Κείμενο & φωτογραφίες του Νίκου Βιτσιλάκη
Είχα την τύχη να επισκεφθώ τη Νάξο για πρώτη φορά στα τέλη της δεκαετίας του ’70, κάτι που έμελλε να σημαδέψει ανεξίτηλα τις μετέπειτα καλοκαιρινές μου εξορμήσεις…
Όταν μέσα Σεπτέμβρη (1979 ήτανε θαρρώ) έφθασα στο λιμάνι της Χώρας ήταν περασμένα μεσάνυχτα και πραγματικά δυσκολεύτηκα να βρω έναν άνθρωπο για να με κατατοπίσει. Είχα σκοπό να διανυκτερεύσω σε μια κοντινή παραλία και, ακόμα και σήμερα, θυμάμαι την έκπληξη στο πρόσωπό του πρώτου Νάξιου που βρήκα μόλις τον ρώτησα που θα έβρισκα μία. Η απάντησή του ηχεί αιώνια μέσα στα αυτιά μου: «Μα τι λες φίλε μου, όλη η Νάξος είναι μια παραλία!!».
Ένας συνδυασμός όλων…
…με το πλούσιο γεωγραφικό της ανάγλυφο να δημιουργεί έντονες εναλλαγές τοπίων, ορεινούς όγκους σε απόλυτη αρμονία με καταπράσινα λειβάδια, απέραντες αμμουδιές με συστάδες κέδρων, εύφορες κοιλάδες, πηγές και τρεχούμενα νερά, αρχαιολογικά αξιοθέατα και βυζαντινές εκκλησίες αντικρυστά με ενετικούς πύργους, αλλά και μουσική παράδοση, εξαιρετικό φαγητό και δυνατότητες θαλάσσιων σπορ και οδοιπορικών εξερευνήσεων. Η ιστορία του νησιού ξεκινά κάπου στην 4η χιλετία π.X., σύμφωνα πάντα με τα αρχαιολογικά ευρήματα.
Την 3η χιλετία π.X. η Νάξος εξελίσεται σε σημαντικό κέντρο του Κυκλαδικού πολιτισμού, αναπτύσοντας θαλάσσιους δρόμους επικοινωνίας με τους λαούς της Ανατολικής Μεσογείου, ενώ η καταστροφή του αντίστοιχου Μινωικού, κάπου χίλια χρόνια αργότερα, της πρόσφερε απλόχερα ένα δώρο: – τη δυνατότητα να αναδειχθεί σε γέφυρα του Μυκηναϊκού πολιτισμού και της εξάπλωσής αυτού σε Ελλάδα και Ανατολή. Η συνέχεια θέλει γλυπτική και αρχιτεκτονική να γνωρίζουν τεράστια άνθηση μετά τον εποικισμό του νησιού από τους Ίωνες (7ος-6ος αιώνας π.χ.), αλλά η καταστροφή του από τους Πέρσες (490 π.χ.) και η μετέπειτα κατάκτησή του από τους Ρωμαίους (41 π.χ.) το βύθισαν στο σκοτάδι. Η περίοδος της αφάνειας συνεχίστηκε μέχρι την έλευση των Βυζαντινών χρόνων και του Χριστιανισμού, οπότε και η κατασκευή αριστοτεχνικών εκκλησιών και μοναστηριών υποχρέωσε τους ιστορικούς να μιλάνε για την «Βυζαντινή έκπληξη της Νάξου». Η Ενετοκρατία, που ξεκινά το 1207 μ.χ., βρίσκει τη Νάξο σαν έδρα του Δουκάτου του Αιγαίου. Όλα αυτά μέχρι την Τουρκοκρατία, που κράτησε από το 1537 μέχρι το 1829 και διέλυσε κάθε ίχνος πολιτισμού.
Ας αρχίσει η περιήγηση..
