Η παράνοια αυξάνεται σε περιόδους επιδημιών

Θάνος Ξυδόπουλος

Σε περιόδους απροσδόκητης αβεβαιότητας, όπως η ξαφνική εμφάνιση μιας παγκόσμιας πανδημίας, οι άνθρωποι μπορεί να είναι πιο επιρρεπείς στην παράνοια, σύμφωνα με ερευνητές του Πανεπιστημίου Yale.

Η παράνοια είναι ένα βασικό σύμπτωμα σοβαρής ψυχικής ασθένειας, που χαρακτηρίζεται από την πεποίθηση ότι άλλοι άνθρωποι έχουν κακόβουλες προθέσεις. Όμως εκδηλώνεται σε διάφορους βαθμούς στον γενικό πληθυσμό. Για παράδειγμα, μια προηγούμενη έρευνα διαπίστωσε ότι το 20% του πληθυσμού πίστευε ότι οι άνθρωποι ήταν εναντίον τους κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους. Το 8% πίστευε ότι άλλοι ενεργούσαν για να τους βλάψουν.

Σε μια σειρά πειραμάτων, οι ερευνητές ζήτησαν από άτομα με διαφορετικούς βαθμούς παράνοιας να παίξουν ένα παιχνίδι καρτών στο οποίο οι καλύτερες επιλογές για επιτυχία άλλαξαν κρυφά. Τα άτομα με μικρή ή καθόλου παράνοια άργησαν να καταλάβουν ότι η καλύτερη επιλογή είχε αλλάξει. Ωστόσο, όσοι είχαν παράνοια περίμεναν ακόμα μεγαλύτερη αστάθεια στο παιχνίδι. Άλλαξαν τις επιλογές τους ιδιόρρυθμα – ακόμα και μετά από μια νίκη.

Στη συνέχεια, οι ερευνητές αύξησαν τα επίπεδα αβεβαιότητας αλλάζοντας τις πιθανότητες νίκης στα μισά του παιχνιδιού χωρίς να ενημερώσουν τους συμμετέχοντες. Αυτή η ξαφνική αλλαγή έκανε ακόμα και τους συμμετέχοντες με χαμηλή παράνοια να συμπεριφέρονται όπως εκείνοι με παράνοια, μαθαίνοντας λιγότερο από τις συνέπειες των επιλογών τους.

Σε ένα άλλο πείραμα, οι συνεργάτες του Πανεπιστημίου Yale, Jane Taylor και Stephanie Groman, εκπαίδευσαν αρουραίους, ένα σχετικά κοινωνικό είδος, για να ολοκληρώσουν ένα παρόμοιο έργο όπου οι καλύτερες επιλογές επιτυχίας άλλαξαν. Οι αρουραίοι στους οποίους χορηγήθηκε μεθαμφεταμίνη -προκαλεί παράνοια στους ανθρώπους- συμπεριφέρθηκαν όπως οι παρανοϊκοί άνθρωποι. Περίμεναν υψηλή μεταβλητότητα και βασίζονταν περισσότερο στις προσδοκίες τους, παρά στο να μάθουν από την εμπειρία τους.

Οι ερευνητές στη συνέχεια χρησιμοποίησαν ένα μαθηματικό μοντέλο για να συγκρίνουν τις επιλογές των αρουραίων και των ανθρώπων κατά την εκτέλεση αυτών των εργασιών. Τα αποτελέσματα από τους αρουραίους που έλαβαν μεθαμφεταμίνη έμοιαζαν με αυτά των ανθρώπων με παράνοια, βρήκαν ερευνητές.

Η σχετική μελέτη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό eLife.