Του Κώστα Μπετινάκη
Να ενεργοποιήσει για πρώτη φορά το αυστηρό «άρθρο 7» της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε η Κομισιόν εναντίον της Πολωνίας με το σκεπτικό ότι δημιουργήθηκε κίνδυνος παραβίασης του Κράτους Δικαίου από τις αλλαγές στο δικαστικό σύστημα της χώρας.
Και αυτό μετά την υπογραφή να εφαρμοσθούν 13 τροπολογίες στο νόμο για την επιλογή των δικαστών, από την ακροδεξιά κυβέρνηση (PiS), με πρόφαση την καταπολέμηση της διαφθοράς.
Οι Βρυξέλλες όμως, επιμένουν πως οι μεταρρυθμίσεις αυτές «αποτελούν απειλή για την απονομή της δικαιοσύνης».
Η Κομισιόν στρέφεται κατά της Πολωνίας επειδή η τελευταία εισήγαγε νόμο, ο οποίος θέτει τη συνταξιοδότηση και την παύση δικαστών και ανώτατων δικαστών στη διακριτική ευχέρεια του υπουργού Δικαιοσύνης.
Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της ΕΕ που ενεργοποιείται το εν λόγω άρθρο της Συνθήκης της Λισαβόνας. Ουδέποτε στο παρελθόν κατηγορήθηκε κράτος-μέλος για παραβίαση του Κράτους Δικαίου, -κάτι που ως τώρα καταγγελλόταν πως συνέβαινε μόνο σε χώρες του τρίτου κόσμου.
Η χτεσινή απόφαση πέρα από την πολύ σοβαρή πολιτική διάσταση μπορεί να έχει και πρακτικές συνέπειες για την Πολωνία, όπως η στέρηση του δικαιώματος ψήφου στη χώρα αυτή στη διαδικασία αποφάσεων που λαμβάνονται στο πλαίσιο του Συμβουλίου της ΕΕ.
Είναι προφανές ότι η χτεσινή απόφαση αυξάνει την πίεση στη Βαρσοβία, ενώ θεωρείται βέβαιο ότι οι επαφές της Κομισιόν με την πολωνική κυβέρνηση θα ενταθούν το επόμενο διάστημα με στόχο να βρεθεί μια κοινή αποδεκτή λύση.
Η διαδικασία πλέον έχει δρομολογηθεί ενώ το λόγο από εδώ και πέρα θα έχει το Συμβούλιο -δηλαδή τα κράτη μέλη-, το οποίο αφού ακούσει τα επιχειρήματα της Βαρσοβίας θα πρέπει να αποφανθεί με πλειοψηφία τουλάχιστον 4/5 ότι όντως υπάρχει σοβαρός κίνδυνος παραβίασης του Κράτους Δικαίου στην Πολωνία. Ανάλογη διαπίστωση θα πρέπει να κάνει και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Η διαδικασία προβλέπει διάφορα στάδια, ενώ σε περίπτωση μη συμμόρφωσης της Βαρσοβίας, το Συμβούλιο θα πρέπει να αποφασίσει με ομοφωνία των υπολοίπων 27 κρατών μελών την έναρξη της τελικής φάσης αν τελικά προχωρήσει στην επιβολή κυρώσεων στην Πολωνία, όπως η στέρηση του δικαιώματος ψήφου.
Εδώ αναμένεται πως αποφασιστικό ρόλο θα παίξει για την απόφαση η ψήφος της Ουγγαρίας, που κυβερνάται επίσης από ακροδεξιά κυβέρνηση και θεωρείται σίγουρο πως θα αντιταχθεί στην «τιμωρία» της Πολωνίας. Η Πολωνία γνωρίζει ότι μπορεί να στηριχθεί στο βέτο της Ουγγαρίας όπου κυβερνούν ήδη από το 2010 επίσης εθνολαϊκιστές.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στο περιθώριο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, την περασμένη Παρασκευή στις Βρυξέλλες, τόσο η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ όσο και ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν είχαν μεν εκφράσει επιθυμία να βρεθεί λύση. Ωστόσο κατέστησαν σαφές ότι θα υποστήριζαν οποιαδήποτε απόφαση θα λάμβανε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Τι προηγήθηκε
Βάσει της νέας πολωνικής νομοθεσίας, 15 δικαστές (που είχαν επιλεγεί από το δικαστικό σώμα) από τα 25 μέλη του ανώτατου δικαστηρίου (KRS) θα επιλέγονται πλέον από την κυβέρνηση.
Επίσης θα δημιουργηθούν δύο νέα δικαστικά σώματα, τα οποία θα απαρτίζουν το ανώτατο δικαστήριο, με την πλειοψηφία νεοεκλεγέντων δικαστικών από την κυβέρνηση. Μειώνεται επίσης η ηλικία αποχώρησης των δικαστών στα 65 χρόνια.
