Μπορεί ο κόσμος το 2030 να είναι χειρότερος απ ότι το 2020;

Σύνταξη-Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης

Η χρονιά του μαύρου κύκνου, το έτος κρίσης και καταστροφής, πανδημίας και πόλωσης, επιτέλους τελείωσε και για το 2021, υπάρχουν πολλοί λόγοι αισιοδοξίας, καθώς χώρες σε όλο τον κόσμο ξεκινούν τις πρώτες φάσεις εμβολιασμών κατά του κορωνοϊού. Όμως, η ευρύτερη εικόνα θα μπορούσε να είναι πιο ζοφερή από ότι πιστεύεται. Η περασμένη εβδομάδα σηματοδότησε την επίσημη έναρξη μιας νέας δεκαετίας. Για το ξεκινημα, το Today’s World View εστίασε σε τρεις διαφαινόμενες τάσεις που θα μπορούσαν να καθορίσουν τα επόμενα χρόνια.

Αλλαγή δημογραφικών στοιχείων

Σύμφωνα με μια μελέτη του ΟΗΕ του 2015, ο παγκόσμιος πληθυσμός αναμένεται να αυξηθεί σε περίπου 8,5 δισεκ. ανθρώπων το 2030 – μία αύξηση 15% του μεγέθους της ανθρωπότητας, σε μόλις 15 χρόνια. Η Ινδία θα έχει ξεπεράσει την Κίνα για να γίνει το πιο πολυπληθές κράτος στον κόσμο, ενώ οι δημογράφοι προβλέπουν μεγάλη αύξηση του πληθυσμού στην υποσαχάρια Αφρική, η οποία σύντομα θα φιλοξενεί τις πιο νεανικές κοινωνίες στον κόσμο. 

Ο αριθμός των μεγαλουπόλεων μπορεί να διπλασιαστεί έως το τέλος της δεκαετίας, με σχεδόν τα δύο τρίτα της ανθρωπότητας να ζει σε αστικά κέντρα. Επιπλέον, έως το 2030, περισσότερα από ένα δισ. άνθρωποι στον πλανήτη θα είναι άνω των 65 ετών, σύμφωνα με μελέτη που χρηματοδοτήθηκε από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ. Αυτό οφείλεται στο μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής και στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου σε όλο τον κόσμο. 

Όμως, η ωρίμανση του παγκόσμιου πληθυσμού – όχι μόνο στη Δύση, αλλά και σε ολόκληρη την Ασία και τη Λατινική Αμερική – φέρνει  πραγματικά αίνιγματα πολιτικής. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν ήδη ένα μέλλον που διαμορφώνεται από την αύξηση του κόστους για τη φροντίδα των ηλικιωμένων, τις συνέπειες της μείωσης του πληθυσμού και τη συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού. Οι πολιτικές λύσεις σε αυτές τις μακροπρόθεσμες προκλήσεις μπορεί να περιλαμβάνουν την ενθάρρυνση περισσότερης μετανάστευσης για την κάλυψη θέσεων εργασίας και την αποδυνάμωση της κοινωνικής προστασίας, προκειμένου να αυξηθεί η παραγωγικότητα των εργαζομένων. Οι δημογραφικές ανησυχίες, σχεδόν σίγουρα,  θα καταλάβουν μεγαλύτερο χώρο στη δυτική πολιτική: και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, τα ακροδεξιά κινήματα βλέπουν όλο και περισσότερο τον αντι-φεμινισμό ως μια κραυγή συσπειρωσης σε μια εποχή πτώσης των γεννήσεων.

