Θάνος Ξυδόπουλος
Ένα εμβόλιο ιλαράς προστατεύει από τη μόλυνση από τον ιό της ιλαράς. Εισάγοντας ένα κομμάτι αποδυναμωμένου ιού, το ανοσοποιητικό σύστημα μαθαίνει πώς να τον χειριστεί, οπότε όταν έρχεται ένας πραγματικός ιός ιλαράς, μπορεί να τον εξαλείψει. Αλλά το ανοσοποιητικό σύστημα μαθαίνει περισσότερα από αυτό το εμβόλιο.
Στην περίπτωση των ζωντανών εμβολίων, ενισχύεται γενικότερα το ανοσοποιητικό σύστημαΑυτό διαπιστώθηκε για πρώτη φορά στη Γουινέα-Μπισάου στη Δυτική Αφρική πριν από 30 χρόνια. Οι ερευνητές παρακολούθησαν ένα μεγάλο δείγμα πληθυσμού, με τακτικές επισκέψεις στο σπίτι. Το επίκεντρο ήταν η διατροφική κατάσταση, αλλά ως υπηρεσία στην κοινότητα, τον Δεκέμβριο του 1979, δόθηκε ένα εμβόλιο ιλαράς σε όλα τα παιδιά. Το επόμενο έτος, παρατηρήθηκε κάτι εκπληκτικό: το εμβόλιο κατά της ιλαράς μείωσε τη συνολική θνησιμότητα πάνω από 70% – πολύ περισσότερο από ότι θα μπορούσε να εξηγηθεί από την πρόληψη της μόλυνσης από ιλαρά, η οποία προκαλούσε μόνο το 10-15% όλων των θανάτων εκείνη την εποχή.
Κατά τη διάρκεια περαιτέρω ερευνών, κατέστη σαφές ότι η επίδραση των εμβολίων στη γενική υγεία δεν μπορεί να εξηγηθεί από τις συγκεκριμένες επιδράσεις της νόσου. Τα εμβόλια επηρεάζουν επίσης τον κίνδυνο άλλων λοιμώξεων.
Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι εμβολίων, ζωντανών και μη ζωντανών. Τα ζωντανά εμβόλια περιέχουν τον οργανισμό της νόσου σε εξασθενημένη μορφή. Δημιουργούν μια ήπια φυσική λοίμωξη στο σώμα, συνήθως τόσο ήπια ώστε να μην υπάρχουν συμπτώματα (αν και αυτά τα εμβόλια έχουν τη πολύ σπάνια πιθανότητα να προκαλέσουν πραγματική ασθένεια, ιδιαίτερα σε άτομα με υποβαθμισμένο ανοσοποιητικό σύστημα). Τα μη ζωντανά εμβόλια περιέχουν τον νεκρό οργανισμό ή μέρη αυτού. Δεν είναι πολύ καλά στη διέγερση του ανοσοποιητικού συστήματος και συνήθως πρέπει να χορηγούνται με μια βοηθητική ουσία, γνωστή ως «ανοσοενισχυτικό», και σε μερικές βολές για την προστασία από την ασθένεια. Τα μη ζωντανά εμβόλια δεν μπορούν ποτέ να δημιουργήσουν την πραγματική ασθένεια, έτσι οι περισσότεροι γιατροί τα προτιμούν.
Η έρευνα δείχνει ότι τα ζωντανά εμβόλια μειώνουν τον θάνατο και τις ασθένειες πολύ περισσότερο από ότι μπορεί να εξηγηθεί από την ειδική προστασία. Η Christine Stabell Benn, καθηγήτρια Παγκόσμιας Υγείας στο University of Southern Denmark λέει: «Οι μελέτες σχετικά με τις γενικές επιπτώσεις στην υγεία των εμβολίων παρέχουν νέες ιδέες για το ανοσοποιητικό σύστημα και πώς μπορεί να εκπαιδευτεί με εμβόλια. Τα ζωντανά εμβόλια φαίνεται να είναι ισχυροί ανοσοποιητικοί εκπαιδευτές και με αυτές τις νέες γνώσεις μπορούμε να είμαστε σε θέση να μειώσουμε την παγκόσμια παιδική θνησιμότητα κατά περισσότερο από ένα εκατομμύριο θανάτους ετησίως. Με την πιο έξυπνη χρήση των εμβολίων, ενδέχεται επίσης να είμαστε σε θέση να μειώσουμε τις ασθένειες και να βελτιώσουμε την υγεία των παιδιών σε πλούσιες χώρες».
Τα ζωντανά εμβόλια
Το ανοσοποιητικό σύστημα έχει παραδοσιακά χωριστεί στο έμφυτο και το προσαρμοστικό, με το έμφυτο να θεωρείται ως η πρώτη γραμμή άμυνας, χωρίς μνήμη προηγούμενων παθογόνων. Το προσαρμοστικό θεωρείται ο “τόπος” όπου αναπτύσσεται η μνήμη των οργανισμών της νόσου, που μπορεί να μετρηθεί με τα αντισώματα που δημιουργεί η ασθένεια. Το προστατευτικό αποτέλεσμα των εμβολίων έχει αποδοθεί σε μεγάλο βαθμό στην ικανότητα επαγωγής αντισωμάτων.
Ωστόσο, η πρόσφατη έρευνα διδάσκει ότι το ανοσοποιητικό σύστημα είναι πιο σύνθετο. Το έμφυτο ανοσοποιητικό σύστημα μαθαίνει επίσης όταν εκτίθεται σε έναν οργανισμό που προκαλεί μια συγκεκριμένη ασθένεια. Υπάρχουν τώρα στοιχεία ότι ένα ζωντανό εμβόλιο μπορεί να αλλάξει την ανοσολογική απόκριση σε επακόλουθες μη σχετιζόμενες λοιμώξεις στον άνθρωπο. Αυτό εξηγεί σε μεγάλο βαθμό πώς τα εμβόλια μπορούν να επηρεάσουν άλλες ασθένειες και τη γενική υγεία.
Τα εμβόλια έχουν χρησιμοποιηθεί για αιώνες. Έτσι, εάν έχουν τόσο βαθιές επιπτώσεις στον κίνδυνο άλλων ασθενειών, γιατί δεν ανακαλύφθηκε εδώ και πολύ καιρό; Η σύντομη απάντηση της Christine Stabell Benn είναι ότι δεν μπορεί να ανακαλυφθεί εύκολα κάτι που δεν αναζητείται. «Όλοι έχουν πεισθεί ότι τα εμβόλια επηρέαζαν μόνο τη λοίμωξη-στόχο, επομένως η επίδρασή τους σε άλλες λοιμώξεις και στη γενική υγεία δεν μελετήθηκε», λέει η ειδικός. Και συνεχίζει: «Είναι καιρός να αλλάξουμε την αντίληψή μας για τα εμβόλια: τα εμβόλια δεν είναι απλώς ένα προστατευτικό εργαλείο κατά μιας συγκεκριμένης ασθένειας, επηρεάζουν το ανοσοποιητικό σύστημα ευρέως. Στην περίπτωση των ζωντανών εμβολίων, ενισχύεται το ανοσοποιητικό σύστημα».
