Με αφορμή την επίσκεψη στην Καφάνα «Τρελοκομείο» στο Νέο Βελιγράδι, όπου σύχναζε ο Δρ. Ντάμπιτς/Κάραζιτς.
Διπλό Ταμπλό: Συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και τη Ρωσία
Στις 9 Σεπτεμβρίου του 2008 το κοινοβούλιο της Σερβίας υπέγραψε τη Συμφωνία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης με την Ε.Ε. -απαραίτητο βήμα για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων- με ψήφους 139 από τους 165 παρόντες βουλευτές. Η όλη διαδικασία επικύρωσης της Συμφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης είχε προκαλέσει πολύ σοβαρή κρίση στους κόλπους της εθνικιστικής αντιπολίτευσης του Σερβικού Ριζοσπαστικού Κόμματος. Ο ηγέτης του, Τόμισλαβ Νίκολιτς -εκτελών χρέη προέδρου, εφόσον ο «πρόεδρος» Βόισλαβ Σέσελι βρίσκεται στη φυλακή της Χάγης καταδικασμένος για εγκλήματα πολέμου- εξαναγκάστηκε σε παραίτηση, διότι απεδείχθη πιο «φιλοευρωπαίος» απ’ όσο θα ήθελε ο Σέσελι και στη συνέχεια σχημάτισε τη δική του κοινοβουλευτική ομάδα στο κοινοβούλιο. Ταυτόχρονα την ίδια μέρα υπογράφηκε στο σέρβικο κοινοβούλιο και η συμφωνία ενεργειακής συνεργασίας με τη Ρωσία για την ανάληψη από την Gazprom του 51% της κρατικής σερβικής πετρελαϊκής εταιρίας NIS, η οποία ρυθμίζει ταυτόχρονα το πέρασμα από τη Σερβία του αγωγού φυσικού αερίου South Stream, ο οποίος θα ενώνει από το 2013 τη Ρωσία με τη Δυτική Ευρώπη, καθιστώντας τη Σερβία σημαντικό ενεργειακό κόμβο των Βαλκανίων.
Μ’ αυτές τις δύο σημαντικές συμφωνίες η φιλοευρωπαϊκή κυβέρνηση της Σερβίας έστειλε δύο μηνύματα με πολλαπλούς παραλήπτες. Πρώτον, η φιλοευρωπαϊκή κατεύθυνση της Σερβίας παραμένει δεδομένη και ο κυρίαρχος στόχος του Βελιγραδίου είναι η ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ταυτόχρονα η προστασία των δικαιωμάτων των Σέρβων του Κοσσόβου (του οποίου βεβαίως την ανεξαρτησία δεν πρόκειται ν΄ αναγνωρίσει). Δεύτερον, η Σερβία δεν πρόκειται να εγκαταλείψει τις στενές και στρατηγικές της σχέσεις με τη Ρωσία, ειδικά σε θέματα ενέργειας, εφόσον προσβλέπει πάντα στην πολιτική κάλυψη της Μόσχας σε θέματα όπως το Κόσσοβο. Η αλήθεια είναι πάντως πως η Σερβία δυσαρεστήθηκε κάπως από την αναγνώριση της ανεξαρτησίας της νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας από τη Μόσχα, γεγονός που αποδυναμώνει τις θέσεις του Βελιγραδίου στο ζήτημα του Κοσσόβου. Οι πιο ρεαλιστές, πάντως, Σέρβοι πολιτικοί παραδέχονται πως η Ρωσία ουδέποτε ενδιαφέρονταν πραγματικά για την παραμονή του Κοσσόβου στους κόλπους της Σερβίας, αλλά απλώς χρησιμοποιούσαν το ζήτημα για την απόσπαση ανταλλαγμάτων στο εγγύς εξωτερικό τους.