Η ηγεσία της Κίνας γνωρίζει πάρα πολύ καλά την ανάγκη αλλαγής πολιτικής, δεδομένου του γηράσκοντος πληθυσμού της και έχει ξεκινήσει την προσπάθεια να επαναπροσανατολίσει την κινεζική οικονομία, προκειμένου να εξυπηρετεί περισσότερο την εγχώρια αγορά, μετά από χρόνια έκρηξης των εξαγωγών της. Σε μια δεκαετία, μπορεί επίσης να γνωρίζουμε αν η νεολαία της Ινδίας – περισσότερο από το ήμισυ του πληθυσμού της είναι κάτω των 25 ετών – θα έχει μετατραπεί σε δημογραφική ευλογία ή κατάρα. Η μεγαλύτερη δημοκρατία στον κόσμο αγωνίζεται ήδη να υποστηρίξει τον τεράστιο πληθυσμό των νέων με επαρκή εκπαίδευση, υγειονομική περίθαλψη και θέσεις εργασίας.

Η εμβάθυνση του αντίκτυπου της κλιματικής αλλαγής 

Το 2030 αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό ορόσημο για τους διεθνείς οργανισμούς και τους επιστήμονες του κλίματος, που με επιμονή ξεκίνησαν και συνεχίζουν να «κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου». Πριν από δύο χρόνια, η Διακυβερνητική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή προειδοποίησε ότι χωρίς τεράστιες, άνευ προηγουμένου περικοπές στις εκπομπές άνθρακα κατά την επόμενη δεκαετία, ο κόσμος θα βρεθεί στα πρόθυρα της κλιματικής καταστροφής. Μεταγενέστερες μελέτες έδειξαν ότι, ακόμη και αν ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις των ακτιβιστών του κλίματος, θα χρειαστούν δεκαετίες για τη μέτρηση τυχόν διακριτών ευνοϊκών επιπτώσεων.

Υπάρχουν, βέβαια, λόγοι για αισιοδοξία. Πάμπολλες κυβερνήσεις έχουν υιοθετήσει φιλόδοξα σχέδια για μετάβαση των οικονομιών τους σε ουδέτερο άνθρακα. Η εισερχόμενη κυβέρνηση Biden σκοπεύει να προσθέσει δυναμική στις παγκόσμιες κλιματολογικές προσπάθειες, που εγκατέλειψε ο Πρόεδρος Trump, ενώ ο Κινέζος Πρόεδρος Xi Jinping δήλωσε τον περασμένο μήνα ότι η Κίνα σκοπεύει να μειώσει το αποτύπωμα άνθρακα σε τουλάχιστον 65 % εκείνου που ήταν το 2005 – έως το 2030 και να το κάνει ουδέτερο το 2050. Το Παγκόσμιο Οικονομικό  Φόρουμ – ένα προπύργιο αισιοδοξίας – προβλέπει ένα μέλλον το 2030, στο οποίο τα αστικά κέντρα μετατρέπονται σε ζώνες που διαμορφώνονται από πεζοδρομημένη δραστηριότητα, η τεχνολογία αποκλείει ολοένα και περισσότερο την ανάγκη ιδιοκτησίας αυτοκινήτων, λιγότεροι άνθρωποι τρώνε κρέας και αναπνέουν καθαρότερο αέρα, καθως οι ανανεώσιμες πηγές και η καθαρή ενέργεια κυριαρχούν στον ενεργειακό τομέα.

Όμως, αυτή είναι η ρόδινη πλευρά. Τα αιτήματα μιας ταχύτατα ανερχόμενης μεσαίας τάξης στον αναπτυσσόμενο κόσμο μπορεί να αποδειχθούν μια πρόκληση για τις προσπάθειες απεξάρτησης από τον άνθρακα, ενώ ο σκεπτικισμός για το κλίμα μπορεί να οδηγήσει σε  περαιτέρω ενίσχυση δεξιών κινημάτων στη Δύση – καθώς οι αντίπαλοί τους γίνονται «πράσινοι». Αντί να λειτουργήσει ως προειδοποίηση για τον κόσμο, η τήξη των πάγων στην Αρκτική ανοίγει ήδη νέες εμπορικές οδούς και λεωφόρους για εξερεύνηση, προκαλώντας μια νέα εποχή γεωπολιτικού ανταγωνισμού. Στο μεταξύ, οι επιστήμονες προβλέπουν έναν αυξανόμενο αριθμό ακραίων καιρικών φαινομένων, ικανών να καταστρέψουν τον κόσμο και αποσταθεροποιήσουν τις ευάλωτες κοινότητες.

