Του Κώστα Μπετινάκη
Μπορεί το θερμόμετρο στη Μέση Ανατολή να ανεβαίνει κατακόρυφα τους τελευταίους μήνες, ωστόσο η τιμή του πετρελαίου Brent συνεχίζει να κατρακυλάει, φθάνοντας στα 36 δολάρια το βαρέλι (από 116).
Πρόκειται για τα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων 11 ετών. Η πτωτική πορεία του «μαύρου» χρυσού προκαλεί οικονομικές δυσχέρειες τόσο στις πετρελαϊκές εταιρείες (που βλέπουν τα κέρδη τους να μειώνονται) όσο και στις μεγάλες πετρελαιοπαραγωγούς χώρες (όπου η τοπική οικονομία κλυδωνίζεται).
Πράγματι, στις πρωινές διαπραγματεύσεις της Δευτέρας το ελαφρύ αμερικανικό πετρέλαιο West Texas Intermediate (WTI) για τις παραδόσεις Φεβρουαρίου ήταν αυξημένο κατά 2% στα 37,81 δολάρια (34,62 ευρώ) το βαρέλι. Το αργό της Βόρειας Θάλασσας άρχισε στη διαπραγμάτευση για τον ίδιο μήνα με αύξηση 2,4% στα 38,19 δολάρια -λιγότερο από ένα δολάριο διαφορά.
Σημάδια καθίζησης
Παρά τους φόβους ότι η αναταραχή στη Μέση Ανατολή θα είχε δραματικά επακόλουθα στην αγορά πετρελαίου -με αυξημένους φόβους για τις ασιατικές αγορές- οι αναλυτές δεν ανησυχούν. Όπως υποστηρίζουν, η υπερπροσφορά αργού πετρελαίου θα συνεχίσει να ισοσκελίζει τις τιμές στα τωρινά επίπεδα, για πολύ χρόνο ακόμη.
Αυτό, πρακτικά, σημαίνει μια ακόμη πιο δύσκολη χρονιά για τους παραγωγούς πετρελαίου που θα δουν τα έσοδα από τις εξαγωγές να περιορίζονται, επηρεάζοντας το εγχώριο ΑΕΠ. Ο γενικός διευθυντής της BP Μπομπ Ντάντλεΐ κάνει λόγο για σημαντικά σημάδια καθίζησης μέσα στο 2016.
Σε συνέντευξή του στο ραδιόφωνο του BBC ανέφερε ότι κατά το πρώτο τετράμηνο του έτους οι τιμές θα παραμείνουν σε χαμηλά επίπεδα, ενώ μια μικρή ανάκαμψη μπορεί να προσδοκάται μόνο περί τα τέλη του 2016. Ο επικεφαλής του βρετανικού πετρελαϊκού κολοσσού πρόσθεσε πως οι χαμηλές πτήσεις αναμένεται να συνεχιστούν και τα επόμενα χρόνια.
Το φθηνό πετρέλαιο και το αμερικανικό fracking
Το 2015 οι τιμές του πετρελαίου μειώθηκαν κατά 34%, με το βαρέλι να κοστίζει γύρω στα 37 δολάρια. Η δραστική πτώση της τιμής του πετρελαίου φέρνει μεγάλους εξαγωγείς όπως η Σαουδική Αραβία, το Ιράν και η Ρωσία σε δύσκολη θέση, την ώρα που οι ΗΠΑ αυξάνουν το μερίδιό τους στην αγορά με τη βοήθεια του fracking (εξόρυξη αερίου διοχετεύοντας υγρό υπό πίεση σε σχιστολιθικά πετρώματα). Δεδομένου ότι πρόκειται για μια ακριβή μέθοδο εξόρυξης, η υιοθέτηση της συγκεκριμένης πρακτικής είναι συμφέρουσα μόνο εφόσον η τιμή του πετρελαίου διατηρείται σταθερή σε σχετικά υψηλά επίπεδα.
