Με μία ιστορική διακήρυξη η βασκική αυτονομιστική οργάνωση ETA ανακοίνωσε την οριστική διάλυση των δομών της, 59 χρόνια μετά την ίδρυσή της.
«Η ETA, η βασκική σοσιαλιστική, επαναστατική οργάνωση για την εθνική απελευθέρωση, ενημερώνει τον λαό της χώρας των Βάσκων ότι, ακολουθώντας την επικύρωση της πρότασης από τα μέλη της για ολοκλήρωση του ιστορικού κύκλου και της λειτουργίας της οργάνωσης, το ταξίδι της τελειώνει εδώ».
«Το ταξίδι της ένοπλης, βασκικής, σοσιαλιστικής οργάνωσης ETA τελειώνει εδώ»Με αυτή την εναρκτήρια πρόταση, η ένοπλη βασκική οργάνωση ανακοίνωσε επισήμως τη διάλυσή της σε ηχογραφημένο μήνυμα που δημοσιεύτηκε σε τρεις γλώσσες και διαβάστηκε από τον ιστορικό ηγέτη της ETA Josu Urrutikoetxea, γνωστό με το ψευδώνυμο “Josu Ternera”, ο οποίος αναζητείται ακόμη από τις ισπανικές αρχές και είναι άγνωστο το πού βρίσκεται.
Στο μήνυμα η ETA αναφέρει ότι έχει «πλήρως διαλύσει τις δομές της».
«Η ETA έχει ολοκληρώσει όλη την πολιτική δραστηριότητά της. Στο εξής δεν θα εκφράζει πολιτικές θέσεις, ούτε θα προωθεί πρωτοβουλίες ή θα αλληλεπιδρά με άλλους παράγοντες», συμπληρώνεται στο μήνυμα. «Τα πρώην μέλη της ETA θα συνεχίσουν την πάλη για μία ενωμένη, ανεξάρτητη, σοσιαλιστική, με επίσημη γλώσσα τη βασκική και όχι πατριαρχική χώρα των Βάσκων».
Η τελική δήλωση έχει εγκριθεί από διεθνείς μεσολαβητές, οι οποίοι επιβεβαίωσαν την αυθεντικότητά της και συγκεκριμένα από το Κέντρο Ανθρωπιστικού Διαλόγου με έδρα τη Γενεύη.
Η δήλωση σημαδεύει το τέλος της 59χρονης ύπαρξης της ένοπλης οργάνωσης, που άφησε πίσω της περισσότερους από 800 νεκρούς και χιλιάδες τραυματίες κατά τη διάρκεια της αιματηρής “εκστρατείας” της για την ανεξαρτησία της χώρας των Βάσκων. Μέρος της δράσης της υπήρξαν οι απαγωγές, σαμποτάζ, απειλές και εκβιασμοί.
Η «τελική διακήρυξη της ETA προς τον βασκικό λαό» αποτελείται από 378 λέξεις και είναι ανάλογου μεγέθους με το κείμενο που είχε δημοσιευτεί τον Οκτώβριο του 2011, με το οποίο η οργάνωση ανακοίνωνε το «οριστικό τέλος» της ένοπλης δράσης της (κατάπαυση πυρός).
Στην ανακοίνωση δεν χρησιμοποιείται ειδικά ο όρος “διάλυση”, ωστόσο στο τελευταίο κομμάτι της αναφέρεται: «Έχουμε πάρει αυτή την τελική μας απόφαση προκειμένου να προάγουμε μία νέα ιστορική φάση. Η ETA γεννήθηκε από τον λαό και τώρα εξανεμίζεται πάλι μέσα στον λαό».
Στην ανακοίνωση δεν γίνεται κάποια αναφορά στα θύματα που η δράση της οργάνωσης έχει προκαλέσει. Στα μέσα του Απριλίου με μία άλλη ανακοίνωση που δημοσιεύτηκε, η οργάνωση ζητούσε συγγνώμη για κάποια από τα θύματα: «Για τους πολίτες που δεν είχαν καμία ευθύνη για τη σύγκρουση».
