Σύνταξη-Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Τα διαβατήρια ανοσίας θα μπορούσαν να προσφέρουν μια επιστροφή στο φυσιολογικό ή ένα δυστοπικό μέλλον επιστημονικής φαντασίας;
Θα υπάρχουν δύο κατηγορίες ανθρώπων στον κόσμο μετά την πανδημία: αυτοί που έχουν εμβολιαστεί και εκείνοι που δεν έχουν. Αυτή τη στιγμή, οι εθνικοί ηγέτες σε όλο τον κόσμο σκέφτονται να τις επισημοποιήσουν.
Η λεγόμενη ανοσία της αγέλης είναι σχεδόν πραγματικότητα στο Ισραήλ. Με το ήμισυ του ενήλικου πληθυσμού εμβολιασμένο, η κυβέρνηση ανακοίνωσε τον περασμένο μήνα ότι γυμναστήρια, ξενοδοχεία, πισίνες και πολιτιστικές εκδηλώσεις μπορούν να ανοίξουν ξανά για άτομα που μπορούν να παρουσιάσουν έναν κωδικό QR, αποδεικνύοντας την ανοσία τους. Το Ηνωμένο Βασίλειο διερευνά μια παρόμοια επιλογή, και στην ΕΕ οι ειδικοί λένε ότι μια πρόταση για ένα «ψηφιακό πράσινο διαβατήριο» που θα διευκολύνει τα διασυνοριακά ταξίδια, θα μπορούσε κάλλιστα να βρει και εγχώριες εφαρμογές.
Ακόμα και η Γαλλία, ο προμαχώνας της διστακτικότητας στον εμβολιασμό στην Ευρώπη, δείχνει να ανεβαίνει στο τραίνο. Σε μια δημοσκόπηση του Ιανουαρίου, τουλάχιστον οι μισοί Γάλλοι ερωτηθέντες δήλωσαν ότι θα υποστήριζαν ένα εμβόλιο που θα τους επέτρεπε επιβίβαση σε πτήσεις, πρόσβαση σε δημόσιες συγκοινωνίες και πολιτιστικές εκδηλώσεις και το 45% υποστήριξε την υποχρεωτική χρήση του, για είσοδο σε καταστήματα.
Εκπρόσωποι της ηθικής δεοντολογίας και της δημόσιας υγείας σημειώνουν ότι τέτοια διαβατήρια θα καθιέρωναν απαράδεκτες διακρίσεις τη στιγμή που τα εμβόλια βρίσκονται σε έλλειψη. Όμως, θα μπορούσαν εύκολα να γίνουν πραγματικότητα μόλις η προσφορά ξεπεράσει τη ζήτηση (τουλάχιστον στις πλούσιες χώρες) καθώς εστιατόρια, ξενοδοχεία, αεροπορικές εταιρείες και πολιτιστικοί χώροι αναζητούν ασφαλείς τρόπους για να ανοίξουν ξανά.
Ο τρόπος με τον οποίο θα γίνει η διαχείριση τους και ο βαθμός στον οποίο θα γίνουν αποδεκτά, θα καθορίσουν εάν τα διαβατήρια ανοσίας θα προσφέρουν επιστροφή στην ομαλότητα ή θα οδηγήσουν σε κάποιο είδος δυστοπικού σεναρίου επιστημονικής φαντασίας.
Στο κείμενο που ακολουθεί σκιαγραφούνται έξι πιθανά σενάρια που ενδέχεται να μας περιμένουν πριν από το τέλος του έτους.
1. Κορωνο-ουτοπία
Είμαστε κοντά στο τέλος του 2021. Η πανδημία δεν έχει τελειώσει. Αλλά, για μια πρώτη φορά, τα πράγματα πήγαν σύμφωνα με το σχέδιο. Δεν φαινόταν πάντα ότι θα πήγαιναν έτσι. Σε τελική ανάλυση, δεν υπήρχε πραγματικό προηγούμενο ως προς τον βαθμό πολιτικής ολοκλήρωσης, τεχνικού συντονισμού και επιστημονικής ευελιξίας που απαιτήθηκε για τη δημιουργία ενός ηθικού συστήματος διαβατηρίων ανοσίας, που να περιορίζει – στην πραγματικότητα – τη μετάδοση του ιού. Και όμως, τα διαβατήρια ανοσίας αποδείχτηκαν εξαιρετικά επιτυχή.
