Επιμέλεια και σύνταξη: Στέλιος Βασιλούδης
Άντρες και γυναίκες κάνουν διαφορετικές ταξιδιωτικές επιλογές – η κατανόηση τους είναι το κλειδί για την επίτευξη των στόχων αντιμετώπισης της ρύπανσης και της κλιματικής αλλαγής
Η μείωση της κυκλοφορίας στις πόλεις θα σήμαινε ότι θα πρέπει να τεθεί τέλος σε μια μακροχρόνια σχέση αγάπης – μεταξύ των ανδρών και των αυτοκινήτων τους. Καθώς οι ηγέτες των πόλεων προσπαθούν να μειώσουν την ατμοσφαιρική ρύπανση και να πετύχουν φιλόδοξους μηδενικούς στόχους, πολλοί επενδύουν εκατομμύρια σε υποδομές πράσινης μετακίνησης και εφαρμόζουν σχέδια για την απαγόρευση των αυτοκινήτων από τα κέντρα των πόλεων. Αυτά τα μέτρα θα λειτουργήσουν μόνο εάν οι πόλεις μπορέσουν να πείσουν και να προσελκύσουν το κοινό και οι ειδικοί προειδοποιούν ότι οι τοπικές αρχές παραβλέπουν έναν σημαντικό παράγοντα: τον ρόλο που παίζει το φύλο στον τρόπο με τον οποίο μετακινούνται οι πολίτες
«Άνδρες και γυναίκες ταξιδεύουν με διαφορετικούς τρόπους – και αυτό ισχύει σε όλη την Ευρώπη» λέει η Linda Gustafsson, υπεύθυνη για την ισότητα των φύλων στη σουηδική πόλη Umeå. «Οι άντρες οδηγούν αυτοκίνητα σε μεγαλύτερο βαθμό, ενώ οι γυναίκες χρησιμοποιούν τα μέσα μαζικής μεταφοράς ή το ποδήλατο ή περπατούν», συμπληρώνει. Φυσικά, ορισμένοι άντρες προτιμούν τα μέσα μαζικής μεταφοράς και ορισμένες γυναίκες προτιμούν να πατούν γκάζι, αλλά η έρευνα δείχνει ότι κατά μέσο όρο άνδρες και γυναίκες τείνουν να ταξιδεύουν διαφορετικά.
Μια μελέτη του 2020, που ανατέθηκε από τον οργανισμό καινοτομίας της Σουηδίας, διαπίστωσε ότι ενώ γυναίκες και άνδρες πραγματοποιούν περίπου τον ίδιο αριθμό ταξιδιών σε μια μέρα, οι άντρες διανύουν μεγαλύτερες αποστάσεις και τείνουν να προτιμούν τα αυτοκίνητά τους. Οι γυναίκες τείνουν να περιλαμβάνουν περισσότερες στάσεις στα ταξίδια τους – για να συνδυάσουν οικογενειακές, εργασιακές και κοινωνικές ευθύνες – και είναι πιο πιθανό να επιλέξουν εναλλακτικές λύσεις αντί για τα αυτοκίνητα, όταν είναι διαθέσιμες. Εάν οι άντρες ταξίδευαν όπως οι γυναίκες, αναφέρει η μελέτη, οι εκπομπές της Σουηδίας από τις επιβατικές μεταφορές θα μειωνόταν κατά σχεδόν 20%.
Άλλες μελέτες δείχνουν προς παρόμοια κατεύθυνση: μια έρευνα του Ευρωβαρόμετρου του 2019 που ανατέθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διαπίστωσε ότι, ενώ το αυτοκίνητο είναι η προτιμώμενη επιλογή μετακίνησης ανεξαρτήτως φύλου, οι γυναίκες είναι πιο πιθανό από τους άντρες να περπατούν ή να χρησιμοποιούν τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Μια άλλη πρόσφατη δημοσκόπηση έδειξε ότι οι γυναίκες ποδηλατούν πιο συχνά από τους άνδρες σε πόλεις με ασφαλή ποδηλατική υποδομή, όπως στην Ολλανδία και τη Δανία.
