Τι «ακούει» το δάσος της Ροδόπης; «Ξεκουφαίνεται» από παράνομους πυροβολισμούς; Γενικότερα, τα «αυτιά» των δασών γεμίζουν από καλέσματα ζώων ή ακούγεται μόνο ο ήχος αλυσοπρίονων; Ακουστικούς αισθητήρες μέσα σε δάση τοποθέτησαν επιστήμονες του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ στο πλαίσιο του έργου «Ερευνώ- Δημιουργώ- Καινοτομώ» (ΕΠΑνΕΚ – ΕΣΠΑ), όπου είναι ενταγμένη η δράση «Εφαρμογή επίγειων οπτικών και ακουστικών αισθητήρων σε προστατευόμενες περιοχές της Ελλάδας για τη παρακολούθηση της πανίδας και των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων».
Την υλοποίηση του έργου έχει αναλάβει μία σύμπραξη επιχειρήσεων και ερευνητικών οργανισμών, συμπεριλαμβανομένων του τομέα Ζωολογίας τους Τμήματος Βιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και του Ιδρύματος.
Τα αποτελέσματα που προέκυψαν από τους 18 ακουστικούς αισθητήρες, οι οποίοι τοποθετήθηκαν σε έκταση περίπου 1.700 τετρ. χλμ. στη Ροδόπη, παρουσίασε, τη Δευτέρα, σε διαδικτυακή εκδήλωση ο ερευνητής του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών, Δρ Χρήστος Αστάρας.
«Οι αισθητήρες τοποθετήθηκαν δειγματοληπτικά σε περιοχές NATURA και Καταφύγια Άγριας Ζωής (ΚΑΖ) και από τον Ιούλιο του 2019 έως τον Ιανουάριο του 2020 κατέγραφαν όλο το 24ωρο. Όταν πήραμε τα στοιχεία και «τρέξαμε» τους σχετικούς αλγόριθμους, ανιχνεύσαμε πάνω από 2.500 πυροβολισμούς σε 12 από τους 18 αισθητήρες», ανέφερε ο κ. Αστάρας.
Πυροβολισμοί μέσα σε Καταφύγια Άγριας Ζωής
Όπως προέκυψε, πολύ μικρό ποσοστό των πυροβολισμών (0,5%) ήταν εκτός κυνηγετικής περιόδου και δεν αποδίδονται, σύμφωνα με τον ερευνητή, αναγκαστικά σε λαθροθηρία αλλά επειδή «ακούστηκαν» κοντά σε μαντριά, μπορεί να είναι άνθρωποι που εκφοβίζουν λύκους για να μην πλησιάσουν τα κοπάδια τους.
«Από το σύνολο όμως των πυροβολισμών, το 3,3% ήταν εκτός ωραρίου, δηλαδή μισή ώρα πριν από την ανατολή του ηλίου και μισή ώρα μετά τη δύση, ενώ περίπου 17% έγιναν εντός Καταφυγίων Άγριας Ζωής», τόνισε ο κ. Αστάρας. Παράλληλα, εντός του παρθένου δάσους του Φρακτού, καταγράφηκαν 13 πυροβολισμοί κοντά στα σύνορα με τη Βουλγαρία που σύμφωνα με τους μελετητές, στοχεύουν είτε στο αγριόγιδο είτε στο κόκκινο ελάφι.
Τρεις ακουστικοί αισθητήρες τοποθετήθηκαν και στο Εθνικό Πάρκο Δέλτα του Έβρου κατά τη διάρκεια ολόκληρης της κυνηγετικής περιόδου 2019-2020 και ανιχνεύθηκαν 43.000 πυροβολισμοί. «Το ανησυχητικό όμως είναι», τόνισε ο κ. Αστάρας, «ότι οι πυροβολισμοί ήταν 40% εκτός ωραρίου, δηλαδή υπήρχαν νόμιμοι κυνηγοί σε νόμιμες περιοχές αλλά κυνηγούσαν πριν χαράξει και πολύ μετά που δύει ο ήλιος, οπότε δεν μπορείς να ξεχωρίσεις τα προστατευόμενα είδη».
Τα «αυτιά» του δάσους και οι αλγόριθμοι
Οι αισθητήρες για την παθητική ακουστική παρακολούθηση είναι σαν… αυτιά στο δάσος αφού, όπως εξηγεί ο κ. Αστάρας, καταγράφουν το σύνολο των ήχων της περιοχής, που αποτελούνται από ανέμους, τη ροή ενός ποταμού, βροχή, αστραπές, τα καλέσματα των ζώων και τους ήχους που προκαλεί ο άνθρωπος, όπως ένα μαρσάρισμα από μοτοσυκλέτα ή πυροβολισμοί. «Οι ακουστικοί αισθητήρες ακούνε πάνω – κάτω ό τι ακούει και ένα ανθρώπινο αυτί. Καταγράφουν το ηχοτοπίο σε κάρτες μνήμης αλλά ειδικά, όταν καταγράφουν συνεχόμενα, το πρόβλημα είναι ότι πνίγεσαι σε δεδομένα», επισημαίνει ο κ. Αστάρας.
Πολύτιμη βοήθεια στην κατανόηση των δεδομένων αποτελούν οι αυτόματοι αλγόριθμοι ανίχνευσης περιστατικών, χωρίς τους οποίους -παραδέχονται οι ερευνητές- η ικανότητα να χρησιμοποιηθεί η παθητική ακουστική παρακολούθηση θα ήταν πολύ μειωμένη. «Για παράδειγμα, ειδικά για τους πυροβολισμούς, σκανάρουν γρήγορα τα ακουστικά σου δεδομένα- μέσα σε μερικές ώρες μπορούν να σκανάρουν 3-4 μήνες δεδομένων- και σού δίνουν κάποια δυνητικά αποτελέσματα. Βέβαια δεν υπάρχει ένας τέλειος αλγόριθμος, θέλουμε όμως αποδοτικούς αλγόριθμους και στο πλαίσιο του έργου είχαμε σχετικούς για πυροβολισμούς, για αιγοπρόβατα και σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Τεχνολογίας και Έρευνας στην Κρήτη, αναπτύξαμε τον δικό μας αλγόριθμο για αλυσοπρίονα», αναφέρει ο κ. Αστάρας.
Η παθητική ακουστική παρακολούθηση έρχεται να καλύψει το κενό όσον αφορά τις πιέσεις και τις απειλές των οικοσυστημάτων, έχοντας ως βασικά πλεονεκτήματα την καταγραφή συμβάντων με υψηλή ακρίβεια σε συγκεκριμένο χώρο και χρόνο, με αποδέσμευση προσωπικού, διαφάνεια και επανάληψη των αναλύσεων. Ωστόσο δεν μπορούν να καταγραφούν απειλές, όπως είναι οι παγίδες για τα πουλιά ή τα δηλητηριασμένα δολώματα.
