Του Μιχάλη Παπανίδη
Συνομωσίες και άλλα γραφικά ανακάλυψε ο Ταγίπ Ερντογάν αμέσως μετά την υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της τουρκικής οικονομίας από το οίκο αξιολόγησης Moody’s. Ποια όμως είναι πραγματικά η κατάσταση της τουρκικής οικονομίας και ποιες οι προοπτικές της.
Τα πράγματα στη γείτονα δεν πάνε καλά.
Η εικόνα της οικονομίας της Τουρκίας είναι περισσότερο «θολή» από την περίοδο που στο τιμόνι της βρισκόταν ο Κεμάλ Ντερβίς. Ακόμη χειρότερες φαντάζουν οι προοπτικές της εάν δεν γίνει κάποιο… θαύμα.
Tο ΑΕΠ της γείτονος που το 2015 ανήλθε τα 850 δισ. δολάρια φαίνεται να μειώνεται σε σχέση με τα 950 δισ. δολάρια το 2013
Το μεγαλύτερο πλήγμα τα τελευταία χρόνια η Τουρκία το έχει δεχτεί από την πτώση των εσόδων από τον τουρισμό. Το 2015 είχαν επισκεφτεί την Τουρκία περί τα 40 εκατ. τουρίστες.
Τα 40 εκατ. εκτιμάται πως συνεισέφεραν στην τουρκική οικονομία περί τα 30 δισ. δολάρια.
Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2016 οι εισπράξεις από τον τουρισμό παρουσίαζαν βουτιά της τάξης του 36%. Τα έσοδα δεν έχουν σταθεροποιηθεί ακόμη και κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται να συμβεί και εφέτος.
Το ΑΕΠ της Τουρκίας είναι οπωσδήποτε υψηλό. Προσοχή όμως. Μειώνεται και μάλιστα σημαντικά αντί να συνεχίσει να ακολουθεί την τάση των προηγούμενων χρόνων.
Βεβαίως, η πτώση των εσόδων από τον τουρισμό συνέβαλε στη μείωση αυτή.
Έτσι, το ΑΕΠ της γείτονος που το 2015 ανήλθε τα 850 δισ. δολάρια φαίνεται να μειώνεται σε σχέση με τα 950 δισ. δολάρια το 2013.
Βεβαίως, η οικονομία της Τουρκίας φάνηκε να ξαναβρίσκει τον δρόμο της ανάπτυξης το 2017 καταγράφοντας ισχυρά ποσοστά ανόδου.
Το πρόβλημα όμως είναι ότι η ανάπτυξη αυτή δεν έχει στέρεα βάση και οφείλεται περισσότερο σε πρόσκαιρες εσωτερικές επιλογές, οι οποίες στις περισσότερες οικονομίες του πλανήτη δεν έχουν βγει σε καλό.
Η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας εδώ και 1,5 χρόνια «ρίχνει χρήμα» στην εσωτερική αγορά. Χρήμα χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα όμως.
Δανείζει επιχειρήσεις και νοικοκυριά φθηνά και οπωσδήποτε αναστέλλει την οικονομική δυσπραγία, που θα έπρεπε να έχει πλήξει τα μεσαία και χαμηλότερα στρώματα της κοινωνίας.
Υπολογίζεται πως έχουν δοθεί περί τα 220 δισ. τουρκικές λίρες σε δάνεια προς μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.
Το εθνικό νόμισμα της γείτονος που το 2009 είχε μία ισοτιμία 1 ευρώ προς 2 τουρκικές λίρες, σήμερα το κάθε ευρώ ισοδυναμεί με 4,73 λίρες
Παρ’ όλα αυτά στο τρίτο τρίμηνο 2017 το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών έχει αυξηθεί στα 41,9 δισ. δολ. (4,7% του ΑΕΠ) από 33,7 δισ. δολ. στα τέλη του 2016.
Ακόμη χειρότερα φαίνεται να τα καταφέρνει η τουρκική λίρα.