Καθώς οι γυναίκες έχουν ήδη περισσότερες πιθανότητες να καταλήξουν σε επιλογές βιώσιμης κινητικότητας, η πραγματική πρόκληση είναι να πειστούν οι άντρες να αλλάξουν τις συνήθεις μετακίνησης τους. Όμως αυτό είναι πολύ πιο εύκολο να το λες παρά να το κάνεις.
Οι περισσότερες πόλεις σχεδιάστηκαν από άντρες και σχεδιάστηκαν για να φιλοξενούν αυτοκίνητα. Σε πολλά μέρη, η χρήση του αυτοκινήτου εξακολουθεί να είναι η πιο εύκολη επιλογή. Η ιδιοκτησία αυτοκινήτου είναι επίσης – από καιρό – σύμβολο υλικού πλούτου, κοινωνικής θέσης και ανεξαρτησίας, στενά συνδεδεμένη με τις ιδέες του ανδρισμού, λέει η Ana Drăguțescu, συντονίστρια βιώσιμης κινητικότητας και μεταφορών στο ICLEI Europe, ένα δίκτυο τοπικών αρχών που προωθεί τη βιωσιμότητα.
«Όταν μιλάμε για τη θέση του αυτοκινήτου στον πολεοδομικό σχεδιασμό και τον προγραμματισμό των μεταφορών, μιλάμε για κάτι ορθολογικό», προσθέτει η Malene Freudendal-Pedersen, καθηγήτρια πολεοδομικού σχεδιασμού στο Πανεπιστήμιο του Aalborg. «Αλλά στην πραγματικότητα υπάρχουν πολλά συναισθήματα που παγιδεύονται στο αυτοκίνητο», συνεχίζει.
Αναστρέφοντας το σενάριο
Ορισμένες πόλεις ήδη λαμβάνουν μέτρα για να αλλάξουν αυτές τις δυναμικές – αλλά δεν είναι εύκολο. Εμπνευσμένη από τα ευρήματα της μελέτης της Σουηδίας του 2020 σχετικά με τα πρότυπα μετακίνησης αντρών και γυναικών, η πόλη της Umeå ξεκίνησε ένα έργο για την αντιμετώπιση της χρήσης αυτοκινήτου στη βιομηχανική της περιοχή, Västerslätt. Η γειτονιά, όπως πολλές βιομηχανικές περιοχές σε όλη την Ευρώπη, είναι «χτισμένη για αυτοκίνητα και για άντρες στα αυτοκίνητα τους», λέει η Anna Gemzell, επικεφαλής αναπτυξιακής στρατηγικής του δήμου.
Τα πεζοδρόμια της είναι στενά και υπάρχουν λίγες διαβάσεις πεζών. Οι ποδηλάτες πρέπει να αντιμετωπίζουν τη βαριά κυκλοφορία αυτοκινήτων και φορτηγών και δεν έχουν εύκολη πρόσβαση σε ασφαλή χώρο στάθμευσης για τα ποδήλατά τους. «Στην πόλη, είναι κατανοητό ότι οι ποδηλάτες έχουν προτεραιότητα διέλευσης. Τα αυτοκίνητα σταματούν, οι οδηγοί γνέφουν και σάς αφήνουν να περάσετε. Εδώ, τα αυτοκίνητα πάνε πολύ πιο γρήγορα. Τους ανήκει ο δρόμος», προσθέτει η Gemzell.
Όταν η πόλη πήρε συνεντεύξεις από ανθρώπους που πήγαιναν στη δουλειά με αυτοκίνητο, πολλοί είπαν ότι η περιοχή ήταν πολύ δύσκολη για να φτάσει κανείς με τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Επίσης παραδέχτηκαν ότι ήταν απίθανο να χρησιμοποιήσουν τα μέσα μαζικής μεταφοράς ακόμα κι αν ήταν διαθέσιμα. «Δεν πας στη δουλειά με το λεωφορείο. Απλά δεν το κάνεις ως άντρας», απάντησαν ορισμένοι κάτοικοι, σύμφωνα με τη Gemzell. «Ακόμη κι αν βελτιώσουμε την κυκλοφορία των λεωφορείων, δεν είμαστε σίγουροι ότι αυτό θα βοηθούσε», συμπληρώνει.