Το χρονικό
Η βασκική οργάνωση κατέθεσε τα όπλα τα όποια ήταν ουκ ολίγα. Σχεδόν 3,5 τόνοι όπλων, εκρηκτικών και άλλων υλικών βρέθηκαν στις οκτώ κρυψώνες που υπέδειξε η οργάνωση. Είχε προηγηθεί του αφοπλισμού η ανακοίνωση τον Οκτώβριο του 2011 περί οριστικής παύσης της ένοπλης δράσης της, αφού στο μεταξύ είχε αποδυναμωθεί από τον τελευταίο κύκλο συλλήψεων μελών της σε Γαλλία και Ισπανία.
Ποια είναι όμως η ιστορία της μακρόβιας αυτής οργάνωσης, της – ομολογουμένως – ιδιαίτερης αυτής περίπτωσης οργανωμένης πάλης για αυτοδιάθεση, που ήταν ο εφιάλτης του Ισπανικού κράτους για χρόνια;
Η ΕΤΑ (βασκικά: Euskadi Ta Askatasuna, που σημαίνει Βασκική γη Και Ελευθερία) ιδρύθηκε επίσημα το 1959, ενάντια στην πολιτική του δικτάτορα Φράνκο στην Ισπανία απέναντι στη βασκική γλώσσα και κουλτούρα.
Επίσημα, όλα άρχισαν στις 31 Ιουλίου του 1959, όταν μια ομάδα από νεαρούς με βαθιά ριζωμένα εθνικιστικά “πιστεύω” χρησιμοποίησε για πρώτη φορά την ονομασία Euskadi ta Askatasuna (ETA). Στην πραγματικότητα όμως, η ιστορία της ΕΤΑ ξεκίνησε αρκετά νωρίτερα. Το 1952 κάποιοι φοιτητές από το Μπιλμπάο δημιούργησαν την ομάδα Ekin. Ένα χρόνο αργότερα, η Ekin ήρθε σε επαφή με την EGI, τη Νεολαία της PNV (Βασκικό Εθνικιστικό Κόμμα) και το 1956 οι δυο οργανώσεις ενώθηκαν.
Τα ζητήματα αρχικά ήταν δυο. Η ανεξαρτητοποίηση του Euskadi και του Iparralde, δηλαδή της Euskal Herria (πατρίδα, χώρα, επικράτεια των Βάσκων) και δεύτερον, ο πόλεμος εναντίον της δικτατορίας του Φράνκο. Στην πορεία, το αίτημα της αυτοδιάθεσης ζυμώθηκε με ιδεολογικές αναζητήσεις, επηρεάστηκε από τον μαρξισμό και το επαναστατικό κίνημα, που άλλαξαν την αρχική φυσιογνωμία του κινήματος, μετατρέποντάς το σε μια οργάνωση που επέλεξε την ένοπλη βία και το αντάρτικο πόλης ως βασικούς μοχλούς δράσης και πίεσης στην αντιπαράθεση με την κεντρική κυβέρνηση της Ισπανίας.
Η ΕΤΑ ξεκίνησε τη δράση της στις 18 Ιουλίου του 1961, όταν μέλη της προσπάθησαν να εκτροχιάσουν ένα τρένο γεμάτο με εθελοντές του Φράνκο που ταξίδευαν στο Σαν Σεμπαστιάν για να τιμήσουν την επέτειο της «εθνικής εξέγερσης». Την επόμενη χρονιά συγκλήθηκε η πρώτη Συνέλευση της ΕΤΑ στο μοναστήρι του Belloc στη Γαλλία, στην οποία τέθηκαν ως αρχές της ιδεολογίας της, η ιστορική αναγέννηση, το λαϊκό κράτος, η ανάδειξη της βασκικής γλώσσας ως κομβικού στοιχείου της εθνικής ταυτότητας και η ανεξαρτησία της Χώρας των Βάσκων.
Το πρώτο θανατηφόρο χτύπημα, την ευθύνη του οποίου ανέλαβε η οργάνωση, συνέβη στις 7 Ιουνίου του 1968 στο Σαν Σεμπαστιάν με τη δολοφονία του αστυνομικού Χοσέ Άνχελ Παρδίνες. Την ίδια χρονιά η ΕΤΑ προχώρησε σε μια ακόμα εκτέλεση που προκάλεσε μεγάλη αίσθηση, αυτήν του αρχηγού της μυστικής αστυνομίας του Σαν Σεμπαστιάν, Μελιτόν Μανθάνες.