Το χάος της παγκόσμιας διακυβέρνησης

Η τελευταία δεκαετία άλλαξε την άποψή μας για την παγκόσμια πολιτική. Η βεβαιότητα του αδιαφιλονίκητου της φιλελεύθερης δημοκρατικής διακυβέρνησης, έχει εκλείψει εδώ και καιρό – τα μονοκομματικά κράτη εξακολουθούν να ανθίζουν, ενώ ο δημαγωγικός λαϊκισμός και ο ακροδεξιός εθνικισμός είναι πλέον ισχυρές δυνάμεις σε πολλές από τις μεγάλες δημοκρατίες του κόσμου. Κινήματα Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, προειδοποιούν για τη διάβρωση μιας κάποτε υγιούς δημοκρατίας και για νέες απειλές κατά της ελευθερίας και της ιδιωτικής ζωής που θέτει η κυβερνητική επιτήρηση στον κυβερνοχώρο.

Τα οράματα μιας ισχυρής φιλελεύθερης παγκόσμιας τάξης, έχουν δώσει τη θέση τους στη Λευκή Βίβλο για την επιστροφή του ανταγωνισμού των Μεγάλων Δυνάμεων. Αυτό περιλαμβάνει μια νέα κούρσα για την έρευνα και τη χρήση τεχνολογιών όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η οποία προβλέπεται να προσθέσει περίπου 16 τρισ. δολάρια στην παγκόσμια οικονομία, έως το 2030. 

Η Κίνα έχει ρίξει τεράστιους πόρους στον τομέα της τεχνολογίας και είναι αναμφισβήτητα ο παγκόσμιος βηματοδότης στην ανάπτυξη και εφαρμογή τεχνολογιών της τεχνητής νοημοσύνης, ένα πλεονέκτημα που έχει τεράστιες πολιτικές επιπτώσεις. «Όποιος ηγείται στην τεχνητή νοημοσύνη το 2030 θα κυριαρχήσει στον κόσμο έως το 2100», ανέφερε πρόσφατη ενημέρωση πολιτικής από το Brookings Institution. Οι φιλελεύθεροι στη Δύση ελπίζουν ότι οι σοβαρές προκλήσεις της επόμενης δεκαετίας – όλες απαιτούν εκτεταμένη διεθνή συνεργασία και συντονισμό – τελικά θα διαλύσουν τον θυμωμένο εθνικισμό του παρόντος.

Ωστόσο, μπορεί να δούμε ακόμη μεγαλύτερη αναστάτωση: η τρέχουσα πόλωση στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως φαίνεται από την άρνηση του Προέδρου Trump και των συμμάχων του να αποδεχτεί την ετυμηγορία των εκλογών του Νοεμβρίου, θα μπορούσε να προκαλέσει μια ακόμη χειρότερη συνταγματική κρίση τα επόμενα χρόνια. Το σχέδιο ενσωματωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα μπορούσε να σταματήσει ή να καταρρεύσει, τόσο από τις δημοσιονομικές κρίσεις όσο και από λαϊκιστικά πάθη. Και στην Αφρική, το πολυαναμενόμενο – και τόσο απαραίτητο – σχέδιο της Ηπείρου για μια ολοκληρωμένη ζώνη ελευθέρου εμπορίου εξακολουθεί να αγωνίζεται να ξεκολλήσει από το έδαφος. Η ελπίδα βέβαια, πεθαίνει τελευταία και στην προκειμένη περίπτωση, ευχή και ελπίδα είναι να διαψευσθούν οι Κασσάνδρες.

Πηγη: The Washington Post