Αντί να επενδύει περισσότερα χρήματα σε νέες υποδομές και να ελπίζει ότι οι άνθρωποι θα τις χρησιμοποιήσουν, η Umeå ξεκίνησε να δίνει ενεργά κίνητρα στους χρήστες αυτοκινήτων για να κάνουν την αλλαγή. Συνεργάστηκε με τοπικούς εργοδότες για να προσφέρουν προνόμια σε υπαλλήλους που άλλαξαν τις συνήθειες μετακίνησης. Ορισμένες εταιρείες έφτασαν στο σημείο να χορηγούν ακόμη και μια επιπλέον εβδομάδα διακοπών σε υπαλλήλους που πηγαίνουν συχνά με το ποδήλατο στη δουλειά. «Μπορούμε να φτιάξουμε εκατοντάδες χιλιόμετρα ποδηλατόδρομων», καταλήγει η Gemzell «Αλλά αν δεν τα χρησιμοποιεί κανείς, τότε είναι σπατάλη χρημάτων».
Τι θέλουν οι άντρες ;
Η περιοχή των Βρυξελλών έφτασε στο ίδιο συμπέρασμα και άρχισε να στοχεύει ειδικά τους άντρες στις διαφημιστικές της καμπάνιες προκειμένου να αυξήσει τη χρήση του ποδηλάτου.
«Θέλαμε να στοχεύσουμε αυτούς που δεν σκέφτηκαν ποτέ να χρησιμοποιήσουν το ποδήλατο ή δεν σχετίζονταν με ανθρώπους που ενδεχομένως θα τους ενέπνεαν να το κάνουν», λέει η Sofie Walschap, διευθύντρια στο Bike for Brussels, την πρωτοβουλία για την προώθηση της χρήσης ποδηλάτου στην περιοχή της πρωτεύουσας. «Και αυτή η ομάδα περιλαμβάνει πολύ περισσότερους άντρες παρά γυναίκες», συνεχίζει.
Ως μέρος της πρωτοβουλίας, η τοπική διοίκηση ξεκίνησε το BrusselsFit, μια καμπάνια που προωθεί το ποδήλατο ως έναν τρόπο για να αποκτήσει κανείς φόρμα και επαναπροσδιορίζει τους ποδηλατόδρομους της πόλης ως «το μεγαλύτερο γυμναστήριο στις Βρυξέλλες». Το προωθητικό της βίντεο παρουσιάζει έναν μεσήλικα υπάλληλο που – κουρασμένος από την άσκηση σε άψυχα γυμναστήρια και την σπατάλη του χρόνου του σε ατέλειωτες ουρές αυτοκινήτων – ανεβαίνει σε ένα ποδήλατο και ανακτά μια αίσθηση ελευθερίας. Η προωθητική καμπάνια της οποίας οι αφίσες περιλαμβάνουν κυρίως άνδρες, πήγε χέρι-χέρι με σημαντικές επενδύσεις στη βιώσιμη κινητικότητα, όπως η διευρυμένη υποδομή ποδηλάτων. «Έχουμε κάνει τη δουλειά», λέει η Walschap, «άρα δεν υπάρχουν άλλες δικαιολογίες».
Τα στοχευμένα, θετικά μηνύματα μπορούν να βοηθήσουν στην εξισορρόπηση περισσότερων «τιμωρητικών μέτρων», όπως τα όρια ταχύτητας και οι ζώνες χωρίς αυτοκίνητα, σημειώνει η Drăguțescu της ICLEI. «Η δυσκολία είναι να υπολογίσουμε τι είδους πρωτοβουλίες θα λειτουργήσουν», προσθέτει, καθώς πολλές πόλεις δεν έχουν συλλέξει δεδομένα που να τους βοηθήσουν να καταλάβουν γιατί οι άντρες και οι γυναίκες μετακινούνται στις πόλεις με διαφορετικό τρόπο – και τι κρατά τους άνδρες, συγκεκριμένα, στα αυτοκίνητά τους.
«Έχουμε δει ταινίες που ρωτούν τι θέλουν οι γυναίκες», συνεχίζει. «Όσον αφορά τις μετακινήσεις, οι πόλεις χρειάζονται να προσπαθήσουν να καταλάβουν τι θέλουν οι άντρες. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να τους τραβήξουμε προς τα μέσα μαζικής μεταφοράς ή το ποδήλατο ή το περπάτημα», καταλήγει.
Πηγή: Politico
