Mε βλέμμα διεισδυτικό στην κοινωνία της Κίνας των τελευταίων τριάντα χρόνων επιστρέφει ο Παύλος Κοζαλίδης στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς, μέσα από την έκθεση φωτογραφίας «Το σπίτι των πεταλούδων», έως τις 20 Νοεμβρίου.
Μια έκθεση ελκυστική, χειροποίητη, με φωτογραφίες σε τριανταπεντάρι φιλμ της αναλογικής εποχής, τραβηγμένες στα επαναλαμβανόμενα ταξίδια του μεγάλης διάρκειας, πάντοτε εκτός των τουριστικών δρόμων και με κινητήρια δύναμη τις προσωπικές εμπειρίες του φωτογράφου σ’ αυτή την περιπέτεια.
Έχουν περάσει δεκατέσσερα χρόνια από την πρώτη έκθεση του Παύλου Κοζαλίδη στο Μουσείο Μπενάκη, όπου τότε «Αναζητώντας την χαμένη πατρίδα» είχε παρουσιάσει τις φωτογραφίες που τράβηξε μετά από αρκετά ταξίδια στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, αναζητώντας τις ρίζες της οικογένειάς του και καταγράφοντας παράλληλα τα ίχνη των Ελλήνων ποντιακής καταγωγής που είχαν απομείνει εκεί.
Σήμερα, η έκθεση με τον τίτλο «Το σπίτι των πεταλούδων», μάς μεταφέρει σε έναν εντελώς διαφορετικό προορισμό, την Κίνα, μέσα από ένα ελάχιστο αλλά πολύ αντιπροσωπευτικό κομμάτι ενός αρχείου του φωτογράφου που αριθμεί περισσότερες από 10.000 φωτογραφίες.
Ο Παύλος Κοζαλίδης γεννήθηκε στον Πειραιά το 1961. Η οικογένειά του μετανάστευσε στον Καναδά, όταν ο ίδιος ήταν επτά ετών. Η φιλία με ένα Κινέζο συμμαθητή του και οι συχνές επισκέψεις στο σπίτι του τον έφεραν για πρώτη φορά σε επαφή με τον κινέζικο πολιτισμό. Σε εκείνη την περίοδο και την επιρροή που άσκησε πάνω του η πρώτη του επαφή με ένα τόσο διαφορετικό κόσμο, που αργότερα εξελίχτηκε σε διαρκή ανάγκη για μια πιο βαθιά γνωριμία, οφείλεται ο τίτλος της έκθεσης.
Ο ίδιος αναφέρει σχετικά: «Αν κάπου αρχίζει η περιέργειά μου για την Κίνα, πρέπει να ήταν τότε που μπήκα για πρώτη φορά στο σπίτι του Peter Wong. Ο Peter ήταν ένας συμμαθητής μου που με πλησίασε φιλικά, καθώς είχαμε και οι δύο την ατυχία να δεχόμαστε εκφοβισμούς από τα άλλα παιδιά, γιατί ήμασταν λίγο διαφορετικοί από εκείνα. Εγώ ήμουν ο μόνος Έλληνας στο σχολείο, ο Peter ένας από τους ελάχιστους Κινέζους της ενδοχώρας που είχαν έρθει στο Βανκούβερ του Καναδά, την ίδια εποχή με την δική μου οικογένεια. Η οικογένεια του Peter είχε τη μανία να συλλέγει και να συντηρεί σε κουτιά-αντίκες διάφορα ήδη πεταλούδων από όλο τον κόσμο. Κάθε εκατοστό του σπιτιού, ακόμη και το μπάνιο, ήταν καλυμμένο από αυτά τα κουτιά.
Στο σπίτι των πεταλούδων ζούσε και η γιαγιά του. Καθόταν σε μια γωνιά του σπιτιού, σε ένα είδος επίπλου που δεν είχα ξαναδεί ποτέ. Μερικές φορές με κοιτούσε, και εγώ ανταπέδιδα μυστικά. Την μόνη φορά που την είδα να μου χαμογελάει ήταν όταν έκανα τις πρώτες μου προσπάθειες να φάω με ξυλάκια, μαζί με τον Peter· υποθέτω ότι φαινόμουν γελοίος, αλλά τα κατάφερα μετά από λίγο καιρό. Σε αυτή την κουζίνα με τις τόσο διαφορετικές μυρωδιές και τις γεύσεις που ούτε καν ήξερα ότι υπήρχαν, είδα για πρώτη φορά το πορτρέτο του Μάο, καθώς κρεμόταν πάνω από το ψυγείο. Αυτό που μου έκανε εντύπωση ήταν ότι το πορτρέτο κρεμόταν στραβά, ίσα-ίσα που ακουμπούσε τον τοίχο, σαν να ήταν έτοιμο να πέσει. Από αυτή τη γωνία, φαινόταν σαν να σε κοιτάει από ψηλά. Είχα την αίσθηση ότι παρατηρούσε κάθε μου κίνηση, μερικές φορές ήταν εκνευριστικό».
Από το 1989 ως το 2012 ο Παύλος Κοζαλίδης ταξιδεύει συστηματικά στην Κίνα, αναζητώντας τον πολιτισμό, τους ανθρώπους, την καθημερινότητα, αλλά και τα απομεινάρια της Πολιτιστικής Επανάστασης. Είτε αντιμετωπιστούν ως σύνολο, είτε βλέποντας την καθεμία ξεχωριστά, οι φωτογραφίες του Κοζαλίδη έχουν μια βαθιά κοινωνική πλευρά, προσφέροντας μας την ευκαιρία για μια ουσιαστική προσέγγιση ενός κόσμου ελάχιστα γνώριμου.
