Τον Γκριγκόρι Κόζιντσεφ (1905-1973), έναν από τους σπουδαιότερους σοβιετικούς σκηνοθέτες του θεάτρου και του κινηματογράφου, τιμά αυτή την εβδομάδα η Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης, μέσα από το αφιέρωμα «Ο Κόζιντσεφ κινηματογραφεί Σαίξπηρ, Θερβάντες, Γκόγκολ». Το αφιέρωμα θα πραγματοποιηθεί από την Πέμπτη 11 Δεκεμβρίου έως και την Κυριακή 14 Δεκεμβρίου 2014 στην αίθουσα Τάκης Κανελλόπουλος (Μουσείο Κινηματογράφου – Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης, Αποθήκη Α’, Λιμάνι).
Το αφιέρωμα παρουσιάζει τέσσερις ταινίες – έργα τέχνης, που παραμένουν μέχρι και σήμερα μοναδικές και αξεπέραστες κινηματογραφικές μεταφορές κορυφαίων λογοτεχνικών έργων, τα οποία υπογράφουν οι Νικολάι Γκόγκολ, Μιγκέλ ντε Θερβάντες και Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για τα φιλμ: Το παλτό (1926), Δον Κιχώτης (1957), Άμλετ (1964) και Βασιλιάς Ληρ (1971).
Ο Γκριγκόρι Κόζιντσεφ, δραστήριο μέλος της σοβιετικής πρωτοπορίας στα πρώτα δημιουργικά χρόνια που ακολούθησαν την Οκτωβριανή Επανάσταση και φίλος του Μαγιακόφσκι, συμμετείχε στην συγγραφή του «Εκκεντρικού Μανιφέστου» και υπήρξε ένα από τα ιδρυτικά μέλη (μαζί με τον στενό του συνεργάτη Λεονίντ Τράουμπεργκ) της «Φάμπρικας του Εκκεντρικού Ηθοποιού», μιας από τις πιο avant-garde ομάδες της εποχής. Σε συνεργασία με τον Τράουμπεργκ, θα αναζητήσουν νέα εκφραστικά μέσα και δυνατότητες, θα πειραματιστούν στο επίπεδο της κινηματογραφικής φόρμας, από την εποχή του βωβού ακόμα, και θα συνεργαστούν μέχρι το 1946. Μετά το θάνατο του Τράουμπεργκ το 1948, ο Κόζιντσεφ θα συνεχίσει να γυρίζει ταινίες μόνος του και θα περάσει στο κινηματογραφικό πάνθεον με την περίφημη τριλογία του
–Άμλετ, Βασιλιάς Ληρ, Δον Κιχώτης-, βασισμένη σε κλασικά αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Αξίζει να θυμηθούμε ότι:
- Η κινηματογραφική μεταφορά του Άμλετ, του πιο διάσημου έργου του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, από τον Γκριγκόρι Κόζιντσεφ, είναι η 17η κατά σειρά στο σινεμά και θεωρείται ως η καλύτερη όλων των εποχών.
- Τη μουσική στις ταινίες Άμλετ και Βασιλιάς Ληρ υπογράφει ο Ντμίτρι Σοστακόβιτς.
Πώληση εισιτηρίων: Μουσείο Κινηματογράφου – Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης (Αποθήκη Α΄, Λιμάνι, τηλ. 2310-508.398, cinematheque@filmfestival.gr)
Τιμή εισιτηρίου: 4 ευρώ (γενική είσοδος), 3 ευρώ (για τα μέλη).
Κάρτα μέλους: 1 ευρώ.
Πρόγραμμα προβολών:
Πέμπτη 11/12
18.30 Το παλτό
21.00 Δον Κιχώτης
Παρασκευή 12/12
18.30 Άμλετ
21.00 Βασιλιάς Ληρ
Σάββατο 13/12
18.30 Βασιλιάς Ληρ
21.00 Άμλετ
Κυριακή 14/12
18.30 Δον Κιχώτης
21.00 Το παλτό
Οι ταινίες αναλυτικά:
Το παλτό / The Overcoat / Shinel
Σοβιετική Ένωση, 1926
Σκηνοθεσία: Γκριγκόρι Κόζιντσεφ / Grigori Kozintsev & Λεονίντ Τράουμπεργκ / Leonid Trauberg. Με τους: Antonina Eremeeva, Emil Gal, Sergey Gerasimov. Ασπρόμαυρη, βωβή, 84’.