Μια κοινοπραξία εταιρειών Big Tech και Big Business έπεισε τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να συνδεθεί στην πλατφόρμα που ανέπτυξε. Σε ολόκληρο τον κόσμο, οι εθνικές κυβερνήσεις απέφυγαν τις κοντόθωρες ανησυχίες και υπέγραψαν, εξασφαλίζοντας ευρεία διαλειτουργικότητα.
Ο ΠΟΥ έχει καταλήξει σε έναν κοινό ορισμό της «ανοσίας», ο οποίος έχει γίνει ευρέως αποδεκτός, επιτρέποντας γρήγορες ενημερώσεις του μητρώου. Τα ευκρινή δημόσια μηνύματα βοηθούν τους χρήστες να καταλάβουν τι θα πρέπει να κάνουν εάν αλλάξει η κατάστασή τους – εάν, για παράδειγμα, μια νέα μετάλλαξη, που δεν καλύπτεται από το εμβόλιο τους, αρχίζει να εξαπλώνεται στην περιοχή τους. Κοινωνική, ιατρική και οικονομική υποστήριξη είναι διαθέσιμη για άτομα που ξαφνικά βρίσκονται χωρίς ανοσία.
Υπάρχει επίσης ένα σαφές σύστημα που καλύπτει άτομα σε κατάσταση «μη-ανοσίας». Όσοι δεν μπορούν να εμβολιαστούν για ιατρικούς λόγους, έχουν τη δυνατότητα να κάνουν εξετάσεις στο σπίτι εάν θέλουν να μάθουν την κατάστασή τους, αλλά πάντως τους επιτρέπεται η πλήρης πρόσβαση μιας και θα προστατεύονται από την, σχεδόν γενικευμένη, ανοσία των άλλων.
Για εκείνους που αρνούνται το εμβόλιο (για άλλους λόγους), τα γρήγορα τεστ αντιγόνων ή τεστ αντισωμάτων στο σπίτι είναι ευρέως διαθέσιμα, για να διαπιστωθεί η κατάσταση ανοσίας τους. Ως επί το πλείστον, δέχονται την ταλαιπωρία να κάνουν την διαδικασία κάθε λίγες μέρες με μικρά μόνο παράπονα.
Πιθανότητα: Κοντά στο μηδέν!
2. Εμβόλιο- απαρτχάιντ
Είμαστε κοντά στο τέλος του 2021. Η πανδημία δεν έχει τελειώσει. Τα διαβατήρια ανοσίας έχουν καταστεί προϋπόθεση για είσοδο στους περισσότερους δημόσιους χώρους και ιδιωτικές επιχειρήσεις. Μερικές από τις συνέπειες είναι λιγότερο από ιδανικές, αλλά όχι καταστροφικές.
Οι φόβοι πλαστογραφίας έχουν κάνει την απόκτηση έγγραφων πιστοποιητικών ανοσίας επαχθή, αφήνοντας τους ανθρώπους χωρίς smartphones, ανήμπορους να κινηθούν στην κοινωνία, επιδεινώνοντας έτσι, την εισοδηματική ανισότητα. Ακόμη και οι πιο ευκατάστατοι μπορεί να βρεθούν σε απροσδόκητες καταστάσεις: Ένα κινητό με – απρόβλεπτα – άδεια μπαταρία μπορεί να τους στερήσει ένα πολυαναμενόμενο δείπνο.
