Ζήσης Ψάλλας
Οι άνθρωποι και τα πρωτεύοντα έχουν περισσότερες ασθένειες που σχετίζονται με το άγχος από οποιοδήποτε άλλο μέλος του ζωικού βασιλείου; Σύμφωνα με τον νευροεπιστήμονα καθηγητή του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ Robert Sapolsky, όλα τα σπονδυλωτά ανταποκρίνονται σε αγχωτικές καταστάσεις απελευθερώνοντας ορμόνες, όπως αδρεναλίνη και γλυκοκορτικοειδή, οι οποίες αυξάνουν στιγμιαία τον καρδιακό ρυθμό και το επίπεδο ενέργειας του ζώου. Αυτή η απόκριση σε ένα σήμα κινδύνου είναι αρχαία.
Αλλά οι μελέτες δείχνουν ότι το μακροχρόνιο άγχος καταστέλλει το ανοσοποιητικό σύστημα κάνοντας τον οργανισμό πιο ευάλωτο σε ασθένειες και μπορεί ακόμη να διακόψει την αναπαραγωγή προκαλώντας στυτική δυσλειτουργία και διαταράσσοντας τους εμμηνορροϊκούς κύκλους. “Εάν έχετε χρόνιο στρες, όλες οι πτυχές της λειτουργίας του εγκεφάλου επηρεάζονται, κάνοντας ορισμένους νευρώνες δυσκολότερο να επιβιώσουν σε νευρολογικές προσβολές”, αναφέρει ο Sapolsky.
Ο Sapolsky έχει γράψει τέσσερα βιβλία σχετικά με το θέμα και πολλές από τις γνώσεις του βασίζονται στην 30χρονη επιτόπια μελέτη του για τους άγριους αφρικανικούς μπαμπουίνους..
“Διαπιστώσαμε ότι οι μπαμπουίνοι έχουν ασθένειες που γενικά δεν έχουν άλλα κοινωνικά θηλαστικά”, λέει ο Sapolsky. “Εάν είσαι μια γαζέλα, δεν έχεις πολύ περίπλοκη συναισθηματική ζωή, παρά το γεγονός ότι είσαι κοινωνικό είδος. Αλλά τα πρωτεύοντα είναι αρκετά έξυπνα και το σώμα τους δουλεύει διαφορετικά. Τα πρωτεύοντα παθαίνουν κατάθλιψη”.
Αποδεικνύεται ότι οι ανθυγιεινοί μπαμπουίνοι, όπως και οι ανθυγιεινοί άνθρωποι, έχουν συχνά αυξημένα επίπεδα ορμονών του στρες ακόμα και σε κατάσταση ηρεμίας.
Οι μελέτες υποδηλώνουν ότι το χρόνιο στρες προκαλεί πιο γρήγορη γήρανση του DNA. Με την πάροδο του χρόνου, τα άκρα των χρωμοσωμάτων, τα τελομερή, μειώνονται και το DNA σταματά να λειτουργεί. Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι η γήρανση του χρωμοσωμικού DNA επιταχύνεται στους νέους, υγιείς ανθρώπους που βιώνουν μεγάλο ψυχολογικό στρες.
Σύμφωνα με τον Sapolsky, ένας σημαντικός τομέας της έρευνας στη νευροεπιστήμη είναι η προσπάθεια κατανόησης των διαφορών στον τρόπο με τον οποίο τα άτομα ανταποκρίνονται στο στρες. “Μερικοί άνθρωποι βλέπουν στρες εκεί που άλλοι δεν το κάνουν. Επίσης, μπροστά σε κάτι που είναι αναμφισβήτητα στρες για όλους, κάποιοι τα πηγαίνουν χειρότερα από άλλους. Μια μεγάλη πρόκληση είναι να καταλάβουμε γιατί μερικοί από εμάς είναι πιο ευάλωτοι από άλλους. Τα γονίδια, χωρίς αμφιβολία, έχουν να κάνουν με αυτό, αλλά όχι τόσο πολύ”.
