Ρεπορτάζ: Μάριος Βελέντζας, Μυρτώ Τσάβαλου, Σπυριδωνία Κρανιώτη, Σωτήρης Σκουλούδης
Την εβδομάδα που πέρασε πραγματοποιήθηκε το Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας, αφιερωμένο στα 2.400 χρόνια από τη γέννηση του Αριστοτέλη. Περισσότεροι από 550 σύνεδροι από πολλές χώρες του κόσμου συμμετείχαν σε δεκάδες συνεδρίες, σε Αθήνα και Στάγιρα, με κεντρικό θέμα το παρόν και το μέλλον της φιλοσοφίας και πώς αυτή μπορεί να προσδώσει νόημα αλλά και λύσεις στον σύγχρονο τρόπο ζωής και στα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα, υπό το πρίσμα των διδασκαλιών του θεμελιωτή της δυτικής σκέψης.
Το zougla.gr, χορηγός επικοινωνίας του μεγάλου συνεδρίου, αναζήτησε απαντήσεις ανατρέχοντας στους στοχασμούς του Αριστοτέλη, συνομιλώντας με σύγχρονους Έλληνες φιλοσόφους.
Κώστας Δημητρακόπουλος, Πρόεδρος της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας: «Να δίνουμε έμφαση όχι μόνο στο γράμμα του Νόμου, αλλά και στο πνεύμα του»
Ο Κώστας Δημητρακόπουλος, Πρόεδρος της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας και Καθηγητής Λογικής του Πανεπιστημίου Αθηνών ανέλυσε στο zougla.gr το πώς η φιλοσοφία του Αριστοτέλη μπορεί να βελτιώσει τη ζωή του ανθρώπου και την καλύτερη λειτουργία της κοινωνίας.
Ο κ. Δημητρακόπουλος ανέφερε: «Ο Αριστοτέλης ασχολήθηκε με πολλές επιστήμες με την πολιτική, την ηθική, τη λογική με το ζήτημα της δημοκρατίας της δικαιοσύνης και πραγματικά έχει πολλά να μας πει και στη δική μας εποχή. Ξανακοιτάζοντας αυτά που είπε θα ωφεληθούμε.
Ο Καθηγητής ερωτηθείς για το «Δίκαιο» του Αριστοτέλη αλλά και την έλλειψη δικαιοσύνης στη ζωή μας απαντά ως εξής: «Ο νόμος όσο καλός και να είναι δεν μπορεί να προβλέψει όλες τις περιπτώσεις στις οποίες θα χρειαστεί η εφαρμογή του. Πρέπει να δίνουμε έμφαση όχι μόνο στο γράμμα του νόμου αλλά και στο πνεύμα του νόμου. Οι σύγχρονες κοινωνίες είναι τόσο πολύπλοκες γι’ αυτό πρέπει να αναπροσαρμόζουμε τους νόμους πάντα λαμβάνοντας υπόψη και τη γνώμη της πλειοψηφίας.»
«Πρέπει να γυρίσουμε πίσω στην έννοια του καλού και στο πώς θα κανονίσουμε τη ζωή μας με βάση τις εμπειρίες μας… Είναι ανάγκη να σταματήσει ο άκρατος ωφελιμισμός»
Γιατί σήμερα η παιδεία δεν ανταποκρίνεται στη φιλοσοφική θεώρηση του Αριστοτέλη; Ο κ. Δημητρακόπουλος επεσήμανε: «Έχουμε γίνει πολύ ωφελιμιστές σε σχέση με αυτό που είχε στο μυαλό του ο Αριστοτέλης. Θέλουμε άμεσα αποτέλεσματα. Σήμερα κάνουμε παιδεία για να βρούμε δουλειά.
Πρέπει να γυρίσουμε πίσω στην έννοια του καλού και στο πώς θα κανονίσουμε τη ζωή μας με βάση τις εμπειρίες μας… Είναι ανάγκη να σταματήσει ο άκρατος ωφελιμισμός».
Τι είναι η Ευδαιμονία σύμφωνα με τον Αριστοτέλη; «Το να στοχεύουμε στο καλό όχι μόνο για μας αλλά και για τους άλλους είναι μια προσέγγιση της έννοιας της ευδαιμονίας» ανέφερε ο καθηγητής.
Γιατί δεν μπορούμε να ενσωματώσουμε στη ζωή μας τις φιλοσοφικές διδαχές του Αριστοτέλη και γιατί είναι δύσκολο να προσεγγίσουμε την ευδαιμονία; «Στην εποχή του Αριστοτέλη η λογική ήταν μία ενώ σήμερα υπάρχουν πολλές λογικές…Οι διαφορετικές κουλτούρες τα συμφέροντα μεταξύ των κρατών καθιστούν δύσκολη την προσέγγιση της ευδαιμονίας» απάντησε ο καθηγητής.
O κ Δημητρακόπουλος ερωτώμενος για τους στόχους του και τα σχέδια του αναφορικά με την επιστήμη του ανέφερε: «Πάντα ο ερευνητής στοχεύει σε κάτι ανώτερο. Θα ήθελα να είμαι καλά και να ασχολούμε με προβλήματα που ενδιαφέρουν και άλλους ερευνητές και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό».