Αρχικά στην είσοδο του λιμανιού της Χώρας, ο ναός του Απόλλωνα, που χρονολογείται από τον 6ο π.χ. αιώνα. Σήμερα σώζονται τα θεμέλια και η πύλη του ναού, γνωστή ως «Πορτάρα», που τα 4 κομμάτια της απαιτούν έναν Άτλα για τη μεταφορά τους. Η θέα του ηλιοβασιλέματος από εκεί είναι επιτακτική ανάγκη! Ανηφορίζοντας, το επιτόπιο Αρχαιολογικό μουσείο, μοναδικό στο είδος του και με σημαντικά εκθέματα, ενώ μια επίσκεψη στο Βενετσιάνικο Κάστρο, στο ψηλότερο σημείο της χώρας, θα σας αποκαλύψει ένα κομμάτι της ιστορίας του νησιού, με κτίσματα του 14ου και 15ου αιώνα. Εκεί, μεταξύ άλλων, θα δείτε την πρώην εμπορική σχολή των Ιησουιτών, όπου φοίτησε και ο Νίκος Καζαντζάκης. Στο ίδιο κτίριο στεγάζεται το Αρχαιολογικό μουσείο, με μια απίστευτη συλλογή ευρημάτων από πρωτοκυκλαδικά ειδώλια, κορμούς Κούρων, σκεύη και κεραμικά του 6ου αιώνα π.χ. Λίγα χιλιόμετρα βόρεια της Χώρας θα ανακαλύψετε μια διαφορετική Νάξο, με μια καταπράσινη κοιλάδα και τρεχούμενα νερά στις Εγγαρές, ενώ μια στάση στο μοναστήρι της Φανερωμένης κρίνεται αναγκαία. Χρονολογείται από τον 17ο αιώνα και οι θαυμάσιες εικόνες του μαγεύουν τον ταξιδιώτη.
Στη βόρεια πλευρά του νησιού, στον Απόλλωνα, ένα από τα ωραιότερα παραθαλάσσια χωριά, ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει ο μισοτελειωμένος Κούρος (6ος π.Χ.). Είναι σε υπερφυσικό μέγεθος και βρίσκεται «ξαπλωμένος» στο έδαφος, λες και θέλει να ξεκουράσει το τεράστιο κορμί του στο πέρασμα του χρόνου. Επιστρέφοντας νότια στην ενδοχώρα, θα εντυπωσιαστείτε από το χωριό Κόρωνος, που είναι χτισμένο σε κοιλάδα και σε ύψος 540 μέτρων. Η εντυπωσιακή παραδοσιακή αρχιτεκτονική του και τα πανέμορφα ανηφορικά καλντερίμια συνθέτουν ένα μαγευτικό περιβάλλον. Επόμενη στάση η Απείρανθος («τ’ Απεράθου» σύμφωνα με την παράδοση), ένα παραδοσιακό χωριό χτισμένο στους πρόποδες του βουνού Φανάρι, που διατηρεί αναλοίωτη την αρχιτεκτονική του μορφή από την εποχή της Ενετοκρατίας! Για τη συνέχεια ο Ζας (Ζευς), το ψηλότερο βουνό της Νάξου (1004 μ.), που προσφέρεται για φυσιολάτρες και πεζοπόρους. Από την πηγή του Ζα ξεκινάει ένα μονοπάτι προς το Σπήλαιο του Δία, με τα σπάνια και συνάμα εντυπωσιακά συμπλέγματα σταλακτιτών.
Στο Φιλότι, ένα χωριό χτισμένο στους πρόποδες του Ζα, θα ξαποστάσετε κάτω από τον εντυπωσιακό πλάτανο της κεντρικής πλατείας και λίγα χιλιόμετρα παρακάτω πρέπει να απολαύσετε το μοναδικό χωριό Δανακός, περπατώντας το ρέμα και πίνοντας νερό από την πηγή του. Εκεί θα δείτε και το μοναστήρι του Φωτοδότη Χριστού, που είναι το αρχαιότερο της Νάξου και προσφέρει μια απίστευτη θέα του Αιγαίου, που τις «καλές» μέρες αφήνει το βλέμμα να πλανηθεί μέχρι και τις οροσειρές της Κρήτης! Στο Σαγκρί θα δείτε τον αρχαϊκό ναό – τελεστήριο, που είναι αφιερωμένος στη λατρεία της θεάς Δήμητρας και στο εξαίρετο από κάθε άποψη Χαλκί, που βρίσκεται στο κέντρο του λεκανοπέδιου της Τραγέας, θα έχετε την ευκαιρία να ψηλαφίσετε ελαιόδεντρα με ηλικία άνω των ..1000 ετών! Στην κοιλάδα της Ποταμιάς και στις Μέλανες, τα νερά και το καταπράσινο περιβάλλον θα σας κάνουν να αναρωτηθείτε για το αν βρισκόσαστε στις Κυκλάδες και στο Φλεριό θα δείτε ξαπλωμένο στο έδαφος και μισοτελειωμένο έναν γιγάντιο Κούρο του 7ου π.χ. αιώνα!
