Ζήσης Ψάλλας
Η βιταμίνη D κάνει χρυσές δουλειές, ως συμπλήρωμα διατροφής. Τα μηνύματα που έχουν δώσει οι γκουρού της ευεξίας βοήθησαν τις πωλήσεις των συμπληρωμάτων βιταμίνης D να φτάσουν σχεδόν στο 1 δισ. δολ. το 2017 στις ΗΠΑ. Αυτό το νούμερο είναι εννιά φορές μεγαλύτερο σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία. Αλλά η βιταμίνη D δεν είναι πλέον το θαυματουργό δισκίο που φαινόταν κάποτε.
Πολλοί άνθρωποι σήμερα είναι “ερωτευμένοι” με τις βιταμίνες. Ο μισός πληθυσμός των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου, αγοράζει κάποιο συμπλήρωμα βιταμινών. Και η βιταμίνη D – η βιταμίνη του ήλιου – έγινε από τις πιο αγαπημένες τα τελευταία χρόνια και μάλιστα μεταξύ των ενημερωμένων.
Η βιταμίνη D χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά για να θεραπεύσει τη ραχίτιδα, στη Βικτωριανή εποχή, σε παιδιά που ζούσαν σε αστική φτώχεια και σήμερα δίνεται συνήθως για την πρόληψη και τη θεραπεία της οστεοπόρωσης και των καταγμάτων. Έχει συσχετιστεί με μειωμένο κίνδυνο για πάνω από 100 ασθένειες σε μελέτες παρατήρησης, που κυμαίνονται από την κατάθλιψη μέχρι τον καρκίνο.
Ορισμένες υγιειονομικές αρχές, συμπεριλαμβανομένης της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου, έχουν δηλώσει ότι τα αποδεικτικά στοιχεία για τα οφέλη που προσφέρει η βιταμίνη D στην υγεία είναι τόσο συντριπτικά ώστε κάθε ενήλικας πρέπει να τη λαμβάνει ως συμπλήρωμα για τουλάχιστον έξι μήνες του έτους.
Όμως, η μεγαλύτερη κλινική μελέτη σχετικά με τα οφέλη της βιταμίνης D στην πρόληψη των καταγμάτων, που αναφέρθηκε πρόσφατα στο περιοδικό BMJ, με πάνω από 500.000 άτομα και περίπου 188.000 κατάγματα από 23 μελέτες από πολλές χώρες, δεν επιβεβαίωσε τις προσδοκίες. Δεδομένου ότι τα επίπεδα της βιταμίνης D επηρεάζονται σημαντικά από τα γονίδια, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν γενετικούς δείκτες για να αποφευχθούν οι μεροληπτικές παρατηρητικές μελέτες. Τα αποτελέσματα δεν έδειξαν καμία συσχέτιση μεταξύ των επιπέδων βιταμίνης D καθ ‘όλη τη διάρκεια της ζωής και του κινδύνου κατάγματος. Η μελέτη ήρθε σε αντίθεση με την άποψη σημαντικών υγειονομικών αρχών, όπως π.χ. του Ηνωμένου Βασιλείου.
Επίσης, το 2014, μια μετα-ανάλυση 31 κλινικών δοκιμών για τα συμπληρώματα της βιταμίνης D δεν βρήκε κάποιο όφελος σχετικά με τα κατάγματα. Σε μια πιο πρόσφατη μετα-ανάλυση 33 κλινικών μελετών που περιέλαβε πάνω από 50.000 ηλικιωμένους, τα συμπληρώματα με ασβέστιο ή βιταμίνη D δεν είχαν καμία επίδραση στη συχνότητα εμφάνισης των καταγμάτων. Δεν υπήρχαν επίσης σαφή οφέλη στη μυϊκή δύναμη ή την κινητικότητα.
Ψευδο-ασθένεια η ανεπάρκεια;
Αν όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι η βιταμίνη D αποτυγχάνει να αποτρέψει τα κατάγματα, γιατί να υπάρχει ανησυχία αν τα επίπεδα της βιταμίνης είναι χαμηλά στο αίμα; Η ανεπάρκεια της βιταμίνης D αναφέρεται ως μια σύγχρονη επιδημία με το 20% του πληθυσμού σε διάφορες χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής να έχει χαμηλά επίπεδα. Αυτοί οι άνθρωποι είναι πιο επιρρεπείς σε ασθένειες όπως είναι ο καρκίνος; Σύμφωνα με το σύνολο των δημοσιευμένων μελετών, η βιταμίνη D κάνει καλό σε 137 ασθένειες, αλλά είναι αυτά τα συμπεράσματα αληθή;
“Μεγάλο μέρος της πεποίθησης για τα οφέλη της βιταμίνης D προήλθε από μελέτες συμπληρωμάτων σε νοσηλευτικά ιδρύματα της δεκαετίας του 1980, οι οποίες ποτέ δεν επιβεβαιώθηκαν και πιθανώς ήταν λανθασμένες”, γράφει στο theconversation.com ο Tim Spector καθηγητής Γενετικής Επιδημιολογίας στο King’s College London και συγγραφέας του βιβλίου The Diet Myth. Και προσθέτει: “Δημιουργήσαμε μια άλλη ψευδο-ασθένεια που ενθαρρύνεται από τις εταιρείες βιταμινών, τις ομάδες ασθενών, τους κατασκευαστές τροφίμων, τα τμήματα δημόσιας υγείας και τις φιλανθρωπικές οργανώσεις. Όλοι θέλουν να πιστεύουν σε ένα θαυματουργό χάπι βιταμινών και νιώθουν ότι κάνουν κάτι. Οι περισσότεροι άνθρωποι υποθέτουν ότι το ασβέστιο και η βιταμίνη D είναι ασφαλή αλλά δεν είναι έτσι. Αρκετές τυχαιοποιημένες μελέτες έχουν δείξει ότι ασθενείς με υψηλά επίπεδα στο αίμα ή που λαμβάνουν μεγάλες δόσεις βιταμίνης D (άνω των 800 IU) είχαν έναν μη αναμενόμενο αυξημένο κίνδυνο πτώσεων και καταγμάτων. Επίσης οι μελέτες έχουν δείξει ότι τα συμπληρώματα ασβεστίου είναι αναποτελεσματικά κατά των καταγμάτων κι επιπλέον μπορεί να προκαλέσουν καρδιακές παθήσεις”.
Σύμφωνα με τον Spector, πρέπει να εμπιστευθούμε τα χιλιάδες χρόνια εξέλιξης στα οποία αντιμετωπίστηκε η φυσική πτώση των επιπέδων βιταμίνης D το χειμώνα, χωρίς να έχουμε αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων.
Να σημειωθεί ότι η βιταμίνη D είναι λιποδιαλυτή και υψηλά επίπεδα μπορούν να συγκεντρωθούν σε ορισμένους ανθρώπους. Ενώ οι συστάσεις για τα συμπληρώματα είναι συνήθως μέτριες δόσεις -10 μικρογραμμάρια ή 400 διεθνείς μονάδες (IU)- μερικοί άνθρωποι αγοράζουν χάπια με πολύ υψηλότερες δόσεις από 4.000 μέχρι 20.000 IU στο διαδίκτυο.
