Νικόλαος Δαφερέρας*
Από τον Σεπτέμβριο του 2019 το πρώτο αποτεφρωτήριο στην Ελλάδα είναι γεγονός. Μετά από δεκαετίες προσπαθειών, τροποποιήσεων της νομοθεσίας αλλά και τριβών, η χώρα μας συμμορφώνεται με τα διεθνή πρότυπα και τις διεθνείς συμβάσεις, υποστηρίζοντας πλέον έμπρακτα το δικαίωμα στην επιλογή της μεταθανάτιας διαχείρισης της ανθρώπινης σορού με καύση.
Τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του αποτεφρωτηρίου Ριτσώνας, περίπου 1.000 άτομα επέλεξαν να αποτεφρωθούν. Σε ολόκληρο τον χριστιανικό κόσμο τα ποσοστά αποτέφρωσης είναι πάνω από 50%. Πέρυσι στην Αμερική το ποσοστό έφθασε το 53%. Στην Αγγλία το ποσοστό είναι 80%, στο 63% είναι στη Γερμανία και 80% στην Τσεχία.
Οι βασικότεροι λόγοι προτίμησης για καύση της σορού είναι η αποφυγή της μεγάλης αναμονής τόσο για την τέλεση της εκκλησιαστικής κήδευσης όσο και η μη διάθεση άμεσα από τα δημοτικά κοιμητήρια τάφων.
Επίσης, με την επιλογή της αποτέφρωσης αποφεύγεται να βιώσουν μελλοντικά οι οικογένειες των νεκρών αρνητικά συναισθήματα που θα προκαλέσει η θέα των οστών ή η ατελής αποσύνθεση της σορού, απαλλάσσοντας εξίσου από την υποχρεωτική εκταφή και τα έξοδα κατασκευής-συντήρησης τάφου. Αξιοσημείωτο δε είναι ότι ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος επιβάρυνσης του περιβάλλοντος (γης, και υδροφόρου ορίζοντα) των νεκροταφείων, τα περισσότερα εξ αυτών είναι εντός του οικιστικού ιστού των πόλεων.
Η μακρά ιστορία του αιτήματος
Στην Ελλάδα το ζήτημα της αποτέφρωσης των νεκρών, εμφανίστηκε πρώτη φορά στον δημόσιο λόγο το 1960, μετά τον θάνατο του διεθνούς αναγνώρισης μουσικού Δημήτρη Μητρόπουλου, ο οποίος είχε εκφράσει την ύστατη επιθυμία του: «Η σορός μου να μη εκτεθή εις κοινή θέαν και να αποτεφρωθή άνευ τελετής και κατά τον πλέον σύμφορον τρόπον». Παρά τις ενστάσεις του τότε Αρχιεπισκόπου Αθηνών, πολλοί διακεκριμένοι θεολόγοι, ακαδημαϊκοί αλλά και ιεράρχες της εποχής εξέφραζαν την άποψη πως η αποτέφρωση των νεκρών δεν αντιτίθεται στο ορθόδοξο δόγμα. Η αποτέφρωση του έγινε στο Λουγκάνο της Ελβετίας, η λήκυθος με την τέφρα του μεταφέρθηκε στην Ελλάδα και παρέμεινε σε αίθουσα του Ωδείου Αθηνών και αργότερα στο Α Νεκροταφείο Αθηνών.
Αργότερα το 1977, ο θάνατος της μεγάλης σοπράνο Μαρία Κάλλας επανάφερε το θέμα στον δημόσιο προβληματισμό, αναδεικνύοντας την επιθυμία πολλών ανθρώπων που αποτεφρώθηκαν στο εξωτερικό να επιστραφεί η τέφρα τους στην πατρίδα. Η κηδεία της Μαρίας Κάλλας έγινε στην Ορθόδοξη Εκκλησία του Αγίου Στεφάνου στο Παρίσι και η τέφρα της σκορπίστηκε στον Σαρωνικό κόλπο του Αιγαίου, δύο χρόνια αργότερα με επίσημη τελετή, όπως η ίδια επιθυμούσε.
Πέρα από άκρως ευαίσθητο ζήτημα προσωπικής επιθυμίας ή θρησκευτικής επιταγής για τον κάθε άνθρωπο , η επιλογή της μετά θάνατο διαχείρισης των σορών αποτελεί ένα κοινωνικό και πολιτικό ζήτημα αστικού σχεδιασμού και βιώσιμης ανάπτυξης των σύγχρονων πόλεων. Ήδη από το τέλος της δεκαετίας του 1980 αρκετοί δήμοι της Αττικής εξέφραζαν τις ανησυχίες τους για τον κορεσμό των κοιμητηρίων.
Ταυτόχρονα, ιδιαίτερα απάνθρωπες πρακτικές, όπως η εκταφή ή η διάλυση των οστών που αντίκεινται στις ορθόδοξες παραδόσεις, γίνονται αποδεκτές ως κοινωνική ανάγκη για την εξυπηρέτηση των δημοτών/κατοίκων για ταφή.
Το 1997 η ίδρυση της Ελληνικής Εταιρείας Αποτέφρωσης εγκαινίασε την εποχή που τα αιτήματα της νομικής κατοχύρωσης του δικαιώματος στην καύση αλλά και της δημιουργίας υποδομών αποτέφρωσης, αρχίζουν να τίθενται εμπεριστατωμένα και να ωριμάζουν στην κοινή συνείδηση και στην ατζέντα πολιτικών, από όλο το φάσμα του κομματικού συστήματος.
Μετά από εννέα χρόνια και συνεχείς προσπάθειες, το 2006 αρχικά θεσμοθετήθηκε το δικαίωμα στην καύση σορού.
Ακριβώς επειδή επρόκειτο πάντα για πολύ ευαίσθητο θέμα που ίσως κατέληγε να δημιουργήσει άγνωστο πολιτικό κόστος, χρειάστηκαν άλλα 13 χρόνια υπομονής και μεγάλης ταλαιπωρίας των συγγενών των θανώντων που επιθυμούσαν να αποτεφρωθούν, ως το 2019 οπότε και κατασκευάστηκε το πρώτο αποτεφρωτήριο στην περιοχή της Ριτσώνας στην Εύβοια και οι σύγχρονες παροχές που διεκπεραιώνονται εξολοκλήρου από τα γραφεία τελετών ΔΑΦΕΡΕΡΑ αντικαθιστούν πια την υποχρεωτική διαδικασία της μεταφοράς σορού των αγαπημένων προσώπων στο εξωτερικό για την εκπλήρωση της τελευταίας τους αυτής επιθυμίας.
Το κόστος των τελών αποτέφρωσης είναι περίπου στα 744€ και η διάρκεια της αποτέφρωσης είναι 75 λεπτά. Να σημειωθεί ωστόσο ότι στην παραπάνω τιμή περιλαμβάνεται μόνο η διαδικασία καύσης και όχι το κόστος τελετής, φερέτρου, μεταφοράς και φροντίδας νεκρού.
*Ο Νικόλαος Δαφερέρας διαθέτει γραφεία κηδειών στην Ελλάδα και τη Γερμανία.
