Οι μικρό – μεσαίες επιχειρήσεις είχαν αντιμετωπισθεί ως ελάχιστα σημαντικές στις οικονομίες της αγοράς, στις οποίες κυριαρχούσαν, κατά κανόνα, οι μεγάλες εθνικές και πολυεθνικές επιχειρήσεις. Παραδοσιακά, καθώς οι μεγάλες επιχειρήσεις είχαν εξισωθεί με Κυβερνητικές δραστηριότητες (lobby), χειραγώγηση τιμών, άμεση και έμμεση υπαγόρευση των δυνάμεων αγοράς, οι ευκαιρίες για τις μικρές επιχειρήσεις παρέμεναν πολύ περιορισμένες. Στη διάρκεια της δεκαετίας του ’90 μέσα στο οικονομικό – κοινωνικό – πολιτικό πλαίσιο των δεδομένων που την χαρακτήρισαν, η στάση απέναντι στη μικρή επιχείρηση άρχισε να αλλάζει.
«Ο ορισμός μιας ΜΜΕ σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια επιχείρηση που απασχολεί λιγότερους από 250 υπαλλήλους και έχει έναν ετήσιο κύκλο εργασιών όχι περισσότερο από 50 εκατομμύρια ευρώ.»
Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο των ΜΜΕ κατά μέσον όρο, μια επιχείρηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχει απασχόληση σε 6 άτομα, ενώ σχεδόν το 97-98% όλων των επιχειρήσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι της Μικρομεσαίας κατηγορίας.
Η κυρίαρχη, όμως, ιδέα που επιθυμώ να φέρω στο προσκήνιο με την σημερινή μου ΑΠΟΨΗ είναι ότι «ο βασικός ρόλος που διαδραματίζεται από τον ιδιοκτήτη/ διευθυντή» αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους καθοριστικούς παράγοντες της ανταγωνιστικότητας της ΜΜΕ. Αυτό συμβαίνει επειδή η συγκέντρωση της δύναμης λήψης αποφάσεων στον ιδιοκτήτη/ διευθυντή σε ένα περιβάλλον ΜΜΕ, έχει επιπτώσεις συνεπώς και στη γενική στρατηγική της επιχείρησης.
Σύμφωνα με τους Goffee και Scase, οι επιχειρηματίες είναι αυτοί οι ιδιοκτήτες/ διευθυντές που ασκούν έλεγχο στις επιχειρήσεις τους μέσω των άμεσα επιβληθεισών αλλά συνήθως άγραφων οδηγιών και εντολών. Μπορούν να απασχολήσουν όχι μόνο 50-60 υπαλλήλους αλλά και ακόμη πολύ περισσότερους σύμφωνα με τη δυνατότητά τους να ασκήσουν τον έλεγχο μέσω των άτυπων, πρόσωπο–με–πρόσωπο διαδικασιών παρά σύμφωνα με τις τυπικές δομές και τις περιγραφές εργασίας. Εντούτοις, στις μέσου μεγέθους επιχειρήσεις μπορούν να υπάρξουν διαφορετικά στρώματα διευθυντικών στελεχών, προϊσταμένων και επιστατών, των περιγραφών εργασίας, κλπ. αλλά το διακριτό χαρακτηριστικό του επιχειρηματία είναι ότι αυτός/ αυτή θα διατηρήσει σχεδόν το συνολικό έλεγχο και θα παραμείνει το κέντρο του ιστού λήψης αποφάσεων. Τέτοιες επιχειρήσεις σύμφωνα με τους παραπάνω συγγραφείς σμιλεύονται γύρω από τις προσωπικότητες των ιδιοκτητών/ διευθυντών τους και του αναπτυξιακού δυναμικού τους και η οικονομική βιωσιμότητά τους εξαρτάται ιδιαίτερα από τις προτιμήσεις, τις ενέργειες, τα ταλέντα και τα σχέδιά τους.
Τα προσωπικά χαρακτηριστικά του επιχειρηματία σε ένα μεγάλο βαθμό επιδρούν στην απόδοση της επιχείρησης, στην επιβίωση και την επιτυχία της. Σύμφωνα με τους Burns και Harrison, τα προσωπικά χαρακτηριστικά και η ποιότητα του επιχειρηματία/ μάνατζερ μπορούν από τη μια πλευρά, να οδηγήσουν μια επιχείρηση στην επιτυχία και από την άλλη, να την οδηγήσουν στην αποτυχία. Οι συγγραφείς διατείνονται επιπρόσθετα ότι, όταν τα προσωπικά χαρακτηριστικά του ιδιοκτήτη/ διευθυντή της επιχείρησης είναι προβληματικά και λειτουργούν δια-δραστικά με ανεπάρκειες του μάνατζμεντ, τείνουν να αποδυναμώσουν την επιχείρηση και δημιουργείται το ενδεχόμενο να την οδηγήσουν σε αποτυχία.
Προσωπικά χαρακτηριστικά
Υπερβάλλουσα άποψη σχετικά με την επιχειρηματική ικανότητα που βασίζεται στην κατοχή κάποιας ειδικότητας.
Περιορισμένη τυπική εκπαίδευση.
Δυσκαμψία στην αλλαγή και έλλειψη καινοτομίας.
Χρήση υποκειμενικών προτιμήσεων και απόψεων ως πρότυπα που πρέπει να ακολουθηθούν.