Πίσω στις αρχές του έτους, πολιτικοί όπως ο Markus Söder, επικεφαλής του γερμανικού κράτους της Βαυαρίας και πιθανός υποψήφιος καγκελάριος, τάχθηκε υπέρ των διαβατηρίων ανοσίας, υποστηρίζοντας ότι η άρνηση χορήγησης προνομίων σε όσους προσφέρουν στο καλό της κοινωνίας, εμβολιαζόμενοι, «δεν είναι δίκαια σε μακρά προοπτική», ακόμη και αν ο εμβολιασμός παραμείνει προαιρετικός.
Και όμως, τώρα που η ανοσία είναι καθημερινή πραγματικότητα, τα εμβόλια έχουν γίνει de facto υποχρεωτικά – τουλάχιστον για όποιον θέλει να μπορεί να κινείται κανονικά. Λίγες προβλέψεις έχουν γίνει για άτομα που δεν μπορούν να κάνουν το εμβόλιο για ιατρικούς λόγους, αφήνοντας πολλές έγκυες γυναίκες και άτομα με ανοσολογικές διαταραχές, ανήμπορους να πάνε στη δουλειά ή να επισκεφθούν αρκετές περιοχές των πόλεων στις οποίες ζουν.
Έχει, ήδη, ξεπηδήσει κίνημα αντίστασης – με anti-vaxxers και σκληροπυρηνικούς υποστηρικτές της ιδιωτικότητας να συγκεντρώνονται σε υπόγειες – ελεύθερες εμβολίων – ζώνες και στις σπάνιες επιχειρήσεις που τους εξυπηρετούν. Αυτό οδήγησε όχι μόνο σε τέτοιες εστίες αλλά και σε πολιτική βία. Αυξάνεται η πίεση στις κυβερνήσεις για να δηλώσουν ότι οι χώρες τους, που έχουν επιτύχει «ανοσία αγέλης», θα ανοίξουν ξανά τα πάντα.
Αυτό το σενάριο είναι σκόπιμα υπερβολικό, αλλά ήδη συμβαίνουν εκρήξεις πολιτικής αναταραχής. Στα τέλη Φεβρουαρίου, διαδηλωτές στην Προβηγκία φόρεσαν κίτρινα αστέρια με την ένδειξη «μη εμβολιασμένοι», θυμίζοντας τα σήματα που επιβάλλονταν στους Εβραίους σε περιοχές που ελέγχονταν από τους Ναζί – αναπαράγοντας ένα meme που κυκλοφόρησε ταχύτατα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Πιθανότητα: Χαμηλή.
3. Επιστροφή στο μέλλον
Είναι τέλη του 2021. Η πανδημία δεν έχει τελειώσει, αλλά οι κυβερνήσεις έχουν θέσει σε εφαρμογή συστήματα ανοσίας που υιοθετούνται ευρέως τόσο από το εμπόριο όσο και από τους πολίτες. Άλλωστε, οι άνθρωποι είναι τόσο πρόθυμοι για μια έξοδο από την κρίση που είναι έτοιμοι να αγκαλιάσουν ότι χρειάζεται για να επιστρέψουν σε κάποιο είδος φυσιολογικής ζωής.
Το μόνο πρόβλημα είναι ότι, με τον χειμώνα που έρχεται, το πρόγραμμα είναι ήδη ξεπερασμένο. Ο ορισμός της «ανοσίας» βασίζεται στην καλύτερη εκτίμηση των εμπειρογνωμόνων από το καλοκαίρι, όταν ολοκληρώθηκαν τα συστήματα. Οι άνθρωποι επέστρεψαν στις προ-πανδημίας συμπεριφορές τους, αλλά οι νέες μεταλλάξεις αυξάνονται και τα εμβόλια χάνουν την αποτελεσματικότητά τους γρηγορότερα από ότι αναμενόταν.
Οι κυβερνήσεις αγωνίζονται να ξεκινήσουν νέα πλάνα και να ενημερώσουν τα συστήματα τους, αλλά εν τω μεταξύ, τα νοσοκομεία γεμίζουν και ξεκινούν νέα lockdowns.