Επίκειται σύλληψη του Στρατηγού Μλάντιτς;
Η Συμφωνία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης της Σερβίας με την Ε.Ε. έγινε δεκτή με ικανοποίηση από τις Βρυξέλλες, που επισήμαναν πως η συγκεκριμένη συμφωνία θα πρέπει να επικυρωθεί κι απ’ όλα τα εθνικά κοινοβούλια των χωρών-μελών της Ένωσης, ώστε να ισχύσει. Για να μην υπάρξει λοιπόν μπλοκάρισμα, υπογράμμισαν αξιωματούχοι των Βρυξελλών, το Βελιγράδι θα πρέπει να συνεργαστεί πλήρως στο ζήτημα της σύλληψης των εγκληματιών πολέμου, εννοώντας φυσικά πως η σύλληψη Κάραζιτς δεν ήταν αρκετή, αφού δεν συνοδεύεται με τη σύλληψη του στρατηγού Μλάντιτς, που θεωρείται ως ο κύριος υπεύθυνος για τη Σφαγή στη Σρεμπρένιτσα τον Ιούλιο του 1995. Τα σέρβικα ΜΜΕ άρχισαν να μεταδίδουν, λοιπόν, τις τελευταίες μέρες την είδηση πως επίκειται η σύλληψη και του στρατηγού Μλάντιτς, ώστε η φιλοευρωπαϊκή κυβέρνηση του Βελιγραδίου να τελειώνει μια και καλή με το ζήτημα των εγκληματιών πολέμου και να προχωρήσει με μεγαλύτερη ταχύτητα στην ένταξη της χώρας στην Ε.Ε. Ανέφεραν, μάλιστα, πως οι μυστικές υπηρεσίες της Σερβίας ξέρουν ήδη που βρίσκεται ο Μλάντιτς. Ο ίδιος ο Ράτκο Μλάντιτς γνωρίζει ότι επίκειται η σύλληψή του και είναι ταμπουρωμένος στο κρησφύγετό του, αποφασισμένος να προβάλει ένοπλη αντίσταση στους διώκτες τους και στην χειρότερη περίπτωση να μην αφήσει να τον πιάσουν ζωντανό, αλλά θα προτιμήσει να αυτοκτονήσει.
Φαντάζομαι πως, ως πρώην στρατιωτικός, ο Μλάντιτς, διατηρώντας ίσως κάποια ψήγματα «στρατιωτικής τιμής», δεν θα ήθελε να υποστεί τα καραγκιοζιλίκια του Ράντοβαν Κάραζιτς, που τα τελευταία δώδεκα χρόνια είχε μεταμφιεστεί σ΄ έναν γενειοφόρο «γκουρού», στον εναλλακτικό γιατρό Δρ. Ντράγκαν Ντάβιντ Ντάμπιτς, τον οποίο συνέλαβαν, στις 21 Ιουλίου του 2008 σ’ ένα αστικό λεωφορείο του Νέου Βελιγραδίου, οι σέρβικες μυστικές υπηρεσίες.
Δρ. Ντάμπιτς: Η διπλή ζωή του Ράντοβαν Κάραζιτς
Πριν από μερικές βδομάδες ήμουν στη Σερβία, λίγες μόνο μέρες μετά τη σύλληψη του Κάραζιτς/Δρ. Ντάμπιτς. Το θέμα ήταν ακόμη πολύ υψηλά στα δελτία των σέρβικων ΜΜΕ. Αναλύσεις επί των αναλύσεων και άρθρα επί των άρθρων γράφονταν για την κρυφή ζωή του Κάραζιτς. Ολόκληρες ομάδες ειδικών, ψυχιάτρων, ψυχολόγων, εγκληματολόγων και αναλυτών, προσπαθούσαν να εξηγήσουν πώς ο Ράντοβαν Κάραζιτς μπόρεσε να μεταμορφωθεί σε Δρ. Ντράγκαν Ντάβιντ Ντάμπιτς (Dragan David Dabic), ώστε να μην τον αναγνωρίζει κανείς, αν και ήταν επικηρυγμένος για πέντε εκατομμύρια δολάρια. Η καινούργια ταυτότητα του «ασύλληπτου» Ράντοβαν συγκλόνισε, όσο και η είδηση της σύλληψής του. Ο Κάραζιτς όχι μόνο δεν κρυβόταν σε κάποια σπηλιά, όχι μόνο δεν απέφευγε τους ανθρώπους, αλλά είχε μια καινούργια ζωή, μια καινούργια καριέρα, εμφάνιση, ακόμη και μια καινούργια αγάπη! Ο άνθρωπος για τον οποίο πίστευαν πως ποτέ δεν πρόκειται να συλληφθεί (επειδή κανένας δεν τον αναζητούσε πραγματικά), κατάφερε να αλλάξει τα πάντα πάνω του και μέσα του, σε σημείο ώστε να μην είναι καθόλου αναγνωρίσιμος, εκτός από ένα πράγμα: από την επιθυμία του για να εκτίθεται. Ο άνθρωπος, που για 12 ολόκληρα χρόνια ζούσε ανάμεσα στους Σέρβους ως ένας «εθνικός μύθος», επέστρεψε ανάμεσά τους ως ένας πωλητής των εκκρεμών κρυστάλλων, με τους οποίους ανακάλυπτε τρόπους για να βοηθήσει τους ασθενείς του στα σεξουαλικά τους προβλήματα.
