Πρόκειται για ορόσημο στη νεότερη ιστορία της Αυστρίας: Η νίκη του ακροδεξιού λαϊκιστικού κόμματος FPÖ (Κόμμα των Ελευθέρων) στις πρόσφατες προεδρικές εκλογές δημιούργησε μεγάλη αναταραχή στο πολιτικό σκηνικό της χώρας αλλά και της Ευρώπης.
Οι υποψήφιοι των δύο μεγάλων κομμάτων, του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (SPÖ) και του Λαϊκού Κόμματος (ÖVP), δεν μπόρεσαν να περάσουν στον επόμενο γύρο. Τα δύο κυβερνώντα κόμματα κατάφεραν να συγκεντρώσουν μαζί μόλις το 22% των ψήφων.
Η επικράτηση του ακροδεξιού FPÖ στην Αυστρία δεν εξέπληξε τους αναλυτές. Ωστόσο, οι αντιευρωπαϊκές κορώνες και η κριτική στάση απέναντι στο προσφυγικό ζήτημα δεν ήταν τα μόνα στοιχεία που του έδωσαν τη νίκη.
Ψήφος κατά του συστήματος
Πάντως, πολλοί πολιτικοί αναλυτές δεν εκπλήσσονται από το αποτέλεσμα της περασμένης Κυριακής. Ήδη στις προηγούμενες βουλευτικές εκλογές που διεξήχθησαν το 2013, τα δύο μεγάλα κόμματα συγκέντρωσαν λίγο περισσότερο από 50% και κατάφεραν με δυσκολία να σχηματίσουν κυβέρνηση.
Πολλοί αναλυτές πιστεύουν ότι η ψήφος των πολιτών σήμαινε ψήφο κατά του συστήματος.
Παράλληλα, εντοπίζουν λάθη στον τρόπο με τον οποίο οι μεγάλες παρατάξεις αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της ανερχόμενης Δεξιάς. «Αφήνουν το πρόγραμμα του Κόμματος των Ελευθέρων να τους οδηγήσει, βρίσκονται μονίμως σε θέση άμυνας, δεν έχουν ιδέες, δεν έχουν ηγετική δύναμη και όλα αυτά γυρίζουν μπούμερανγκ σε μια εκλογική αναμέτρηση όπως αυτή».
Ο Νόρμπερτ Χόφερ, υποψήφιος του Κόμματος των Ελευθέρων, θεωρείται πλέον φαβορί για τον επόμενο γύρο των προεδρικών εκλογών που θα διεξαχθεί στις 22 Μαΐου.
Οι πολιτικοί αναλυτές συμφωνούν ότι ο Νόρμπερτ Χόφερ κατάφερε να κερδίσει όχι με τα προεκλογικά του σλόγκαν κατά των προσφύγων, όπως π.χ. «Πρώτα οι Αυστριακοί», αλλά επειδή συσπείρωσε τους δυσαρεστημένους.
Επιπλέον, ο Χόφερ ανακοίνωσε ότι ως πρόεδρος της χώρας θα παρακολουθεί με μεγάλη προσοχή τις κινήσεις της κυβέρνησης και μάλιστα δεν θα διστάσει να τη διαλύσει, εάν τα πράγματα οδεύουν προς λανθασμένη κατεύθυνση.
Θα ακολουθήσει… η Γερμανία;
Ο πολιτικός αναλυτής Τόμας Χόφερ υποστηρίζει πως παρόμοια εκλογικά αποτελέσματα μπορούν να υπάρξουν και σε άλλες χώρες, όπως για παράδειγμα στη Γερμανία, όπου το ακροδεξιό κόμμα «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD) κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος.
«Το μέλλον της εσωτερικής πολιτικής δεν εξαρτάται τόσο από τις πράξεις κομμάτων όπως το Κόμμα των Ελευθέρων ή η Εναλλακτική για τη Γερμανία, αλλά από την αντίδραση καταξιωμένων κομμάτων σε αυτά τα φαινόμενα. Στην Αυστρία το Σοσιαλδημοκρατικό και το Λαϊκό Κόμμα αντιδρούν συνεχώς λανθασμένα σ’ αυτά τα φαινόμενα και κάνουν τα πράγματα χειρότερα» αναφέρει.
Στο «κλαμπ» των λαϊκιστών και η Γερμανία
Δεξιά λαϊκιστικά κόμματα, συγκρίσιμα με τη γερμανική «Εναλλακτική για τη Γερμανία», κυβερνούν ήδη σε πέντε ευρωπαϊκές χώρες. Στην Πολωνία και την Ουγγαρία οι εθνικολαϊκιστές έχουν κατακτήσει την απόλυτη πλειοψηφία στο κοινοβούλιο.
Ξεχωριστή περίπτωση αποτελεί η Ελλάδα, όπου συγκυβερνούν ένα αριστερό και ένα δεξιό λαϊκιστικό κόμμα. Αλλά και στη Νορβηγία, καθώς και στην Ελβετία, οι δεξιοί λαϊκιστές συμμετέχουν στον κυβερνητικό συνασπισμό.
Βέβαια, η «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD) παραμένει ακόμη πολύ μακριά από κυβερνητικούς θώκους. Αλλά, όπως εκτιμά ο πολιτικός επιστήμων Φλόριαν Χάρτλεμπ, η ευρω-κρίση και το προσφυγικό ζήτημα ενισχύουν μια τάση επανεθνικοποίησης στην Ευρώπη, ενώ παράλληλα αποδομούν το πνεύμα της αλληλεγγύης. «Δεν χρειάζεται να κοιτάμε μόνο προς την κεντρική και ανατολική Ευρώπη, το ίδιο συμβαίνει και στη Βρετανία» προειδοποιεί ο Χάρτλεμπ.