Ιδιαίτερη μνεία θέλω να κάνω στο χωριό με τα δύο ονόματα, Βίβλο και Τρίποδες. Ο κόσμος να χαλάσει, αν πάτε στο νησί κάποια στιγμή θα το διασχίσετε, καθώς από εκεί περνάει ο δρόμος που σε πάει στη νότια πλευρά της Νάξου και σε περιοχές που πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφθείτε, όπως Μικρή Βίγλα, Καστράκι, Αλυκό, Πυργάκι κλπ. Πέραν της επίσκεψης στους τρεις καλοσυντηρημένους μύλους με την απίστευτη θέα και στο φημισμένο φούρνο του “Λαγογιάννη”, που κατά την προσωπική μου άποψη είναι ένας από τους καλύτερους που υπάρχουν, θα σας συνιστούσα να περπατήσετε στα στενοσόκκακα του χωριού και εκεί να δείτε εικόνες που θα σας θυμίσουν σκηνές από ταινία του Τορνατόρε. Με μια λέξη; Μαγεία..
Και μπάνιο θα κάνετε
Όλο το νησί μια παραλία, αυτό το είπαμε. Ο Άγιος Προκόπης, η Αγία Άννα, η Πλάκα, η Μικρή Βίγλα, το Καστράκι, ο Αλυκός, το Πυργάκι και η Αγιασσός (δυτική πλευρά) είναι οι πλέον πολυσύχναστες, που λέει ο λόγος. Όποια εποχή κι αν πάτε, όποια κι αν επιλέξετε, όλες σας δίνουν τη δυνατότητα να είσαστε έως και τελείως μόνοι! Στα Βόρεια ο Απόλλωνας, στα Ανατολικά η Μουτσούνα, στα Νότια ο Καλαντός και τελειωμό δεν έχουν. Πανέμορφες όλες, με πεντακάθαρες αμμουδιές και γαλαζοπράσινα νερά, δίνουν στη Νάξο το χαρακτηρισμό του νησιού με τις καλύτερες παραλίες. Και όχι άδικα, πιστέψτε μας! Αν πάτε με μοτοσυκλέτα διπλής χρήσης, όπως κάνω κι εγώ όλα αυτά τα χρόνια, τότε να ξέρετε ότι θα ανακαλύψετε παραλίες που ακόμα και το δεκαπενταύγουστο θα είστε τελείως μόνοι.
Και θαλάσσια σπορ φυσικά
Η καρδιά του windsurf χτυπάει στη Νάξο και ειδικά στη Μικρή Βίγλα, στην Πλάκα και στον Αγιο Γιώργη, όπου οργανωμένα κέντρα σας δίνουν τη δυνατότητα να χαρείτε την άγρια ομορφιά της ιστιοσανίδας. Αν όμως θέλετε να κάνετε σκι ή wakeboard, tubes ή μπανάνα, αλλά και να κάνετε μαθήματα surf ή kneeboard, τότε στις παραλίες του Αγίου Γεωργίου και της Πλάκας θα βρείτε αυτό που ζητάτε.
Φεύγοντας να πάρετε μαζί σας
…πατάτες! Είναι οι νοστιμότερες του κόσμου, το παραδέχονται και οι «ειδήμονες» Γερμανοί. Αλλά και τυριά, όπως γραβιέρα, ξυνότυρο, ξυνομυζήθρα και κεφαλοτύρι, κρασί και ρακή, κίτρο, λάδι και μέλι.
Αντί επιλόγου
Αυτό το νησί δεν «καλύπτεται» ούτε με περιγραφές τόμων. Αυτό το νησί, απρόσμενα φιλικό και «άγνωστο», σε προκαλεί να το επισκεφθείς και να το αγαπήσεις. Ας με συγχωρήσουν οι Νάξιοι που άφησα κενά στην περιήγησή μου, ζητώ την κατανόησή τους που δεν είχα τον «χώρο» να μιλήσω για τον Κινίδαρο, για την Παναγιά τη Φιλοτίτισσα, την Κωμιακή και το Κουρνοχώρι, για τις δάφνες και τα περιβόλια της βόρειας πλευράς του νησιού τους, για το κίτρο που τόσο περήφανα παράγουν. Φεύγοντας από τη Νάξο, που σημειωτέον επισκέφθηκα για πολλοστή φορά τα τελευταία 40 χρόνια, ήμουν σίγουρος ότι θα με κατανοήσουν, δεν είναι εκεί το πρόβλημά μου. Πίνοντας την τελευταία ρακή, λίγο πριν μπω στο καράβι, παρέα με φίλους Γερμανούς μόνιμα εγκατεστημένους στη Νάξο, άκουσα μια συζήτησή τους -σε άπταιστα Ελληνικά- που η αναγραφή της και μόνο –πιθανά– θα με ..εξιλεώσει!
