Σε ένα άρθρο κόλαφο για τους εταίρους μας και δη τους Γερμανούς, το οποίο δημοσιεύεται στο περιοδικό «Time», ο νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς αναλύει τον αρνητικό ρόλο που έπαιξε το ευρώ και η λιτότητα στην ελληνική κρίση, ενώ εξηγεί γιατί η Ελλάδα –κόντρα σε εδραιωμένες αντιλήψεις– είναι σε μεγάλο βαθμό αυτάρκης. Καλεί δε την Αμερική να λύσει τον γόρδιο δεσμό ανταλλάσσοντας ομόλογα με τη χώρα μας και αγοράζοντας ελληνικά προϊόντα.
Ακολουθεί ολόκληρο το άρθρο:
Καθώς το ελληνικό έπος συνεχίζεται, πολλοί έχουν εντυπωσιαστεί από το θράσος της Γερμανίας. Έλαβε, σε πραγματικούς όρους, ένα από τα μεγαλύτερα πακέτα διάσωσης και μια από τις μεγαλύτερες μειώσεις χρέους στην ιστορία, συν μια άνευ όρων βοήθεια από τις ΗΠΑ με το Σχέδιο Μάρσαλ. Κι όμως αρνείται ακόμα και να συζητήσει τη μείωση χρέους. Πολλοί, επίσης, έχουν εντυπωσιαστεί απ’ το πόσο καλά τα πήγε η Γερμανία στο παιχνίδι της προπαγάνδας, πουλώντας την εικόνα ενός επί μακρόν αποτυχημένου κράτους το οποίο αρνείται να συμμορφωθεί με τους ελάχιστους όρους που απαιτούνται ως αντάλλαγμα για μια γενναιόδωρη βοήθεια.
Τα δεδομένα αποδεικνύονται αντίστροφα: Από τα μέσα του ’90 ως το ξεκίνημα της κρίσης, η ελληνική οικονομία αναπτυσσόταν με ταχύτερο ρυθμό από τον μέσο όρο της ΕΕ (3,9% έναντι 2,4%). Οι Έλληνες ακολούθησαν πιστά τη λιτότητα, περικόπτοντας τις δαπάνες και αυξάνοντας τους φόρους. Πέτυχαν ακόμα και πρωτογενές πλεόνασμα (που σημαίνει ότι τα έσοδα από τους φόρους ξεπέρασαν τις δαπάνες, εξαιρουμένων των πληρωμών τόκων), και η δημοσιονομική τους θέση θα ήταν πραγματικά εντυπωσιακής αν δεν είχαν βρεθεί σε ύφεση. Η ύφεσή τους –25% μείωση του ΑΕΠ και 25% ανεργία, με την ανεργία των νέων στο διπλάσιο– οφείλεται στο ότι έκαναν ό,τι απαίτησαν απ’ αυτούς να κάνουν, όχι στην αποτυχία τους να το κάνουν. Ήταν η προβλέψιμη και προβλεφθείσα αντίδραση στη λιτότητα.
Το ερώτημα τώρα είναι: Τι γίνεται μετά, αν υποθέσουμε (καθώς φαίνεται ολοένα πιθανότερο) ότι θα τους πετάξουν ουσιαστικά έξω από το ευρώ; Είναι πιθανό η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να αρνηθεί να κάνει τη δουλειά της – όπως και η Τράπεζα της Ελλάδος, θα έπρεπε να κάνει ό,τι κάθε κεντρική τράπεζα υποτίθεται ότι πρέπει να κάνει, να λειτουργεί ως ύστατος πιστωτής. Κι αν αρνηθεί να το πράξει, η Ελλάδα δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να δημιουργήσει παράλληλο νόμισμα. Η ΕΚΤ ήδη άρχισε να σφίγγει τα λουριά, κάνοντας την πρόσβαση στη χρηματοδότηση ολοένα πιο δύσκολη.
Αυτό δεν είναι το τέλος του κόσμου: Τα νομίσματα πάνε κι έρχονται. Το ευρώ είναι ένα πείραμα μόλις 16 ετών, κακοσχεδιασμένο και κατασκευασμένο για να μη λειτουργεί – σε μια κρίση το χρήμα ρέει από τις τράπεζες της αδύναμης χώρας στην ισχυρή, οδηγώντας σε απόκλιση. Το ΑΕΠ σήμερα είναι περισσότερο από 17% κάτω απ’ το σημείο όπου θα βρισκόταν αν είχε απλώς συνεχιστεί η σχετικά ταπεινή καμπύλη ανάπτυξης της Ευρώπης πριν από το ευρώ. Πιστεύω ότι το ευρώ ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό γι’ αυτή την απογοητευτική επίδοση.
Η διαχείριση της μετάβασης από το ευρώ στο ελληνικό ευρώ μπορεί να μην είναι εύκολη, αλλά η Αργεντινή και άλλοι έχουν δείξει πώς μπορεί να γίνει. Η κυβέρνηση θα ανακεφαλαιοποιούσε τις τράπεζες στο νέο νόμισμα, θα συνέχιζε τους ελέγχους κεφαλαίων, θα περιόριζε τις αναλήψεις από τις τράπεζες και θα διευκόλυνε τη μεταφορά χρημάτων εντός του τραπεζικού συστήματος από το ένα μέρος στο άλλο. Τα χρήματα εντός του τραπεζικού συστήματος θα υποτιμούνταν ελαφρώς (δηλαδή θα άξιζαν ελαφρώς λιγότερο από τα μετρητά – στην περίπτωση της Αργεντινής, η υποτίμηση ήταν μερικές ποσοστιαίες μονάδες για συνήθεις συναλλαγές). Οι συνταξιούχοι θα έπρεπε να τύχουν ειδικής μεταχείρισης.
