευθούν με διαφορετικούς τρόπους, δεν μπορούμε να αποτρέψουμε κάτι τέτοιο. Αυτό ωστόσο που μπορούμε να κάνουμε είναι το να θέσουμε όρια δημιουργώντας και κυρίως εφαρμόζοντας νόμους και κανονισμούς. Αυτή ακριβώς είναι η δουλειά των πολιτικών είτε αυτό μας αρέσει είτε όχι. Οι πολιτικοί πάντοτε δημιουργούν τους νόμους.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ
Ο Σωκράτης Βασιλειάδης γεννήθηκε την 21 η Αυγούστου 1973 στην Αθήνα. Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου της Αθήνας και υπηρέτησε κατόπιν τη στρατιωτική του θητεία επί 18 μήνες.
Παντρεύτηκε το 2001 και από το γάμο του απέκτησε έναν γιο, ηλικίας σήμερα 16 ετών.
Μιλά άπταιστα Αγγλικά και Ισπανικά, αλλά καταλαβαίνει και συνεννοείται και στην Ιταλική και Πορτογαλική γλώσσα.
Είναι Δικηγόρος στο Εφετείο Πειραιώς από το 2001, με ειδίκευση στο ποινικό και το οικογενειακό δίκαιο.
Είναι ενεργό στέλεχος του πολιτικού σχηματισμού «Ένωση Κεντρώων» με τον οποίο θα κατέλθει ως Υποψήφιος στις ερχόμενες εκλογές της 21ης Μαίου 2023 στην εκλογική Περιφέρεια Β3 του Νοτίου Τομέα της Αθήνας.
Το ως άνω άρθρο αποτελεί μετάφραση εκ του πρωτοτύπου στην Αγγλική με τίτλο “Ethics in Politics” το οποίο ανέπτυξε ο συγγραφέας κατά τη διάρκεια της ημερίδας του Ευρωπαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος σε συνεργασία με το Ινστιτούτο των Ευρωπαίων Δημοκρατών και την Ένωση Κεντρώων, η οποία διεξήχθη με απόλυτη επιτυχία στην Αθήνα την 23 η Μαρτίου 2023 με γενικό θέμα «
Η ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη. Μία ευκαιρία για επανασύσταση» (Europe Energy Crisis- An opportunity for Reinvention) και στην οποία συμμετείχαν βουλευτές, υποψήφιοι βουλευτές και Ευρωβουλευτές από τουλάχιστον οκτώ χώρες (Ελλάδα, Κύπρος, Γαλλία, Ολλανδία, Ουγγαρία, Κροατία, Ρουμανία, Ιταλία).
