Οι εταιρείες που επιδιώκουν να αναλάβουν δημόσια έργα σε όλη την Ευρώπη και συνεπώς και στην Ελλάδα πρέπει πλέον «να είναι και να φαίνονται» απαλλαγμένες από κάθε κακοδαιμονία.
Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου αποτελεί «σταθμό» στην ιστορία των δημοσίων έργων αλλά και μια «βόμβα» στα θεμέλια του συστήματος διαγωνισμών και εκτέλεσής τους. Οι παράπλευρες επιπτώσεις στην αγορά ενδέχεται να αποδειχθούν σημαντικότερες από την ίδια την απόφαση.
Ο πρώτος που θα επιχειρήσει να κατηγορήσει μια εταιρεία για πρακτικές καρτέλ είναι ο ανταγωνισμός
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αναφέρει ότι όσες εταιρείες έχουν συμμετάσχει, μεταξύ άλλων, σε συμπράξεις για τη στρέβλωση του ανταγωνισμού (καρτέλ) ενδέχεται να αποκλείονται από διαγωνισμούς δημοσίων έργων, για διάστημα τουλάχιστον τριών ετών.
Τι μπορεί να οριστεί, όμως, ως καρτέλ και από ποιον;
Ο πρώτος που θα επιχειρήσει να κατηγορήσει μια εταιρεία για πρακτικές καρτέλ είναι ο ανταγωνισμός. Οι λοιπές εταιρείες, δηλαδή, που αποτυγχάνουν να επικρατήσουν σε διαγωνισμούς για την ανάληψη κατασκευής έργων.
Στην απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου καθορίζεται ότι η περίοδος αποκλεισμού δεν θα υπολογίζεται πλέον με βάση την ημερομηνία τέλεσης του αδικήματος για το οποίο έχουν καταδικαστεί οι εταιρείες, αλλά με βάση εκείνη της δημοσίευσης της απόφασης (είτε του δικαστηρίου είτε της αρμόδιας επιτροπής ανταγωνισμού της εκάστοτε χώρας).
Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου προέκυψε στο πλαίσιο της αντιδικίας των γερμανικών εταιρειών Vossloh Laeis GmbH κατά Stadtwerke München GmbH
Αυτό ούτε λίγο ούτε πολύ σημαίνει ότι μια εταιρεία που θα καταδικαστεί για πρακτικές καρτέλ μπορεί να βρεθεί εκτός συστήματος επιλογής και ανάθεσης κατασκευής νέων έργων όχι για τρία χρόνια αλλά για πολύ περισσότερα, με εύκολα προσδιοριζόμενες συνέπειες για την ευρωστία της εταιρείας, αλλά και την εξέλιξη των έργων.
Ειδικά το τελευταίο ενδέχεται να λάβει πολιτικές και οικονομικές διαστάσεις, καθώς μπορεί να μπλοκάρουν σημαντικά και κρίσιμα έργα σε ευρωπαϊκό έδαφος για όσο η αντιδικία απασχολεί δικαστήρια και υποψήφιους αναδόχους.
Στην περίπτωση του περίφημου καρτέλ των κατασκευών στην Ελλάδα, η ημερομηνία αυτή είναι ο Σεπτέμβριος του 2017, όταν δημοσιεύθηκε στο σχετικό ΦΕΚ η απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού, βάσει της οποίας οι περισσότερες εταιρείες της ανώτατης εργοληπτικής τάξης αποδέχθηκαν όσα τους καταλογίζονταν και συναίνεσαν στην καταβολή των σχετικών προστίμων, με αποκορύφωμα τα 38,5 εκατ. ευρώ που πλήρωσε ο όμιλος «Ελλάκτωρ», το υψηλότερο πρόστιμο που έχει επιβληθεί μέχρι σήμερα.
Σύμφωνα με την απόφαση, οι εταιρείες αυτές δεν μπορούν να συμμετάσχουν σε νέους διαγωνισμούς μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2020. Πόσες εταιρείες απομένουν, όμως, για να εκτελέσουν τη νέα γενιά δημοσίων έργων;
Βεβαίως, πάντοτε υπάρχει στην Ε.Ε. η δυνατότητα να «κατέβουν» στους διαγωνισμούς εταιρείες από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά μέχρι σήμερα κάτι τέτοιο φαίνεται να μην αποτελεί δοκιμασμένη κι αξιόπιστη λύση.
Οι προϋποθέσεις
Παράλληλα, όπως προκύπτει από την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, οι εταιρείες που έχουν εμπλακεί σε υποθέσεις στρέβλωσης του ανταγωνισμού και έχουν καταδικαστεί μπορούν μεν να διεκδικούν νέες συμβάσεις (κατά τα τρία χρόνια από την έκδοση των σχετικών καταδικαστικών αποφάσεων), αλλά μόνον εφόσον κατορθώνουν να αποδεικνύουν στις αναθέτουσες αρχές ότι έχουν λάβει επαρκή μέτρα για τη μη επανάληψη των σχετικών πρακτικών.
Μάλιστα, όπως αναφέρεται στην απόφαση, τα αποδεικτικά αυτά στοιχεία δεν θα πρέπει να είναι μόνον η ενεργός συνδρομή στην έρευνα των κατά τόπους επιτροπών ανταγωνισμού και η αποδοχή και ασφαλώς έγκαιρη πληρωμή των σχετικών προστίμων, αλλά απαιτείται και σειρά άλλων μέτρων, τεχνικού και οργανωτικού χαρακτήρα, όπως επίσης και αποζημίωση για τις προκληθείσες ζημίες (πέραν του προστίμου που έχει ήδη επιβληθεί).
Για παράδειγμα, θα πρέπει να έχουν διακοπεί όλοι οι δεσμοί με πρόσωπα ή οργανισμούς που εμπλέκονται στην παράνομη συμπεριφορά, να έχουν ληφθεί κατάλληλα μέτρα αναδιοργάνωσης προσωπικού, να έχουν τεθεί σε εφαρμογή συστήματα υποβολής εκθέσεων και ελέγχου, να έχει δημιουργηθεί δομή εσωτερικού ελέγχου για την παρακολούθηση της συμμόρφωσης και να έχουν εγκριθεί εσωτερικοί κανόνες ευθύνης και αποζημίωσης.
Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου προέκυψε στο πλαίσιο της αντιδικίας των γερμανικών εταιρειών Vossloh Laeis GmbH κατά Stadtwerke München GmbH.
Έτσι λοιπόν και με βάση την υφιστάμενη νομολογία που απαιτεί πλέον το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, θα πρέπει οι αναθέτουσες αρχές να ζητήσουν και να λάβουν επαρκείς αποδείξεις ότι έχουν εφαρμοστεί όλα τα απαιτούμενα μέτρα από τις εταιρείες που διεκδικούν τα έργα, προκειμένου να επιτραπεί η συμμετοχή τους.
Σε διαφορετική περίπτωση, ακόμα κι αν προχωρήσει η διαδικασία ανάθεσης των σχετικών έργων, θα είναι εφικτός ο αποκλεισμός των μειοδοτών σε πιθανή προσφυγή από εταιρείες του ανταγωνισμού που δεν συμμετείχαν στο περίφημο «καρτέλ».