Πιθανότητα: Ασφαλές στοίχημα.
4. Νομικά προβλήματα
Είμαστε στα τέλη του 2021. Η πανδημία δεν έχει τελειώσει. Τα διαβατήρια ανοσίας έχουν αποτύχει εμφατικά.
Είναι εύκολο τώρα να γελάμε με τα βίντεο του YouTube στις αρχές του έτους, όταν πολιτικοί – όπως ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, Boris Johnson – περιέγραφαν την ανοσία ως «καινοτομία για τη χώρα μας» που πρέπει να ληφθεί υπόψη παρά τις αντιρρήσεις των «ένθερμων libertarians». Οι οπαδοί αυτής της φιλοσοφίας ήταν ακριβώς η κορυφή του παγόβουνου.
Αναδρομικά, δεν θα έπρεπε να εκπλήσσει το γεγονός ότι όπου εξαπλώνονταν τα διαβατήρια ανοσίας, ακολουθούσαν άμεσες προσφυγές στα δικαστήρια και μάλιστα, επιτυχείς.
Τα διαβατήρια αποδείχθηκαν, σε μεγάλο βαθμό, ανεφάρμοστα. Όσοι τα κατέχουν έχουν κάποια οφέλη, όπως ταχύτερη είσοδο σε ορισμένους χώρους, αλλά οι νομικές αποφάσεις καθιστούν ανέφικτη την απαγόρευση σε οποιοδήποτε άτομο – εμβολιασμένο ή όχι – να πάει όπου θέλει. Οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν ένα αίνιγμα: επιβάλλουν το καθεστώς ανοσίας και διακινδυνεύουν τις νομικές συνέπειες, ή ανοίγουν σε όλους και δέχονται το ενδεχόμενο να μηνυθούν, εάν κάποιος αρρωστήσει;
Όπως και με τη χρήση μάσκας σε ορισμένες χώρες, τα διαβατήρια ανοσίας βρήκαν θέση στο οπλοστάσιο των πολιτιστικών πολέμων. Οι περιοχές με υψηλότερα ποσοστά εθνοτικών μειονοτήτων και μεταναστών βλέπουν πιο επιθετικούς αστυνομικούς ελέγχους των περιορισμών που επιβάλλει η κατάσταση ανοσίας.
Το μόνο ενδεχόμενο όφελος όλων αυτών των νομικών μαχών: Οι ερωτήσεις σχετικά με την προστασία της ιδιωτικής ζωής μπορεί να διευθετηθούν εγκαίρως, για την επόμενη πανδημία.
Πιθανότητα: Πολύ υψηλή.
5. Νέα ταλαιπωρία
Είμαστε κοντά στο τέλος του 2021. Η πανδημία δεν έχει τελειώσει. Και τώρα, υπάρχει ένα ακόμη πράγμα που πρέπει να μας ανησυχεί.
Όσον αφορά την ανοσία, οι κυβερνήσεις ξεκίνησαν τη χρονιά με μεγάλες υποσχέσεις για συντονισμό. Όμως, καθώς οι μήνες πέρασαν, τα αντικρουόμενα συμφέροντα, οι νομικές δομές, τα καθεστώτα προστασίας της ιδιωτικής ζωής και οι πολιτικές ατζέντες σήμαιναν ότι ο καθένας τελικά ακολούθησε τον δικό του δρόμο. Ακόμα και εντός των χωρών, μια πληθώρα ομάδων συμφερόντων του τομέα τεχνολογίας και ανταγωνιστικών εταιρειών έχει δημιουργήσει μια σειρά από διαφορετικά σχήματα. Ανάλογα με τη βιομηχανία, ή μερικές φορές ακόμη και την πόλη, ορισμένοι έχουν μεγαλύτερη ένταξη από ότι άλλοι.