Αποφάσεις βασισμένες στη διαίσθηση, το συναίσθημα και όχι σε αντικειμενικούς παράγοντες.
Προσανατολισμός στο παρελθόν και όχι στο μέλλον.
Ελάχιστη εξοικείωση με τη βιβλιογραφία που αφορά σε επιχειρηματικές δραστηριότητες.
Αντίσταση σε συμβουλές που προέρχονται από αξιόπιστες-ακατάλληλες πηγές αλλά, εντελώς παράδοξα, αποδοχή κάποιων που προέρχονται από τους ελάχιστα κατάλληλους.
Διευθυντικές ανεπάρκειες
Αδυνατεί να προσδιορίσει την αγορά-στόχο ή τους πελάτες.
Αδυνατεί να σκιαγραφήσει την περιοχή εμπορικών συναλλαγών.
Δεν μπορεί να κάνει αναθέσεις.
Θεωρεί τη διαφήμιση ως δαπάνη, όχι ως επένδυση.
Μόνο στοιχειώδης γνώση στρατηγικής τιμολόγησης.
Ανώριμη κατανόηση των διαύλων διανομής.
Χωρίς προγραμματισμό.
Αδυνατεί να παρακινήσει.
Θεωρεί ότι το πρόβλημα είναι σφάλμα κάποιου άλλου και ένα δάνειο λύνει κάθε πρόβλημα.
(Burns and Harrison, 1996, σελ. 69-70)
Οι Goffee και Scase στην εργασία τους με τίτλο «εταιρικές πραγματικότητες» δηλώνουν εμφαντικά ότι οι διευθυντές, οι επιστήμονες, οι επαγγελματίες και άλλοι εμπειρογνώμονες προσελκύονται στην επιχειρηματικότητα λόγω προσωπικών κινήτρων και, συνήθως, εξαιτίας της αυτονομίας και της ανεξαρτησίας απασχόλησης, τα οποία ελπίζουν να απολαύσουν. Από μια άλλη άποψη, καθώς η επιχείρηση αναπτύσσεται στην πορεία του χρόνου απαιτεί την υιοθέτηση νέων διευθυντικών και οργανωτικών πρακτικών που ο επιχειρηματίας ενδέχεται να μην είναι σε θέση να υιοθετήσει, ή να είναι απρόθυμος/ ή να σταματήσει το δικό του/ της προσωπικό έλεγχο της επιχείρησης. Σύμφωνα με τους συγγραφείς, μεταξύ των παραδοσιακών επιχειρήσεων που δημιουργούν οι κάθε λογής τεχνίτες υπάρχει μια απροθυμία να επεκταθούν πέρα από ένα μέγεθος στο οποίο η εργασία όπως και το μάνατζμεντ ασκούνται με βάση την πρόσωπο–με–πρόσωπο επαφή. Σε ένα τέτοιο εργασιακό περιβάλλον ο ιδιοκτήτης-διευθυντής μπορεί να έχει έναν άμεσο έλεγχο του προσωπικού και της επιχείρησης. Για να μετατοπιστούν από αυτό το διοικητικό στυλ στη θέσπιση κανόνων, διαδικασιών, ανάθεση εξουσίας και ευθυνών απαιτείται από τους επιχειρηματίες να αναπτύξουν διοικητικές ικανότητες. Σε αυτό το στάδιο πολλές από τις νέες και μικρές επιχειρήσεις αποτυγχάνουν να αναπτυχθούν ή να επιβιώσουν.
Στο στάδιο της επιχειρηματικής επέκτασης η αναδιάρθρωση των προδιαγραφών εργασίας και των σχέσεων μεταξύ εργαζομένων μπορεί να δημιουργήσουν ταλαιπωρία και πτώση της παρακίνησης του προσωπικού, τη δυσαρέσκεια, και τον εκφυλισμό των σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ του εργοδότη και των εργαζομένων καθώς επίσης και μεταξύ των συναδέλφων. Πολλοί από τους επιχειρηματίες δεν διαθέτουν τις απαραίτητες διευθυντικές δεξιότητες και ικανότητες ώστε να οδηγήσουν την επιχείρηση προς τις θεμελιώδεις αλλαγές στη φύση και την οργάνωση των επιχειρησιακών πρακτικών τους. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο ιδιοκτήτης-διευθυντής σε σύντομο χρόνο θα υπερφορτωθεί με στρατηγικά και λειτουργικά θέματα, και καθώς οι επιχειρησιακοί έλεγχοι παραμελούνται η επιχείρηση αρχίζει να αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες.
Τόσο οι ευρωπαϊκές όσο και οι ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις οφείλουν να διαχειρισθούν τις πολλαπλές προκλήσεις της αντιμετώπισης του παγκόσμιου ανταγωνισμού, των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων που σχετίζονται με την ενιαία Ευρωπαϊκή αγορά, της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης αλλά και των αναδυόμενων οικονομιών της Κίνας, της Ινδίας και της Βραζιλίας. Το κατά πόσο θα επιτύχουν να επιβιώσουν και να αναπτυχθούν θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητα τους να διαχειριστούν τα προσωπικά τους χαρακτηριστικά, ταλέντα, και προτιμήσεις και να μην τα επιτρέψουν να γίνουν τροχοπέδη στην βιωσιμότητα της επιχείρησης αλλά και στην δυνατότητά τους να ακολουθήσουν σύγχρονες στρατηγικές ανταγωνιστικότητας, συνεργασιών και καινοτομίας.