Όταν βρισκόμουν στο Βελιγράδι δεν αντιστάθηκα στον πειρασμό να επισκεφτώ τη λεωφόρο Γιούρι Γκαγκάριν, στο περίφημο Μπλογκ 45 στο Νέο Βελιγράδι, όπου ζούσε και είχε το γραφείο του ο Δρ. Ντάμπιτς/Κάραζιτς. Το Νέο Βελιγράδι ήταν μια ελώδης έκταση απέναντι από το παλιό Βελιγράδι, με το οποίο χωρίζεται από τον ποταμό Σάβα. Τη δεκαετία του 1950 η κυβέρνηση του Τίτο, βασιζόμενη στη δωρεάν εθελοντική εργασία των νέων της Γιουγκοσλαβίας, άρχισε να ανοικοδομεί την περιοχή με τεράστια εργατικά οικοδομικά τετράγωνα, με φαρδιές λεωφόρους και πάρκα, κτίζοντας ουσιαστικά μια νέα πόλη, το Νέο Βελιγράδι. Όταν ολοκληρώθηκε η οικοδόμησή του, το Νέο Βελιγράδι ένωσε οικιστικά το Βελιγράδι με την παλιά αυστριακή πόλη του Ζέμουν (Σεμλίνο), που σήμερα αποτελεί πλέον συνοικία του Βελιγραδίου. Σ’ αυτή την περιοχή, λοιπόν, είχε βρει καταφύγιο επί πολλά χρόνια ο Δρ. Ντάμπιτς/Κάραζιτς.
Επίσκεψη στην Καφάνα «Τρελοκομείο», όπου σύχναζε ο Κάραζιτς
Ο γενειοφόρος και διοπτροφόρος, Δρ. Ντάμπιτς/Κάραζιτς, συνήθιζε να συχνάζει σε μια μικρή συνοικιακή «Καφάνα» (καφενείο και ταβέρνα στα σέρβικα), που είχε το όνομα «Λούντα Κούτσα», δηλαδή «Τρελοκομείο». Εκεί ο ψυχίατρος Δρ. Ντάμπιτς/Κάραζιτς έπινε το αγαπημένο του κρασί, έπαιζε την αγαπημένη του γκούσλε (σέρβικο μονόχορδο όργανο, με το οποίο απαγγέλλονται συνήθως λαϊκά επικά ποιήματα) και όλα αυτά κάτω από τη φωτογραφία του, τη φωτογραφία του «εθνικού ήρωα» Ράντοβαν Κάραζιτς!
