Με στόχο την αποφυγή νέων πολέμων για το φυσικό αέριο, η Ευρωπαϊκή Ένωση συγκαλεί σήμερα στο Βερολίνο Ρώσους και Ουκρανούς για συνομιλίες σχετικά με την διέλευση του φυσικού αερίου μέσω του ουκρανικού εδάφους με προορισμό την ευρωπαϊκή αγορά, την ώρα που η Ευρώπη καταναλώνει όλο και περισσότερο ρωσικό αέριο παρά την βούλησή της να μειώσει την ενεργειακή της εξάρτηση απέναντι στην Μόσχα.
Αυξανόμενη εξάρτηση
Εάν η ευρωπαϊκή ζήτηση σε φυσικό αέριο γνώρισε μία μείωση ανάμεσα στο 2010 και το 2014, η τάση έκτοτε έχει αντιστραφεί, κυρίως εξαιτίας της συνεχούς μείωσης της ευρωπαϊκής παραγωγής (π.χ. Ολλανδία).
Η ευρωπαϊκή δίψα για φυσικό αέριο έχει ωφελήσει κυρίως την Ρωσία και τον ρωσικό ενεργειακό κολοσσό της, την Gazprom.
Καθισμένη επάνω στο 17% των παγκοσμίων αποθεμάτων φυσικού αερίου και κρατώντας το μονοπώλιο των αγωγών στην Ρωσία, ο όμιλος Gazprom ελέγχεται κατά 50,23% από το ρωσικό κράτος και παρουσιάζεται συχνά ως ισχυρό γεωπολιτικό όπλο του Κρεμλίνου.
Η Gazprom καλύπτει περί το 35% της κατανάλωσης φυσικού αερίου της ευρωπαϊκής ηπείρου, μερίδιο που έχει μεγαλώσει τα τελευταία χρόνια παρά την βούληση της Ευρωπαϊκής Ενωσης να μειώσει την ενεργειακή της εξάρτηση από την Μόσχα.
Οι εξαγωγές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη έφθασαν σε επίπεδο ρεκόρ το 2016 και 2017, κυρίως χάρη στον δριμύ χειμώνα. Το πρώτο τρίμηνο του 2018, η Gazprom ανακοίνωσε περαιτέρω αύξηση 6,6% των εξαγωγών της σε ετήσια βάση.
Οι αγωγοί της διχόνοιας
Σήμερα, το ρωσικό φυσικό αέριο φθάνει στην Ευρώπη μέσω δύο οδών: ο Nord Stream 1 φθάνει στην Γερμανία, δύο αγωγοί φθάνουν στην Πολωνία μέσω της Λευκορωσίας και τέσσερις άλλοι διέρχονται από την Ουκρανία, εκτός του Stream που καταλήγει στην Τουρκία και των απευθείας εξαγωγών προς την Φινλανδία και τις χώρες της Βαλτικής.
Ομως η Gazprom επιδιώκει να αναπτύξει νέους αγωγούς με την κεφαλαιακή υποστήριξη των μεγάλων ευρωπαϊκών ομίλων, για να διατηρήσει την θέση του στην αγορά και να περιορίσει στο μίνιμουμ την διέλευση από την Ουκρανία.
Ο ρωσικός όμιλος ελπίζει να θέσει σε λειτουργία δύο νέους αγωγούς που θα παρακάμπτουν την Ουκρανία μέχρι το τέλος του 2019: τον TurkStream, μέσω της Τουρκίας, και τον Nord Stream 2, μέσω της Βαλτικής.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κρατά επιφυλακτική στάση για το σχέδιο. Χωρίς να μπορεί να αντιταχθεί στο σχέδιο, θέλει να διασφαλίσει ότι υπακούει τους κανόνες της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας, κυρίως στον τομέα του ανταγωνισμού. Η Πολωνία και οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης είναι οι δυσμενέστερα διακείμενες προς το σχέδιο.
Διαφοροποίηση των πηγών;
Παρά την εκπεφρασμένη πρόθεση της Ευρώπης να διαφοροποιήσει τις πηγές τροφοδοσίας της, οι εναλλακτικές πηγές δυσκολεύονται να βρουν την θέση τους.
Η επιδίωξη της διαφοροποίησης των πηγών τροφοδοσίας ενισχύθηκε από την ανάπτυξη της αγοράς του LNG (υγροποιημένο φυσικό αέριο), που διευκολύνει τη μεταφορά του και από τις εντάσεις ανάμεσα στις Βρυξέλλες και την Μόσχα από την έναρξη της ουκρανικής κρίσης στο 2014 που δημιούργησαν φόβους ότι η Μόσχα θα χρησιμοποιήσει την ροή του φυσικού αερίου ως όπλο για την επίτευξη γεωπολιτικών στόχων.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, μεγάλος παραγωγός φυσικού αερίου, εξαπέλυσαν πρόσφατα εμπορική επίθεση σε αναζήτηση νέων αγορών, με την υποστήριξη του Ντόναλντ Τραμπ.
Ομως, η μεταφορά του LNG με πλοία παραμένει ακριβότερη από την μεταφορά μέσω αγωγών.
Ταυτόχρονα, ο όμιλος BP ξεκίνησε τον Ιούλιο την εκμετάλλευση ενός γιγάντιου κοιτάσματος στο Αζερμπαϊτζάν, που θα τροφοδοτήσει τον επίσης γιγάντιο Southern Gas Corridor, που θα επιτρέπει στην Ευρώπη να τροφοδοτείται μέσω της Τουρκίας, την Ελλάδας, της Αλβανίας και της Αδριατικής Θάλασσας.
Το σχέδιο θα ολοκληρωθεί το 2020. Αλλά, σύμφωνα με τους ειδικούς, είναι ήδη παρωχημένο. Ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και μακροπρόθεσμα δεν θα καλύπτει παρά το 2% της ευρωπαϊκής ζήτησης.