Στους νέους δικαστές θα παραπεμφθούν να δικασθούν και πάλι και «παλιές υποθέσεις» που θα ανοίξουν και πάλι.
Στα καθήκοντα του ανωτάτου δικαστηρίου στην Πολωνία, είναι και η επικύρωση του εκλογικού αποτελέσματος.
Ο πρόεδρος επικύρωσε την απόφαση που πήρε με 239-171 ψήφους , και 24 αποχές για την επιλογή του Εθνικού Δικαστικού Συμβουλίου (KRS), την ώρα που βουλευτές της αντιπολίτευσης φώναζαν «δικτατορία!».
Ο εκπρόσωπος του KRS Waldemar Zurek, επανειλημμένα είχε προειδοποιήσει την αντίθεση δικαστών στα σχέδια αναμόρφωσης του δικαστικού σώματος «επειδή θα πολιτικοποιήσει το δικαστικό σώμα».
Η πολωνική κυβέρνηση σπρώχνει τη χώρα στην περιφέρεια της ΕΕ
Πριν από δυο χρόνια το υπερεθνικιστικό κόμμα Νόμου και Δικαιοσύνης του Γιάροσλαβ Καζίνσκι κέρδισε την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών στο πολωνικό Κοινοβούλιο, λαμβάνοντας το 37,6% των ψήφων και εξασφαλίζοντας 235 από τις 450 έδρες.
Έκτοτε εκμεταλλεύεται απροκάλυπτα την πολιτική του ισχύ για να εφαρμόσει τις προεκλογικές υποσχέσεις του για «την εκ βάθρων μεταρρύθμιση των κρατικών δομών».
Από τα πρώτα μέτρα που έλαβε ήταν να μετατρέψει τα μέχρι πρότινος δημόσια Μέσα Ενημέρωσης (ραδιόφωνο, τηλεόραση αλλά και το πρακτορείο ειδήσεων PAP) να γίνουν πλέον φερέφωνο της κυβέρνησης.
Αν και την Πολωνία υπάρχει αρκετά ισχυρό ιδιωτικό δίκτυο Μέσων Ενημέρωσης, η εξέλιξη συνιστά αναμφίβολα ισχυρό πλήγμα για την ελευθερία του Τύπου.
Έχουν πλέον υποταχθεί πλήρως στα συμφέροντα του κυβερνώντος κόμματος, τόσο το Συνταγματικό Δικαστήριο όσο και ο ευρύτερος δημόσιος τομέας.
Πλην ελαχίστων εξαιρέσεων οι περισσότερες προσλήψεις γίνονται στη βάση της (σωστής) κομματικής ταυτότητας.
Και παρόλο που η Κομισιόν έχει κινηθεί ήδη κατά της Βαρσοβίας, η κυβέρνηση PiS δεν φαίνεται να πτοείται.
Οι Πολωνοί δεν αντιστέκονται
Η απροκάλυπτη υπονόμευση του Κράτους Δικαίου εκ μέρους της εθνικιστικής συντηρητικής κυβέρνησης όμως, δεν φαίνεται να προκαλεί μέχρι στιγμής ουσιαστική αντίδραση των Πολωνών πολιτών.
Μαζικές ήταν οι διαδηλώσεις μόνον με αφορμή την αυστηροποίηση της νομοθεσίας περί αμβλώσεων τον Οκτώβριο του 2016 αλλά και για την τότε ακόμη σχεδιαζόμενη μεταρρύθμιση στο χώρο της Δικαιοσύνης τον Ιούλιο του 2017.
Δυο χρόνια μετά τη νίκη του, το PiS φαίνεται να συνεχίζει να απολαμβάνει ευρεία στήριξη από τους πολίτες.
Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση το κόμμα φαίνεται να αυξάνει μάλιστα οριακά τα ποσοστά του σκαρφαλώνοντας στο 38,4% στην προτίμηση των ψηφοφόρων.
Παρ΄όλο που πλέον του 80% των Πολωνών είναι υπέρ της ΕΕ, το κυβερνών κόμμα PiS, έχει επανειλημμένα εκφράσει ευρωσκεπτικισμό, δαιμονοποιώντας τις Βρυξέλλες.
Οι περισσότεροι Πολωνοί διερωτώνται γιατί δεν αναλαμβάνει ο ίδιος ο ηγέτης του «PiS» Γιαροσλάβ Καζίνσκι την εξουσία, αφού ουσιαστικά υπαγορεύει την πολιτική που ακολουθείται.
Τελικά ουδείς γνωρίζει αν κάποιος έχει στήσει παγίδα στην Πολωνία. Η κατάσταση των σχέσεων με την ΕΕ διαρκώς χειροτερεύει μετά τις εκλογές του 2015.
Κι είναι εκείνοι που πιστεύουν ότι ολοένα και πλησιάζει η ώρα για την διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την παραμονή στην ΕΕ.