Βασισμένη στη διάσημη νουβέλα του Νικολάι Γκόγκολ Το παλτό, η ομώνυμη ταινία του Γκριγκόρι Κόζιντσεφ συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πιο καινοτόμες του βωβού σινεμά, σε ότι αφορά στην αισθητική άποψη και την κινηματογραφική γραφή της. Με εμφανείς επιρροές από το γερμανικό εξπρεσιονισμό, το φιλμ κριτικάρει τις γραφειοκρατικές δομές και τη μικροψυχία της μπουρζουαζίας, δίνοντας, όσον αφορά στο εικαστικό μέρος, έμφαση στις ισχυρές αντιθέσεις φωτός και σκότους. Όπως κι άλλα φιλμ της πρώιμης σοβιετικής περιόδου, η ταινία δεν γνώρισε εμπορική επιτυχία, ενώ και η αποδοχή της από τον Τύπο της εποχής ήταν ανάλογη. Ωστόσο, αποτελεί αναμφισβήτητα ένα από τα αριστουργήματα του Γκριγκόρι Κόζιντσεφ και έργο-σημείο αναφοράς του βωβού κινηματογράφου.
Δον Κιχώτης / Don Quixote / Don Kikhot
Σοβιετική Ένωση, 1957
Σκηνοθεσία: Γκριγκόρι Κόζιντσεφ. Με τους: Nikolai Cherkasov, Yuri Tolubeyev, Serafima Birman. Έγχρωμη, 110’.
Το αθάνατο έργο του Μιγκέλ ντε Θερβάντες ευτύχησε με αυτή την ταινία σε μια θαυμάσια μεταφορά του -μια από τις καλύτερες- στην μεγάλη οθόνη, καθώς ο Κόζιντσεφ κατάφερε να συλλάβει και να αποτυπώσει αριστοτεχνικά και με μεγάλη εικαστική δύναμη το πνεύμα του έργου και τις περιπέτειες του Δον Κιχώτη, του πιο ρομαντικού και ονειροπόλου ήρωα όλων των εποχών, καθώς κυνηγά τη χίμαιρα της ουτοπίας και το φάντασμα της ελευθερίας.
Άμλετ / Hamlet / Gamlet
Σοβιετική Ένωση, 1964
Σκηνοθεσία: Γκριγκόρι Κόζιντσεφ. Με τους: Innokentiy Smoktunovskiy, Mikhail Nazvanov, Elza Rdzina. Ασπρόμαυρη, 140’.
Η 17η κινηματογραφική μεταφορά (η πρώτη ανάγεται στο 1900) του πιο διάσημου έργου του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, που ήταν η επίσημη εθνική συμμετοχή της Σοβιετικής Ένωσης στον παγκόσμιο εορτασμό των 400 χρόνων από την γέννηση του συγγραφέα, θεωρείται -ομόφωνα- από τους πάντες ως η καλύτερη όλων των εποχών. Σε μετάφραση του μεγάλου συγγραφέα Μπόρις Πάστερνακ, με τη μουσική του σπουδαίου Ντμίτρι Σοστακόβιτς και κυρίως βασισμένη στην συγκλονιστική ερμηνεία του «ιερού τέρατος» του σοβιετικού θεάτρου και κινηματογράφου Ινοκέντι Σμοκτουνόφσκι (στον οποίο ακόμη και ο σερ Λόρενς Ολίβιε «υποκλίθηκε»), ο Άμλετ του Κόζιντσεφ είναι ο κορυφαίος που εμφανίστηκε ποτέ στο σινεμά.
Βασιλιάς Ληρ / King Lear / Korol Lir
Σοβιετική Ένωση, 1971
Σκηνοθεσία: Γκριγκόρι Κόζιντσεφ και Ιωσήφ Σαπίρο / Iosif Shapiro. Με τους: Juri Javert, Elza Radzina, Galina Volchek. Ασπρόμαυρη, 139΄.
Πέντε χρόνια μετά τον καλλιτεχνικό και εμπορικό θρίαμβο του Άμλετ, η μοναδική αυτή τριλογία θα ολοκληρωθεί με την τελευταία ταινία του Κόζιντσεφ, τον Βασιλιά Ληρ, μια ακόμα εξαιρετική κινηματογραφική διασκευή ενός ακόμη αριστουργήματος του Σαίξπηρ, όπου το πάθος για την εξουσία συντρίβει με τραγικό τρόπο το γέρο βασιλιά, την οικογένεια και το βασίλειό του. Στον κεντρικό ρόλο ο θαυμάσιος εσθονός ηθοποιός Γιούρι Γιάρβετ, ενώ η μουσική είναι και εδώ του Ντμίτρι Σοστακόβιτς.
Επιμέλεια Νικόλας Αρώνης
