Υποχρέωση της Πολιτείας είναι να ανακατασκευάζει τα διατηρητέα κτίρια σε περίπτωση κατεδάφισής τους με υπαιτιότητά της.
Το Ε΄ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας, με την υπ΄ αριθμ. 3178/2009 απόφασή του, έκρινε ότι «η Διοίκηση δύναται να επιβάλει στον ιδιοκτήτη κτιρίου, που έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο ή ευρίσκεται εντός παραδοσιακού οικισμού, την υποχρέωση αποκαταστάσεως στοιχείου του (σσ: τμήματός του) ή και ολικής ανακατασκευής του, με δική του, κατ΄αρχήν δαπάνη, ανεξαρτήτως αιτίας, στην οποία οφείλεται η αλλοίωση ή η κατάρρευση ή η κατεδάφιση του κτιρίου».
«Στην περίπτωση όμως», συνεχίζει η δικαστική απόφαση, «κτιρίου που κατεδαφίστηκε βάσει σχετικής αδείας (σσ: που εκδόθηκε από την αρμόδια αρχή), η δαπάνη ανακατασκευής του βαρύνει τη Διοίκηση, αδιαφόρως αν η άδεια αυτή ακυρώθηκε μεταγενεστέρως, με δικαστική απόφαση, δεδομένου ότι στην περίπτωση αυτή η κατεδάφιση δεν οφείλεται σε αυθαίρετη ενέργεια, ούτε σε παράβαση των υποχρεώσεων του ιδιοκτήτη».
Η απόφαση του ΣτΕ προσθέτει ακόμα:
«Το γεγονός ότι εκ των υστέρων η σχετική άδεια κατεδαφίσεως ακυρώθηκε από Διοικητικό Δικαστήριο δεν συνεπάγεται υποχρέωση του ιδιοκτήτη να καταβάλει τη δαπάνη ανακατασκευής», σύμφωνα με τη συνταγματική αρχή της εμπιστοσύνης του πολίτη προς το κράτος.
Ο λόγος για την έκδοση της απόφασης βρίσκεται… στο Πήλιο!
Πιο συγκεκριμένα, το ΣτΕ απασχόλησε περίπτωση παλαιάς διώροφης κατοικίας στην Άφησσο Πηλίου (Μαγνησία), μία περιοχή η οποία έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός.
Ειδικότερα, το 1999 η ιδιοκτήτρια της εν λόγω κατοικίας ζήτησε από την Πολεοδομία Ν.Α. Μαγνησίας την κατεδάφισή της. Η Επιτροπή Πολεοδομικού και Αρχιτεκτονικού Ελέγχου (ΕΠΑΕ) απέρριψε την αίτηση, αλλά ένα μήνα μετά, ενέκρινε την κατεδάφιση. Εν συνεχεία εκδόθηκε άδεια κατεδαφίσεως και άδεια οικοδομής. Ύστερα από αίτηση του δήμου Αφετών ακυρώθηκε από το ΣτΕ η άδεια κατεδαφίσεως και η άδεια ανεγέρσεως νέας οικοδομής.
Κατόπιν νέου πρακτικού της ΕΠΑΕ (2002) εκδόθηκε νέα άδεια κατεδαφίσεως και νέα άδεια ανέγερσης οικοδομής. Τρία χρόνια μετά (2005) η ΕΠΑΕ ακυρώνει τις άδειες κατεδάφισης και ανέγερσης του 2002. Η ιδιοκτήτρια της κατοικίας με σειρά αιτήσεων της προς τη Διοίκηση ζήτησε να αποφασιστεί τελικά και οριστικά αν η κατοικία της είναι παραδοσιακή, ή όχι, και εφόσον αποφανθεί ότι το κτίριο είναι παραδοσιακό να διαταχθεί η αποκατάσταση των πραγμάτων στην προηγούμενη κατάσταση, σύμφωνα με το άρθρο 24 του Συντάγματος. Η ΕΠΑΕ απέρριψε το αίτημά της και η δευτεροβάθμια ΕΠΑΕ, στην οποία επανήλθε η ιδιοκτήτρια, δεν εξέτασε καν το αίτημα, με το αιτιολογικό ότι το κτίριο έχει ήδη κατεδαφιστεί.
Τελικά, το ΣτΕ έκανε δεκτή την αίτηση της ιδιοκτήτριας και διαβίβασε και πάλι την υπόθεση στη Διοίκηση για να εξετάσει τα αιτήματά της, σύμφωνα με όσα κρίθηκαν με την εν λόγω υπ΄ αριθμ. 3178/2009 απόφασή του, ενώ επιδίκασε την δικαστική δαπάνη των 460 ευρώ σε βάρος της Ν.Α. Μαγνησίας.