Το εθνικό νόμισμα της γείτονος που το 2009 είχε μία ισοτιμία 1 ευρώ προς 2 τουρκικές λίρες, σήμερα το κάθε ευρώ ισοδυναμεί με 4,73 λίρες.
Τι σημαίνει αυτό;
Οι αποταμιεύσεις του μέσου τούρκου έχουν στην ουσία εξανεμιστεί και τίποτα δεν προμηνύει ότι αυτό το φαινόμενο έχει ολοκληρώσει την κύκλο του και σταματά κάπου εδώ.
Αναλυτές θεωρούν θέμα χρόνου το ένα ευρώ να ανταλλάσσεται με 5 τουρκικές λίρες, ίσως και περισσότερες.
Παράλληλα, απογοητευτική είναι και η πορεία της αγοραστικής δύναμης του μέσου Τούρκου, που βλέπει τον «ιδρώτα» του να μην έχει αντίκρισμα.
Τα επιτόκια της λίρας έχουν διπλασιαστεί τα τελευταία πέντε χρόνια από 6 σε 13,3%
Η Τουρκία δεν έχει μεγάλο δημόσιο χρέος. Και πως θα μπορούσε να έχει όταν το χρήμα που της προσφέρουν οι αγορές συνεπάγεται ένα υπερβολικά υψηλό επιτόκιο.
Το κορυφαίο πρόβλημα όμως είναι το μεγάλο εξωτερικό χρέος του κράτους και των επιχειρήσεων.
Με ένα εξαιρετικά αδύναμο και ασταθές νόμισμα μπορεί κάποιος να καταλάβει πόσο δύσκολη είναι η εξυπηρέτηση αυτών των δανείων και πόσο δυσκολότερη μπορεί να γίνει στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον.
Κι αυτό χωρίς να υπολογίζει κανείς τις επιπτώσεις από ενδεχόμενη αύξηση των αμερικανικών επιτοκίων, τις συνέπειες των πολεμικών επιχειρήσεων και τις αυξανόμενες αμυντικές δαπάνες.
Το εξωτερικό χρέος της Τουρκίας ανέρχεται σε περίπου 450 δισ. δολάρια από τα οποία τα 276 δισ. δολάρια είναι σκληρά νομίσματα όπως δολάρια και ευρώ.
Αν δεν κινηθεί προς τα ελληνικά και κυπριακά ενεργειακά αποθέματα είναι πιθανό σε λίγα χρόνια να έχει χρεοκοπήσει με ότι αυτό συνεπάγεται
Τα υπόλοιπα 174 δισ. δολάρια είναι σε λίρες Τουρκίας.
Αμφότερα αντιμετωπίζουν προβλήματα.
Τα επιτόκια της λίρας έχουν διπλασιαστεί τα τελευταία πέντε χρόνια από 6 σε 13,3%.
Η Τουρκία μάλιστα δεν μπορεί στην παρούσα δύσκολη οικονομική φάση να υπολογίζει ούτε στις εξαγωγές φθηνών μεταποιημένων προϊόντων και πρώτων υλών, όπως τα προηγούμενα χρόνια.
Από το 2003 μέχρι το 2008 οι εξαγωγές προς την ΕΕ παρουσίασαν αύξηση κατά 300%. Από τότε μέχρι σήμερα έχουν αυξηθεί μόνο κατά 7%.
Δεν χρειάζονται γεωστρατηγικές αναλύσεις για να αντιληφθεί κανείς τη δεινή θέση της Τουρκίας.
Αν δεν κινηθεί προς τα ελληνικά και κυπριακά ενεργειακά αποθέματα είναι πιθανό σε λίγα χρόνια να έχει χρεοκοπήσει με ότι αυτό συνεπάγεται αν αναλογιστεί κανείς τη διάρθρωση της τουρκικής κοινωνίας.
Το πρόβλημα της είναι και ο χρόνος, που δεν φαίνεται να… έχει.
