Μέχρι σήμερα υπήρχαν στην Ευρώπη δύο μεγάλα συνεργατικά δίκτυα για την επίγεια αστρονομία, το OPTICON και το RadioNet, το ένα στον οπτικό τομέα και το άλλο στον τομέα των ραδιοκυμάτων. Τα δύο αυτά δίκτυα, έχοντας υπηρετήσει με επιτυχία την επιστημονική κοινότητα τα τελευταία είκοσι χρόνια, ενώνονται για να σχηματίσουν το μεγαλύτερο επίγειο συνεργατικό δίκτυο της Ευρώπης για την αστρονομία, το ORP.
Η Ελλάδα συμμετέχει στο νέο αυτό δίκτυο, με το Ινστιτούτο Αστροφυσικής του ΙΤΕ και το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών. Κατά τη διάρκεια της εναρκτήριας συνάντησης του ORP την Τρίτη 23 Μαρτίου 2021, ο διευθυντής του Ινστιτούτου Αστροφυσικής, καθ. Βασίλης Χαρμανδάρης, εξελέγη ομόφωνα Αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του δικτύου. Ο κ. Χαρμανδάρης υπηρετούσε ήδη ως Πρόεδρος του ΔΣ του δικτύου OPTICON τα τελευταία 2 χρόνια. Το έργο συντονίζεται από το CNRS (Γαλλία), μαζί με το Πανεπιστήμιο του Cambridge (Ηνωμένο Βασίλειο) και το Ινστιτούτο Max-Planck για τη Ραδιοαστρονομία MPIfR (Γερμανία) και περιλαμβάνει αστρονόμους από 37 ερευνητικά ιδρύματα σε 15 ευρωπαϊκές χώρες, την Αυστραλία και τη Νότια Αφρική.
Καθώς η γνώση μας για το Σύμπαν εξελίσσεται, υπάρχει μια αυξανόμενη ανάγκη για προηγμένες τεχνικές για την ανάλυση και κατανόηση των αστρονομικών φαινομένων. Για τον λόγο αυτό, η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε να ενώσει τα δίκτυα OPTICON και RadioNet, με χρηματοδότηση 15 εκατ. € από το πρόγραμμα Horizon 2020, δημιουργώντας το μεγαλύτερο επίγειο δίκτυο αστρονομίας στην Ευρώπη, το οποίο συγκεντρώνει περίπου είκοσι τηλεσκόπια. Το δίκτυο ORP αποσκοπεί στην εναρμόνιση μεθόδων και εργαλείων παρατήρησης για επίγεια όργανα οπτικής και ραδιοαστρονομίας και παρέχει στους ερευνητές πρόσβαση σε ένα ευρύτερο φάσμα εγκαταστάσεων.
Σύμφωνα με τον δρα Jean-GabrielCuby(CNRS, Γαλλία) επικεφαλής της ομάδας συντονισμού του δικτύου, η οποία περιλαμβάνει επίσης τον καθηγητή Gerry Gilmore από το Cambridge και τον καθηγητή AntonZensus από το MPIfR: «Είναι συναρπαστικό που δίνεται η ευκαιρία να αναπτύξουμε περαιτέρω την ευρωπαϊκή συνεργασία στην αστρονομία καθώς και να σχεδιάσουμε νέες μεθόδους που θα βοηθήσουν την επιστημονική έρευνα στην αστρονομία, όχι μόνο σε ολόκληρη την Ευρώπη αλλά και παγκοσμίως».
Ο καθ. Βασίλης Χαρμανδάρης δήλωσε σχετικά με την εκλογή του: «Είναι μεγάλη τιμή που οι συνάδελφοί μου από 37 ιδρύματα με εμπιστεύτηκαν για τη θέση αυτή. Είμαι βέβαιος ότι αυτή η απόφαση αντανακλά την εκτίμηση της διεθνούς κοινότητας για την ποιότητα της έρευνας που πραγματοποιείται στο μοναδικό οικοσύστημα του ΙΤΕ και του Πανεπιστημίου Κρήτης, καθώς και την επιτυχή λειτουργία του Αστεροσκοπείου Σκίνακα, του πιο παραγωγικού επιστημονικού αστεροσκοπείου στην Ελλάδα, το οποίο στις 12 Απριλίου 2021 θα γιορτάσει τα 35 χρόνια λειτουργίας του. Είναι παράλληλα μεγάλη ευθύνη, καθώς ο νέος θεσμικός μου ρόλος επιβάλλει να βοηθήσω ώστε να εργαστούμε συντονισμένα, προς την ανάπτυξη νέων ιδεών, για την αποτελεσματική βελτίωση των υποδομών της αστρονομίας και την παροχή πρόσβασης σε όλη την επιστημονική κοινότητα. Μας δίνεται μια μοναδική ευκαιρία από την Ευρωπαϊκή Ένωση, να συνεισφέρουμε ουσιαστικά στη διαμόρφωση του μέλλοντος της ευρωπαϊκής αστρονομίας. Γνωρίζοντας τις δυνατότητες όλων των εμπλεκόμενων συναδέλφων, είμαι αισιόδοξος ότι θα πετύχουμε. Όπως άλλωστε λέμε εδώ στο Ινστιτούτο Αστροφυσικής, “ο ουρανός δεν είναι το όριό μας!”».
Το ORP θα προωθήσει ιδιαίτερα ένα νέο αναπτυσσόμενο πεδίο γνωστό ως «multi-messengerastronomy», το οποίο χρησιμοποιεί ένα ευρύ φάσμα παρατηρήσεων σε ολόκληρο το ηλεκτρομαγνητικό φάσμα, καθώς και τα βαρυτικά κύματα, τις κοσμικές ακτίνες και τα νετρίνα. Η άρση των εμποδίων μεταξύ των επιστημονικών κοινοτήτων με την εναρμόνιση των πρωτοκόλλων παρατήρησης και των μεθόδων ανάλυσης του οπτικού φάσματος και του φάσματος των ραδιοκυμάτων, θα επιτρέψει στους αστρονόμους παγκοσμίως να συνεργαστούν καλύτερα όταν μελετούν τα παροδικά και τα μεταβλητά αστρονομικά φαινόμενα.
Περισσότερες πληροφορίες για το δίκτυο είναι διαθέσιμες στο: http://www.orp-h2020.eu