Στα πρώτα πάντως χρόνια της ένοπλης δράσης της ΕΤΑ, το χτύπημα με το μεγαλύτερο αντίκτυπο στην δικτατορική Ισπανία του Φράνκο, υπήρξε η εκτέλεση του προέδρου της Κυβέρνησης, Καρέρο Μπλάνκο, που πραγματοποιήθηκε με εντυπωσιακό τρόπο τον Δεκέμβριο του 1973 στη Μαδρίτη και έμεινε γνωστή ως «Operación Ogro» (επιχείρηση Δράκοντας).
Η πολιτική της δομή και οι ομαδοποιήσεις
Η ιστορία της ΕΤΑ είναι γεμάτη από συνεχόμενες διασπάσεις, με πρώτη αυτήν του 1966, όταν η ΕΤΑ διασπάστηκε για πρώτη φορά. Η οργάνωση χωρίστηκε σε «εργατικούς» και «εθνικιστές». Οι πρώτοι δημιούργησαν μια νέα οργάνωση που ονομάστηκε ΕΤΑ Berri (νέα ΕΤΑ) και οι δεύτεροι έμειναν στην ΕΤΑ Zaharra (παλαιά ΕΤΑ). Τελικά η ΕΤΑ Berri διαλύθηκε και τα μέλη της προσχώρησαν στο Movimiento Comunista (MC), δηλαδή το Κομμουνιστικό Κίνημα.
Η πιο σοβαρή διάσπαση ήρθε το 1973, αμέσως μετά την 6η Συνέλευση. Οι εντάσεις μέσα στην οργάνωση είχαν ήδη κορυφωθεί, όταν το ένοπλο σκέλος αποφάσισε μονόπλευρα το χτύπημα κατά του Καρέρο Μπλάνκο, κάτι που είχε ως επακόλουθο την απόσχιση του «εργατικού» τμήματος, το οποίο αργότερα ίδρυσε την LAIA (Langile Abertzale Iraultzaileen Alderdia), το εργατικό κόμμα των επαναστατημένων πατριωτών.
Η ΕΤΑ θεωρούσε ότι το πολιτειακό σύστημα μετά το 1978 δεν είχε φέρει ουσιαστικές αλλαγές, χαρακτηρίζοντας την εκκολαπτόμενη δημοκρατία ως μια συνέχεια της δικτατορίας του Φράνκο. Από εκείνη τη χρονιά η οργάνωση αποφάσισε την αλλαγή της στρατηγικής της, υιοθετώντας τον γνωστό ως φθοροποιό πόλεμο (guerra de desgaste) ή ανταρτοπόλεμο. Στοχοποίησε λοιπόν τον Στρατό και τα Σώματα Ασφαλείας, για να πιέσει το κράτος.
Το 1978 ιδρύεται το πολιτικό σκέλος της ΕΤΑ, η Herri Batasuna (Λαϊκή Ενότητα), ως συνασπισμός 4 κομμάτων της πατριωτικής αριστεράς.
Από την ίδρυση της Herri Batasuna και μετά, η ΕΤΑ αύξησε κατά πολύ τα χτυπήματά της τόσο σε αριθμό όσο και σε ένταση. Ξεκίνησαν οι τυφλές επιθέσεις με βόμβες και αυτοκίνητα παγιδευμένα με εκρηκτικά που ως αποτέλεσμα είχαν τον θάνατο αμάχων, αλλά και οι απαγωγές κυρίως πλούσιων επιχειρηματιών, με σκοπό τη συλλογή λύτρων.