Επισκέφτηκα τη «Λούντα Κούτσα» για να πιω μια παγωμένη μπύρα Γιέλεν και να συνομιλήσω με τους ιδιοκτήτες της. Η «Καφάνα» αυτή, είχε προσελκύσει το ενδιαφέρον όλων των σερβικών τηλεοπτικών σταθμών, για δυο-τρεις μέρες μετά τη σύλληψη του πιο φημισμένου θαμώνα της. Όταν πήγα εκεί είχαν περάσει δύο βδομάδες από τη σύλληψη Κάραζιτς και ο κονιορτός της επικαιρότητας είχε κατακαθίσει. Μπήκα μέσα στη μικρή «Καφάνα» κι αμέσως το μάτι μου έπεσε στα κάδρα του Κάραζιτς, του Μλάντιτς και του Μιλόσεβιτς, που κρέμονταν σε περίοπτη θέση. Στη μέση τους υπήρχε μια παραδοσιακή γκούσλε. Προφανώς ο ιδιοκτήτης ήταν κάποιος υπερεθνικιστής Σέρβος. Χαιρέτισα τον ξερακιανό σερβιτόρο και τον ρώτησα στα σέρβικα πού είναι ο ιδιοκτήτης. Μου είπε πως έλειπε. Παρήγγειλα μια Γιέλεν και κάθισα στο αγαπημένο τραπέζι του Δρ. Ντάμπιτς/Κάραζιτς, δηλαδή κάτω ακριβώς από το κάδρο του Κάραζιτς. Πιάσαμε κουβέντα με τον σερβιτόρο και του είπα πως είμαι Έλληνας δημοσιογράφος. Με κοίταξε με δυσπιστία. Τον ρώτησα αν γνώριζε τον Δρ. Ντάμπιτς. «Φυσικά», μου απάντησε, «τον σέρβιρα τόσες φορές». «Καλά», τον ρώτησα, «τόσο καιρό, που σύχναζε εδώ ο Δρ. Ντάμπιτς, δεν κατάλαβες πως ήταν ο Κάραζιτς;» «Όχι, για μας ήταν μόνο ο Δρ. Ντάμπιτς», μου απάντησε με απόλυτη φυσικότητα. Τότε το βλέμμα μου περιπλανήθηκε στα άλλα τραπέζια και παρατήρησα τους άλλους θαμώνες της Καφάνας, την εμφάνισή τους και αυτά που έλεγαν.
Μου πήρε λίγα μόνον δευτερόλεπτα για να καταλάβω πως όλοι αυτοί οι άνθρωποι γύρω μου, που έπιναν και φώναζαν έντονα, ήταν λίγο ως πολύ «αρπαγμένοι», στα όρια της ψυχοπάθειας και γι’ αυτούς ο Δρ. Ντάμπιτς ήταν ο «ψυχίατρός» τους, ο άνθρωπος που τους ηρεμούσε! Ο Κάραζιτς είχε βρει εδώ το κατάλληλο μέρος, εφόσον είχε εργαστεί παλιότερα σε ψυχιατρεία και είχε μεγάλη εμπειρία χειρισμού τέτοιων περιπτώσεων. Ήταν ο «ποιμένας» τους, ο «γιατρός» τους και γι’ αυτό τον αγαπούσαν. Δεν άκουσα εδώ κανέναν κακό λόγο γι’ αυτόν, ούτε φυσικά για τον Κάραζιτς, τον οποίο και θεωρούσαν «εθνικό ήρωα».
Τώρα όμως, φαντάζομαι, που θα τον βλέπουν με περιέργεια στην τηλεόραση να απολογείται στο Δικαστήριο της Χάγης, ξυρισμένος πλέον και κουρεμένος, σχεδόν ολόιδιος όπως ήταν κάποτε αλλά πολύ πιο αδύνατος και πνευματώδης, τι θα σκέφτονται; Ότι τους κορόιδευε τόσο καιρό ή θα θαυμάζουν το μέγεθος της εξαπάτησής τους; Δεν θα τους ενοχλεί το γεγονός πως ο δικός τους «εθνικός ήρωας», Ράντοβαν Κάραζιτς, ήταν κρυμμένος τόσο καιρό κάτω από το προσωπείο του εναλλακτικού γιατρού Δρ. Ντάμπιτς; Είναι συμπεριφορά «εθνικού ήρωα» αυτή;
Ο Γιώργος Στάμκος είναι συγγραφέας και εκδότης-διευθυντής του περιοδικού ΖΕΝΙΘ