Το βρετανικό Κόμμα της Ανεξαρτησίας (UKIP) καταγράφει πλέον υψηλά ποσοστά στις εκλογές και αυτό ήταν άλλωστε η αιτία για την προκήρυξη δημοψηφίσματος σχετικά με την παραμονή της χώρας στην Ε.Ε., επισημαίνει ο Γερμανός πολιτικός επιστήμων.
Σε ακόμη 12 κράτη-μέλη της Ε.Ε., δεξιά λαϊκιστικά κόμματα διαθέτουν κοινοβουλευτική εκπροσώπηση, από το «Εθνικό Μέτωπο» στη Γαλλία μέχρι τους «Ελεύθερους» στην Αυστρία ή ακόμη και το αντισημιτικό κόμμα «Ατάκα» στη Βουλγαρία. Στη Γερμανία οι δεξιοί λαϊκιστές δίνουν το παρών μέχρι στιγμής μόνο σε οκτώ τοπικά κοινοβούλια. Διαθέτουν όμως και επτά ευρωβουλευτές από τις ευρωεκλογές του 2014, ενώ και το νεοναζιστικό κόμμα NDP έχει εκλέξει έναν ευρωβουλευτή στο Στρασβούργο.
Οι περιθωριακοί που έγιναν… συστημικοί
Ο Φλόριαν Χάρτλεμπ προειδοποιεί: «Η εμπειρία στην Ευρώπη δείχνει ότι από τη στιγμή που ένα τέτοιο κόμμα καταφέρει να γίνει μέρος του συστήματος, δύσκολα το ξεφορτώνεσαι. Στην Αυστρία και την Ολλανδία τα δεξιά λαϊκιστικά κόμματα είχαν εξαφανιστεί για κάποιο χρονικό διάστημα, αλλά γρήγορα επανιδρύθηκαν».
Υπάρχει βέβαια και το παράδειγμα των ακροδεξιών «Ρεπουμπλικανών» του Φραντς Σένχουμπερ στη Γερμανία, οι οποίοι σημείωσαν εκλογικές επιτυχίες στις αρχές της δεκαετίας του ΄90 αναδεικνύοντας εκπροσώπους σε τοπικά κοινοβούλια, καθώς και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλά στη συνέχεια περιέπεσαν στην αφάνεια. Κάτι παρόμοιο είχε γίνει και με τον εκκεντρικό λαϊκιστή Ρόλαντ Σιλ, ο οποίος το 2001 συμμετείχε στην τοπική κυβέρνηση στο κρατίδιο του Αμβούργου, αλλά γρήγορα το κόμμα του διαλύθηκε υπό το βάρος σκανδάλων και εσωτερικών αντιπαραθέσεων.
Κατά τον Φλόριαν Χάρτλεμπ, η AfD αποτελεί διαφορετική περίπτωση και έχει σοβαρές πιθανότητες να διατηρηθεί στο προσκήνιο, καθώς ο ευρωσκεπτικισμός και η μετανάστευση -τα δύο κύρια θέματα στην πολιτική ατζέντα της- δεν μπορεί παρά να κυριαρχούν στη δημοσιότητα και στα επόμενα χρόνια. Είναι, δε, χαρακτηριστικό ότι η AfD είχε ιδρυθεί από συντηρητικούς καθηγητές πανεπιστημίου μεσούσης της ευρωκρίσης, αλλά όταν γιγαντώθηκαν οι προσφυγικές ροές, τα πιο ριζοσπαστικά στοιχεία αναδείχθηκαν, υπερίσχυσαν και τελικά πήραν τα ηνία του κόμματος.
Λόγω του φόβου που προκαλούν οι πρόσφυγες, η ξενοφοβία μπαίνει στα ευρωπαϊκά σαλόνια, τελευταία δε και στα γερμανικά σαλόνια, προειδοποιεί ο Χάρτλεμπ.
Πρότυπο το Εθνικό Μέτωπο
Μία ξεχωριστή άποψη παραθέτει ο Αυστριακός ερευνητής των πολιτικών κομμάτων Βέρνερ Μπάουερ. Μέχρι τον Νοέμβριο του 2015 διατύπωνε τη θεωρία ότι η Γερμανία απολαμβάνει μία «ανοσία» προς τους εθνολαϊκιστές σε εθνικό επίπεδο, καθώς η όποια ψήφος διαμαρτυρίας εύκολα εκτονώνεται με τις εκλογές σε τοπικό επίπεδο. Ωστόσο, αυτή η ιδιαιτερότητα της Γερμανίας τείνει πλέον να εκλείψει, υποστηρίζει ο Μπάουερ.
Όπως τονίζει ο πολιτικός επιστήμων Φλόριαν Χάρτλεμπ, αυτό που συμβαίνει σε κάθε περίπτωση είναι ότι η AfD βλέπει ως πρότυπο το γαλλικό Εθνικό Μέτωπο ή τους «Ελεύθερους» στην Αυστρία, κόμματα που προσελκύουν πλέον μεγάλα ποσοστά του εκλογικού σώματος.
Πηγή: Deutsche Welle