Εν τω μεταξύ, η Ελλάδα θα ξεκινούσε τη διαδικασία της αναδιάρθρωσης χρέους: Ακόμα και το ΔΝΤ λέει ότι είναι απολύτως απαραίτητο. Οι Έλληνες μπορούν να μιμηθούν την Αργεντινή, ανταλλάσσοντας τα τωρινά ομόλογα με ομόλογα συνδεδεμένα με το ΑΕΠ, όπου οι πληρωμές αυξάνονται μαζί με την ευημερία της Ελλάδας. Τέτοια ομόλογα ευθυγραμμίζουν τα κίνητρα δανειοληπτών και πιστωτών (σε αντίθεση με το σημερινό σύστημα, όπου η Γερμανία επωφελείται από τις αδυναμίες της Ελλάδας).
Η Ελλάδα εύκολα μπορεί να επιβιώσει χωρίς χρηματοδότηση από το ΔΝΤ και την ευρωζώνη. Η Ελλάδα έχει κάνει τόσο καλή δουλειά στην προσαρμογή της οικονομίας της, που, εκτός των όσων πληρώνει για να εξυπηρετεί το χρέος της, έχει πλεόνασμα. Δεν εξαρτάται από το ΔΝΤ και την ευρωζώνη ούτε καν για ξένο συνάλλαγμα: Τουλάχιστον πριν από το πρόσφατο στραγγάλισμα που επέβαλαν οι πιστωτές της, η Ελλάδα είχε 1%-5% ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, αν εξαιρέσουμε τις εξαγωγές πετρελαίου. (Ό,τι αγόραζε έξω σε εισαγωγές ήταν 1% λιγότερο απ’ ό,τι πουλούσε σε εξαγωγές.) Ιδίως αν οι τιμές του πετρελαίου παραμείνουν χαμηλές, και αν ο χαμηλότερος «νέος» δείκτης ισοτιμίας προσελκύσει περισσότερους τουρίστες και ενθαρρύνει τις εξαγωγές, μπορεί να ξεπεράσει τις τεράστιες δυσκολίες.
Αφού η Αργεντινή αναδιάρθρωσε το χρέος της κι έκανε υποτίμηση, αναπτύχθηκε γοργά – ο ταχύτερος ρυθμός ανάπτυξης παγκοσμίως μετά την Κίνα– από την κρίση της μέχρι την παγκόσμια κρίση του 2008. Κάθε χώρα είναι διαφορετική. Οι οικονομολόγοι διαφωνούν για το πόσο μεταβάλλονται οι εξαγωγές και οι εισαγωγές από τις αλλαγές στις ισοτιμίες. Η Αργεντινή επωφελήθηκε από μια ραγδαία άνοδο στις τιμές των βασικών αγαθών. Υπάρχουν ωστόσο μερικές εντυπωσιακές ομοιότητες: Και οι δύο χώρες στραγγαλίζονταν από τη λιτότητα. Και οι δύο χώρες, ακολουθώντας προγράμματα του ΔΝΤ, γνώρισαν αύξηση της ανεργίας, της φτώχειας, και μεγάλα βάσανα. Αν η Αργεντινή επέμενε στη λιτότητα, απλώς θα γίνονταν πάλι τα ίδια. Ο λαός της Αργεντινής ξεσηκώθηκε και είπε όχι. Το ίδιο ισχύει και για την Ελλάδα: Αν η Ελλάδα επιμείνει στη λιτότητα, η ύφεση δεν θα είχε τέλος.
Οι ΗΠΑ στάθηκαν γενναιόδωρες απέναντι στη Γερμανία όταν τη νικήσαμε. Τώρα, είναι η ώρα οι ΗΠΑ να σταθούν γενναιόδωρες απέναντι στους φίλους μας στην Ελλάδα την ώρα που το έχουν ανάγκη, καθώς συντρίβονται για δεύτερη φορά μέσα σε 100 χρόνια από τη Γερμανία, αυτή τη φορά με την υποστήριξη της τρόικας. Σε τεχνικό επίπεδο, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα πρέπει να συνάψει μια συμφωνία ανταλλαγής ομολόγων με την κεντρική τράπεζα της Ελλάδας, η οποία –ως αποτέλεσμα της αποτυχίας της ΕΚΤ να αναλάβει τις ευθύνες της– θα πρέπει να παίξει ακόμα μια φορά τον ρόλο του ύστατου πιστωτή. Η Ελλάδα χρειάζεται άνευ όρων ανθρωπιστική βοήθεια∙ χρειάζεται οι Αμερικάνοι να αγοράσουν τα προϊόντα της, να κάνουν εκεί διακοπές και να δείξουν στην Ελλάδα την αλληλεγγύη και την ανθρωπιά που οι Ευρωπαίοι εταίροι της δεν κατάφεραν να επιδείξουν.
Πηγή: Time
Επιμέλεια: Βάννα Μπρούσαλη