Μείωση επενδύσεων
Προάγγελο αυτής της εκτίμησης αποτελούν οι εξελίξεις στη Ρωσία, μία χώρα που βασίζεται σε σημαντικό βαθμό στις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Το φθηνό πετρέλαιο, η ελεύθερη πτώση του εθνικού νομίσματος (ρούβλι) και η συνακόλουθη εκτίναξη του πληθωρισμού έχει οδηγήσει πολλούς επενδυτές στο να αποσύρουν μαζικά τα κεφάλαιά τους από τη χώρα. Ειδικότερα, οι τιμές εμφανίζουν στασιμότητα, ενώ οι επενδύσεις στον πετρελαϊκό κλάδο μειώνονται για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά.
Ήδη οι κολοσσοί του χώρου, όπως η BP, η Τοtal και η Statoil έχουν αρχίσει «να τρέχουν» για να καλύψουν τις απώλειες. Στο πλαίσιο αυτό σχεδιάζουν ήδη περιστολή δαπανών, πωλήσεις μετοχικού κεφαλαίου, μείωση θέσεων εργασίας και πάγωμα μελλοντικών πρότζεκτ. Ενδεικτικό του «θλιβερού τοπίου» που διαγράφεται αποτελεί το γεγονός ότι το περασμένο έτος οι επενδύσεις στην πετρελαιοβιομηχανία μειώθηκαν κατά 22%, ενώ – σύμφωνα με τη συμβουλευτική εταιρεία «Rystad Εnergy» του Όσλο – κάτι ανάλογο αναμένεται στον χώρο των επενδύσεων το 2016.
«Σε αυτήν την περίπτωση θα είναι η πρώτη φορά από την πετρελαϊκή κρίση του 1986 που παρατηρείται μείωση των επενδύσεων για δεύτερη συνεχή χρονιά», αναφέρει ο Μπγέρναρ Τονχάουγκεν από την «Rystad Energy».
Ακόμη και οι αμερικάνικες εταιρείες – κολοσσοί Chevron και Conoco Phillips προτίθενται να περικόψουν τις επενδύσεις τους κατά ένα τέταρτο. Όσο για την Royal Dutsch Shell, σχεδιάζει να αναστείλει επενδύσεις ύψους 5 δις ευρώ.
H ρωσική εξαίρεση
Μέσα σε αυτό το γενικό κλίμα στον τομέα του πετρελαίου η Ρωσία εμφανίζεται ως η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα, παράγοντας το 2015 ποσότητες πετρελαίου – ρεκόρ στη μετα-σοβιετική ιστορία.
Το φθηνό πετρέλαιο, η ελεύθερη πτώση του εθνικού νομίσματος (ρούβλι) και η συνακόλουθη εκτίναξη του πληθωρισμού έχει οδηγήσει πολλούς επενδυτές στο να αποσύρουν μαζικά τα κεφάλαιά τους από τη Ρωσία
Η στάση της Σαουδικής Αραβίας καθορίζει την τιμή
Σε διεθνές επίπεδο, η τιμολογιακή στρατηγική που ακολουθεί ο OPEC καθορίζεται κυρίως από τον μεγαλύτερο παραγωγό του, που είναι η Σαουδική Αραβία.
Η βασική εμπορική επιλογή των σεΐχηδων του Ριάντ είναι η διατήρηση ή και η αύξηση του μεριδίου τους στην αγορά πετρελαίου, έστω και αν αυτό συνεπάγεται μια αρκετά χαμηλότερη τιμή που πλήττει άλλα κράτη – μέλη του OPEC. Ο υπουργός Εξωτερικών της χώρας Άντελ αλ Τζουμπέιρ φροντίζει να υπεραμύνεται της συγκεκριμένης τακτικής.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο παρατηρείται μια απόκλιση των τιμών στις οποίες επιθυμεί κάθε πετρελαιαγωγός χώρα να πωλείται το καύσιμο ώστε να συσσωρεύει κέρδη. Ενδεικτικά:
- Ιράν: 70 δολάρια/βαρέλι
- Ιράκ: 76 δολάρια/βαρέλι
- Σαουδική Αραβία: 96 δολάρια/βαρέλι
- Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα: 68 δολάρια/βαρέλι
Πάντως, ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν υποστήριξε κατά την καθιερωμένη συνέντευξή του στο τέλος της χρονιάς ότι η χώρα είναι προετοιμασμένη για παν οικονομικό ενδεχόμενο, ανεξάρτητα από τις διακυμάνσεις στις τιμές του πετρελαίου.