Αποκορύφωμα αυτών των επιθέσεων ήταν το χτύπημα στο πολυκατάστημα Hipercor στη Βαρκελώνη στις 19 Ιουνίου του 1987, όπου 21 άτομα έχασαν τη ζωή τους και άλλα 45 τραυματίστηκαν. Η έκρηξη της βόμβας στο Αρχηγείο της Αστυνομίας της Σαραγόσα λίγους μήνες αργότερα, τον Δεκέμβριο του 1987, με 11 νεκρούς (ανάμεσα στους οποίους και 5 κοριτσάκια), έφερε την πρώτη αντίδραση των πολιτικών κομμάτων της Χώρας των Βάσκων.
Στις 12 Ιανουαρίου του 1988 τα 6 από τα 7 κόμματα της Χώρας των Βάσκων με την παρουσία του Lehendakari (προέδρου της Χώρας των Βάσκων) συνυπέγραψαν τη Συμφωνία για την ομαλοποίηση και ειρήνευση στη Χώρα των Βάσκων που έμεινε γνωστή ως Συνθήκη του Ajuria Enea (παλάτι στη Βιτόρια, όπου διεξήχθη η συνάντηση). Την ίδια χρονιά η ΕΤΑ κήρυξε την πρώτη κατάπαυση του πυρός στην ιστορία της.
Το 1992 η ΕΤΑ υπέστη το μεγαλύτερο πλήγμα στην μέχρι τότε ιστορία της. Η συνεργασία της γαλλικής και ισπανικής αστυνομίας είχε ως αποτέλεσμα τη σύλληψη όλου του ηγετικού πυρήνα της οργάνωσης (Pakito, Txelis και Fiti) στη γαλλική πόλη Μπιντάρ ακριβώς δίπλα στα σύνορα με την Ισπανία. Η ΕΤΑ χρειάστηκε πολύ χρόνο για να συνέλθει, όμως τρία χρόνια αργότερα επέστρεψε με ένα φιλόδοξο σχέδιο: τη δολοφονία του τότε αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Χοσέ Μαρία Αθνάρ.
Ο πρόεδρος του ΡΡ (Partido Popular) γλίτωσε το θάνατο μετά την έκρηξη παγιδευμένου αυτοκινήτου, χάρη στη θωράκιση του οχήματος στο οποίο επέβαινε. Όταν ο Αθνάρ κέρδισε τις εκλογές του 1996 και έγινε πρωθυπουργός, η ΕΤΑ αύξησε κατακόρυφα τα χτυπήματά της με αποκορύφωμα τις απαγωγές των Ορτέγα Λάρα και Κόσμε Ντελκλό και την εν ψυχρώ εκτέλεση του δημοτικού σύμβουλου της μικρής πόλης Έρμουα, Μιγκέλ Άνχελ Μπλάνκο.
Η έκρηξη στις 30 Δεκεμβρίου του 2006, όπου ένα φορτηγάκι παγιδευμένο με εκρηκτικά σε έναν από τους χώρους στάθμευσης του Terminal 4 στο αεροδρόμιο Barajas της Μαδρίτης, προκάλεσε τον θάνατο δυο τουριστών από το Εκουαδόρ και τον τραυματισμό άλλων 20 ήταν η αρχή του τέλους για την οργάνωση.
Η βασκική οργάνωση ζητεί να διεξαχθούν διαπραγματεύσεις για τα περίπου 360 μέλη της που παραμένουν φυλακισμένα στην Ισπανία και τη Γαλλία και αμνηστία για όσα ζουν στην παρανομίαΣτις 20 Οκτωβρίου του 2011, η ΕΤΑ ανακοίνωσε την οριστική παύση της ένοπλης δράσης της. Στο ανακοινωθέν τα μέλη της οργάνωσης εγγυήθηκαν «μια σαφή, σταθερή και οριστική δέσμευση για το τέλος της ένοπλης αντιπαράθεσης», καλώντας παράλληλα τις κυβερνήσεις της Ισπανίας και της Γαλλίας σε έναν «απευθείας διάλογο με στόχο την εξεύρεση λύσης στην πολύχρονη διαμάχη».
Στην ETA, που εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται τρομοκρατική οργάνωση από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αποδίδονται 800 δολοφονίες, δεκάδες απαγωγές ενώ περί τα 700 μέλη της έχουν καταδικαστεί σε φυλάκιση στην Ισπανία και στη Γαλλία και άλλες χώρες.
