Του Κώστα Μπετινάκη
Σήμερα ανακοινώνεται από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης η ετυμηγορία για τον πρώην ηγέτη των Σέρβων της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης.
Μετά τον θάνατο του Μιλόσεβιτς – πριν ολοκληρωθεί η δίκη του στο ίδιο δικαστήριο, ο Ράντοβαν Κάρατζιτς κατηγορείται σήμερα για τα χειρότερα εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια του τετραετούς πολέμου στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη τη δεκαετία του 1990.
Αποτελεί τον αποδιοπομπαίο τράγο της γιουγκοσλαβικής τραγωδίας. Όπου -όπως πάντα – την ιστορία γράφουν οι νικητές.
Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, ο Κάρατζιτς φέρει την ευθύνη ως πολιτικός ηγέτης των Σέρβων στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη για τη μαζική δολοφονία 8.000 μουσουλμάνων στην πόλη Σρεμπρένιτσα. Επιπλέον, του καταλογίζονται εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, διωγμοί, φόνοι και βασανιστήρια καθώς και η καταπάτηση του δικαίου του πολέμου στην πολιορκία του Σαράγεβο.
Ψυχίατρος, ποιητής και εθνικιστής
Ο γεννημένος στο Μαυροβούνιο το 1945 Κάρατζιτς έζησε από τα 15 του στο άλλοτε κοσμοπολίτικο Σαράγεβο, καταγόταν ωστόσο από οικογένεια με προγόνους που ανήκαν στους λεγόμενους Τσέτνικς, τους ακραίους Σέρβους εθνικιστές που νικήθηκαν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο από τους κομμουνιστές αντάρτες.
Μετά το σχολείο ο Κάρατζιτς ακολούθησε σπουδές ιατρικής, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης και τέλος άνοιξε ιατρείο ψυχοθεραπείας στη μικρή πόλη Πάλε κοντά στο Σαράγεβο, στην οποία κατοικούσαν κατά κύριο λόγο Σέρβοι.
Παράλληλα, ήταν γνωστός για τα ποιήματά του και ήταν μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων. Από αυτήν την πολυσχιδή προσωπικότητα προέκυψε ένας πολιτικός, ο οποίος ακολούθησε τον δρόμο του εθνικισμού.
Ωστόσο, οι εθνικιστικές του τάσεις ήταν ήδη εμφανείς στα ποιήματά του.
Κάποια στιγμή ο Κάρατζιτς γνώρισε τον Σλομπόνταν Μιλόσεβιτς, ο οποίος είχε βρεθεί επίσης ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης.
Εκείνος όμως πέθανε το 2006, προτού ακούσει την ετυμηγορία του δικαστηρίου. Ο Κάρατζιτς δεν ήταν ο μόνος που μπόρεσε να πραγματοποιήσει τα εθνικιστικά του όνειρα. Ήταν η εποχή όπου στην πρώην Γιουγκοσλαβία ανθούσε ο εθνικισμός.
Οι Σλοβένοι, οι Κροάτες κι άλλοι λαοί ένιωθαν καταπιεσμένοι από το Βελιγράδι και τους Σέρβους, και ήθελαν να ανεξαρτητοποιηθούν από τη Γιουγκοσλαβία. Το ίδιο συνέβαινε και στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, κάτι με το οποίο ωστόσο δεν συμφωνούσαν οι Σέρβοι πολιτικοί. Κι έτσι ξεκίνησε η ιστορία του πολέμου στη χώρα. Ο Κάρατζιτς κατηγορείται ότι στοχοποιούσε τους μουσουλμάνους ως εχθρούς των Σέρβων.
Βόσνιοι και Κροάτες συμφώνησαν την 1η Μαΐου 1992 σε δημοψήφισμα για τη δημιουργία ανεξάρτητης Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Ωστόσο, οι Σέρβοι προσπάθησαν να εμποδίσουν την ανεξαρτητοποίηση. Έναν μήνα αργότερα ξέσπασε ο πόλεμος.
Στις περιοχές όπου πλειοψηφούσαν οι Σέρβοι ανακηρύχθηκε η λεγόμενη Δημοκρατία της Σερβίας, πρώτος πρόεδρος της οποίας ήταν ο Κάρατζιτς.
Τα αμέσως επόμενα χρόνια σκοτώθηκαν 100.000 άνθρωποι, ενώ δεκάδες χιλιάδες εκτοπίστηκαν. Απ’ όλους εκείνους τους φόνους ξεχώρισε από τη δυτική προπαγάνδα «η σφαγή της Σρεμπρένιτσα», κατά την οποία δολοφονήθηκαν 8.000 μουσουλμάνοι.