– «Για πες μας ρε Ντίτερ, τι είναι Σωβινιστής;»
– «Σωβινιστής, φίλε μου Κλάους, είναι αυτός που πιστεύει ότι ο τόπος του είναι καλύτερος από τη Νάξο….»
Οι ευχαριστίες
Πίσω από κάθε ταξιδιωτικό κρύβονται και οι αφανείς ήρωες, οι συντελεστές που χωρίς τη συνδρομή τους τα πράγματα δυσκολεύουν στην πράξη. Θα ήθελα λοιπόν να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ στην εταιρία Blue Star Ferries, που αγόγγυστα ανέλαβε τη μεταφορά ατόμων, μοτοσυκλετών και αυτοκινήτων, όπως επίσης και στον φίλο Τάσο Κουβαρά από το Ναξιώτικο πρακτορείο Ζas Travel (22850-23331), που ανέλαβε όλα τα διαδικαστικά και που στην ουσία “καθάρισε” την υπόθεση “logistics”. Μείναμε στο Mylos Hotel (22850-41921) στην πανέμορφη Βίβλο και αυτό μας αντάμοιψε πλουσιοπάροχα με τις υπέροχες εγκαταστάσεις του και, ακόμα περισσότερο, με τη φανταστική θέα που προσφέρει από εκεί ψηλά που βρίσκεται. Τέλος, ένα τεράστιο ευχαριστώ και στο 2 Wheels Only Moto Club Νάξου, μια ιδιαίτερα δραστήρια λέσχη μοτοσυκλετιστών του νησιού για την οποία και θα σας μιλήσω σε εκτενέστερο άρθρο λίαν συντόμως.
Οι Εναλλακτικές Προτάσεις
Σαν τόπος ιδιαίτερος η Νάξος, ποτέ δεν υπήρξε πολυδιαφημισμένος τουριστικός προορισμός και ακόμα περισσότερο «της μόδας». Απευθύνεται στους «ταξιδευτές» και σε όσους επιζητούν να ανακαλύψουν την «πνοή» ενός τόπου. Για το λόγο αυτό, προσφέρει τις δικές της «ειδικές» διαδρομές, για θαλασσινούς και οδοιπόρους:
– Το νησάκι «Παναγιά»
Βρίσκεται απέναντι από τη Μικρή Βίγλα και χρωστάει το όνομά του στο ομώνυμο ξωκλήσι. Ο μικρός του όρμος προσφέρει καταφύγιο σε μικρά σκάφη και το ψηλότερο σημείο του αποτελεί ιδανικό παρατηρητήριο με θέα σε Ηρακλειά, Ίο, Σίκινο, Φολέγανδρο, Αντίπαρο, Πάρο και Μύκονο!
– Το Γλαρονήσι
Απέναντι από την παραλία της Πλάκας, αποτελεί καταφύγιο σε πανέμορφους κορμοράνους (που δεν θα τους δείτε σε κανένα άλλο σημείο του νησιού). Οι καταδύσεις στα αβαθή νερά του θα σας αποκαλύψουν την ομορφιά του απέραντου γαλάζιου
– Το ναυάγιο
Πρόκειται για ένα μικρό εμπορικό πλοίο που βούλιαξε μετά από χτύπημα σε ξέρα, ακριβώς στα μισά της Παροναξιάς. Το φουγάρο που εξέχει προκαλεί δέος και η κατάδυση στο ναυάγιο απαιτεί ..γερά νεύρα. Πραγματικά απίστευτη εμπειρία για όσους από εσάς το τολμήσουν!
– O Κινίδαρος
Στην περιοχή Χάλαντρα και όρεξη να’ χετε για περπάτημα. Το ποτάμι είναι πηγή ζωής και ομορφιάς με τις καταπράσινες όχθες, τα πέτρινα γεφύρια, τους μικρούς καταρράκτες και τις νεροχελώνες του.
– Το Σκεπόνι
Ένα εγκαταλειμένο πέτρινο χωριό σε μια πανέμορφη τοποθεσία πάνω από τις Εγγαρές. Τα τρεχούμενα νερά και οι άφθονες καρυδιές και βελανιδιές συνθέτουν ένα μικρό παράδεισο