Η βασκική οργάνωση ζητεί να διεξαχθούν διαπραγματεύσεις για τα περίπου 360 μέλη της που παραμένουν φυλακισμένα στην Ισπανία και τη Γαλλία και αμνηστία για όσα ζουν στην παρανομία, ο αριθμός των οποίων εκτιμάται σε 30 περίπου, σύμφωνα με πηγές των υπηρεσιών ασφαλείας στη Γαλλία και την Ισπανία. Ωστόσο η κυβέρνηση της Μαδρίτης έσπευσε να προειδοποιήσει ότι η βασκική αυτονομιστική οργάνωση δεν έχει «τίποτα να περιμένει» ως αντάλλαγμα.
Συνοπτικά οι σταθμοί στην ιστορία της ΕΤΑ
* Το πιο σημαντικό – σε πολιτικό επίπεδο – χτύπημα το πραγματοποίησε τον Δεκέμβριο του 1973 με τη δολοφονία του ναυάρχου Λουίς Καρέρο Μπλάνκο, τον οποίο ο Φράνκο προόριζε για διάδοχό του.
* Herri Batasuna (το μετέπειτα σκέτο Μπατασούνα): κόμμα-πολιτικό σκέλος της ΕΤΑ που ιδρύθηκε το 1978. Από το 2003 έχει τεθεί εκτός νόμου λόγω της μη απερίφραστης καταδίκης απέναντι στην τρομοκρατία.
* Μετά τον θάνατο του Φράνκο, η ΕΤΑ οδηγήθηκε στη διάσπαση. Αφότου η Χώρα των Βάσκων απέκτησε αυτόνομη κυβέρνηση και Κοινοβούλιο και αναγνωρίστηκε η βασκική εθνική ταυτότητα και γλώσσα, ένα μεγάλο κομμάτι της παλιάς ΕΤΑ θεώρησε ότι ο αγώνας δικαιώθηκε και παρέδωσε τα όπλα. Ένα άλλο κομμάτι όμως επέμενε να συνεχίσει την ένοπλη δράση έως ότου η Χώρα των Βάσκων, συμπεριλαμβανομένου και του γαλλικού τμήματος, γίνει ανεξάρτητη χώρα. Μετεξέλιξη εκείνου του κομματιού αποτελεί η σημερινή ΕΤΑ.
* GAL: Μυστική παραστρατιωτική οργάνωση που ξεφύτρωσε το 1983 επί κυβερνήσεως Γκονζάλες, με αποστολή τη δολοφονία μελών της ΕΤΑ. Ως το 1987 δολοφόνησε 20 άτομα, εκ των οποίων τα έξι δεν είχαν καμία σχέση με την οργάνωση.
* 825 είναι τα θύματα που έχει αφήσει πίσω της η ΕΤΑ από το το 1968. Το τελευταίο της θύμα ήταν ένας Γάλλος αστυνομικός, ο οποίος έπεσε νεκρός σε ανταλλαγή πυροβολισμών έξω από το Παρίσι τον περασμένο Μάρτιο.
* Μία και μοναδική φορά ζήτησε συγγνώμη η ΕΤΑ, μετά την πιο πολύνεκρη βομβιστική της επίθεση, σε πολυκατάστημα της Βαρκελώνης το 1987, που προκάλεσε 21 θύματα.
* Ο Μικέλ Καμπικόιτς Καρέα ή «Άτα» ήταν το τελευταίο ηγετικό στέλεχος της οργάνωσης που συνελήφθη τον περασμένο Μάιο στη Γαλλία. Τώρα πιστεύεται ότι το επιχειρησιακό σκέλος έχει περάσει στα χέρια δυο γυναικών, μία εκ των οποίων εικάζεται ότι είναι και η μασκοφόρος που διάβασε το ανακοινωθέν στο βίντεο. Ο γενικός εγκέφαλος της ΕΤΑ πιστεύεται ότι είναι κάποιος από την παλιά φρουρά με το παρατσούκλι «Γέρος».
Επιμέλεια: Κάλτσας Κωνσταντίνος
Πηγή: Ελευθεροτυπία, BBC