Ο Κάρατζιτς έζησε μετά τη λήξη του πολέμου για πολλά χρόνια ανενόχλητος στη Σερβία. Εκεί δεν άλλαξε μόνο την ταυτότητά του, αλλά κέρδισε «και έναν αριθμό συμπαθούντων, οι οποίοι τον βοηθούσαν και τον ειδοποιούσαν κάθε φορά που ξεκινούσε κάποια προσπάθεια εντοπισμού του», λέει ο Φραντς-Λόταρ Άλτμαν. Ωστόσο, έπειτα από πιέσεις της Ε.Ε. ο Κάρατζιτς συνελήφθη στο Βελιγράδι ύστερα από 12 χρόνια.
Η ετυμηγορία του δικαστηρίου της Χάγης θα έχει τη δική της σημασία: επειδή αναμένεται να ξεκαθαρίσει εάν ο Ράντοβαν Κάρατζιτς, άλλοτε ηγέτης των Σέρβων της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, ήταν εκείνος που είχε διατάξει τη σφαγή στη Σρεμπρένιτσα πριν από 21 χρόνια.
Ο Ράντοβαν Κάρατζιτς σε ρόλο θύματος
Κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Γιουγκοσλαβία, από το 1992 έως το 1995, περισσότερα από δύο εκατομμύρια έγιναν πρόσφυγες. Την ευθύνη γι’ αυτό αλλά και για τα εγκλήματα αυτού του πολέμου δεν φέρουν μόνον ο Κάρατζιτς και οι Σέρβοι της Βοσνίας.
Αυτό είναι βέβαιο και δεν το ισχυρίστηκε ο γενικός εισαγγελέας. Ο δυτικός Τύπος, επικαλούμενος φράσεις του κατηγορητηρίου, τον είχε χαρακτηρίσει απόλυτα υπεύθυνο. Λες κι από την άλλη, οι Κροάτες ήταν αμέτοχοι τόσο σε περιπτώσεις εθνοκάθαρσης ή σε σε άλλες ακρότητες της σκοτεινής εκείνης περιόδου.
Ο Κάρατζιτς, πάντως, δεν έπαψε να υποστηρίζει ότι ως πρώην αρχηγός των Σέρβων της Βοσνίας έπεσε θύμα συνωμοσίας.
Εκτός από πρόεδρος της Δημοκρατίας των Σέρβων της Βοσνίας ήταν μαζί με τον στρατηγό Ράτκο Μλάντιτς η κινητήρια δύναμη πίσω από την πολιτική και στρατιωτική κινητοποίηση των Σερβοβόσνιων.
Είναι βασικό σημείο του κατηγορητηρίου που προσπαθεί να αποδείξει το δικαστήριο με 50.000 σελίδες, εκατοντάδες μάρτυρες και χιλιάδες στοιχεία.
«Θύμα συνωμοσίας»
Όλα αυτά δεν φαίνεται να συγκινούν τον Κάρατζιτς στο δικαστήριο, όπου έχει απορρίψει τις κατηγορίες.
«Στο εδώλιο του κατηγορουμένου κάθεται ο σερβικός λαός» έχει πει υπερασπιζόμενος τον εαυτό του. Η επιχειρηματολογία του δεν αιφνιδιάζει τους παρατηρητές της δίκης, οι οποίοι ωστόσο δεν έχουν να επικρίνουν ότι από το 1995 η CIA έχει κάνει πολλές προσωπογραφίες του Κάρατζιτς, όπου αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι, όπως οι περισσότεροι Σέρβοι, έτσι και αυτός θεωρεί εαυτόν θύμα.
Το κατηγορητήριο του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου της Χάγης εναντίον του Κάρατζιτς ετοιμάστηκε και απαγγέλθηκε το 1995, έναν χρόνο μετά τη συμφωνία ειρήνης του Ντέιτον μεταξύ Σέρβων, Κροατών και μουσουλμάνων, με την οποία τερματίστηκε ο αιματηρός πόλεμος στη Βοσνία.
Όμως, ο Κάρατζιτς συνελήφθη το 2008. Πριν από τη σύλληψή του κρυβόταν στο Βελιγράδι με ψεύτικη ταυτότητα, ως πνευματικός γκουρού με το όνομα δρ Ντράγκαν Ντάβιντ Ντάμπιτς, με μακριά γενειάδα και κοτσίδα στα μαλλιά.