Λίγα από τα υπάρχοντα συστήματα είναι διαλειτουργικά. Χρειάζεται μία εφαρμογή για να πετάξει κανείς με μια συγκεκριμένη κοινοπραξία αεροπορικών εταιρειών, μια άλλη για να πάει σε έναν ποδοσφαιρικό αγώνα και ένα έγγραφο πιστοποιητικό με φωτογραφία για να έχει πρόσβαση στο αγαπημένο του νυχτερινό κέντρο διασκέδασης. Απαιτείται ένα εντελώς διαφορετικό σύνολο εφαρμογών κάθε φορά που διασχίζει τα εθνικά σύνορα. Κάθε καθεστώς έχει διαφορετική κατηγορία εγκεκριμένων εμβολίων ή κατώτατο όριο ανοσίας. Όλα υπόκεινται σε πλαστογραφία.
Εν τω μεταξύ, τα πρακτορείο στοιχημάτων της γειτονιάς δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά την τεχνολογία για τη σάρωση της εφαρμογής, οπότε δεν ασχολείται. Ούτε το κατάστημα που πουλάει φθηνά μοδάτα ρούχα σε μια φτωχή γειτονιά: Πολλοί από τους πελάτες τους δεν διαθέτουν καν smartphones.
Από την άλλη πλευρά, τα εξαιρετικά εστιατόρια, τα ακριβά γυμναστήρια και τα ιδιωτικά σχολεία χρησιμοποιούν την εφαρμογή ανοσίας ως εργαλείο μάρκετινγκ. Οι περιοχές με μεγάλα ποσοστά εμβολιασμού αρχίζουν να προσελκύουν διαφορετικούς τύπους επενδύσεων από εκείνους που αποφεύγουν την επιβολή της ανοσίας.
Πιθανότητα: Πρακτικά αναπόφευκτο.
6. Γιατί να ασχοληθείς ;
Είναι τέλος του 2021. Η πανδημία δεν έχει τελειώσει, αλλά μπορεί να πλησιάζει στο τέλος της.
Ένας από τους λόγους για τους οποίους ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εξέφρασε επιφυλάξεις στη χρήση διαβατηρίου ανοσίας νωρίτερα το ίδιο έτος, ήταν η αβεβαιότητα σχετικά με το εάν τα εμβόλια θα μπορούσαν να αποτρέψουν τη μετάδοση του κορωνοϊού.
Αντ ‘αυτού, τα εμβόλια αποδείχθηκαν εξαιρετικά αποτελεσματικά, τόσο για την προστασία των εμβολιασθέντων όσο και για την αποτροπή της μετάδοσης μόλυνσης σε άλλους.
Καθώς το εμβολιασμένο κοινό αρχίζει να απολαμβάνει ξέγνοιαστα σαββατοκύριακα που περιλαμβάνουν αγκαλιές με εγγόνια, καυτά προσωπικά τετ-α-τετ και αθλητικούς αγώνες σε κλειστά γήπεδα, όλοι εκτός από τους πιο σκληρούς anti- vaxxers έχουν λάβει ή προγραμματίζουν να λάβουν το εμβόλιο.
Οι χώρες δεν επιτυγχάνουν την ανοσία της αγέλης και οι νέες μεταλλάξεις εξακολουθούν να εμφανίζονται από καιρό σε καιρό – αλλά σπάνια κάνουν τους ανθρώπους να αρρωσταίνουν τόσο σοβαρά ώστε να πάνε στο νοσοκομείο. Όπως και με την κανονική γρίπη, μερικά ευάλωτα άτομα εξακολουθούν να νοσούν σοβαρά ή να πεθαίνουν, και όσοι δεν μπορούν να εμβολιαστούν είναι άτυχοι.
Αφού φλερτάρει με την ανοσία – και όλα τα πολιτικά, ηθικά, νομικά και υλικοτεχνικά εμπόδια – η κοινωνία αποφασίζει ότι, το να ζήσει με έναν ακόμη εποχιακό ιο είναι πιο ανεκτό από κάθε εναλλακτική.
Πιθανότητα: Ας ελπίσουμε.
Πηγή: POLITICO