Ευάγγελος Πρωτοπαπαδάκης, επίκουρος καθηγητής φιλοσοφίας και βιοηθικής: «Ζωή χωρίς φιλοσοφία, φαγητό χωρίς αλάτι»
«Μια κοινωνία από μη ενάρετους ανθρώπους είναι μια κοινωνία στην οποία δεν αξίζει κάποιος να ζει», υποστηρίζει ο Ευάγγελος Πρωτοπαπαδάκης, επίκουρος καθηγητής φιλοσοφίας και βιοηθικής, ενώ υποστήριξε μεταξύ άλλων ότι οι διδαχές του μεγάλου Έλληνα διανοητή παραμένουν επίκαιρες, αποτελώντας τον κατάλληλο οδηγό για τον εντοπισμό λύσεων σε σειρά σοβαρών ζητημάτων που συνδέονται με τον καθημερινό τρόπο ζωής.
«Ο Αριστοτέλης παραμένει επίκαιρος, καθώς άφησε το σημάδι του σε επιστήμες τεράστιου κοινωνικού ενδιαφέροντος, όπως είναι η πολιτική, η ρητορική και η ηθική. Η ηθική είναι μια επιστήμη από την οποία ο άνθρωπος δεν μπορεί να ξεφύγει. Καθημερινά βρίσκεται αντιμέτωπος με ηθικά προβλήματα. Διλήμματα τα οποία απαιτούν απαντήσεις για να συνεχιστεί η ανθρώπινη εξέλιξη. Η ζωή δεν είναι μια ευθύγραμμη πορεία. Και εδώ έρχεται η φιλοσοφία να δώσει απαντήσεις, να δημιουργήσει έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης και διαχείρισης καταστάσεων» ανέφερε.
Όπως είπε, ο Αριστοτέλης προτείνει ως μέθοδο τη μεσότητα. «Μας καλεί να πράξουμε με τον τρόπο που θα το έκανε ο ενάρετος άνθρωπος -αυτός δηλαδή που διακρίνεται από τις αρετές, τα γνωρίσματα εκείνα του χαρακτήρα που οδηγούν στην ευδαιμονία. Ο Αριστοτέλης υποστήριξε ότι ο άνθρωπος βρίσκει την αρετή όταν επιλέγει ανάμεσα στα δύο άκρα: την υπερβολή και την έλλειψη», πρόσθεσε, επισημαίνοντας ότι σ’ έναν μεγάλο βαθμό η σημερινή κρίση αξιών, που μεταφράζεται και σε οικονομικό επίπεδο, οφείλεται σε αυτήν την ανισορροπία.
«Τα προβλήματά μας οφείλονται στο ό, τι έχουμε περιφρονήσει το μέτρο, τη μεσότητα και κυρίως την αρετή»«Τα προβλήματά μας οφείλονται στο ό, τι έχουμε περιφρονήσει το μέτρο, τη μεσότητα και κυρίως την αρετή. Ο σύγχρονος Έλληνας κάνει τις επιλογές του ανάλογα με την ωφελιμότητα που θα προκύπτει κάθε φορά. Επιλέγει να κάνει αυτό που είναι πιο ωφέλιμο για εκείνον, κάτι το οποίο δεν είναι πάντα ενάρετο από τη στιγμή που δεν ευνοεί το σύνολο» ανέφερε, επισημαίνοντας ότι η απάντηση που προτείνει ο Αριστοτέλης στα ηθικά μας διλήμματα είναι να εντοπίσουμε την αρετή και με βάση αυτή να διαμορφώσουμε τη συμπεριφορά μας.
Παράλληλα, εξέφρασε τον προβληματισμό του για την απουσία της φιλοσοφίας στην καθημερινότητα, απόρροια του σύγχρονου τρόπου ζωής όπου το άτομο βρίσκεται σε μια διαρκή κίνηση, κυνηγώντας πράγματα και καταστάσεις που δεν βιώνει στην ουσία τους. «Έχουμε κάνει τεράστια πρόοδο σε όλους τους τομείς εκτός από την ηθική μας, η οποία παραμένει στάσιμη… Πάντα κυνηγάμε κάτι, πάντα τρέχουμε πίσω από κάτι» είπε. Ο ίδιος, πάντως, εμφανίστηκε αισιόδοξος για το μέλλον, εκτιμώντας ότι αυτή η κρίση αξιών «αποτελεί απλώς ένα στάδιο στην ανθρώπινη εξέλιξη». «Ότι και να γίνει, ο άνθρωπος δεν μπορεί να απολέσει την πνευματικότητά του» κατέληξε…
Μαρία Βενετή, Καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο Αρσάκειο Σχολείο Ψυχικού: «Ζούμε στην εποχή έλλειψης του μέτρου κι αυτό κάνει τον Αριστοτέλη πιο επίκαιρο από ποτέ»
Έκκληση στην κυβέρνηση και στους πολιτικούς της χώρας να ενισχύσουν τις φιλοσοφικές σπουδές απηύθυνε η καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο Αρσάκειο Σχολείο Ψυχικού κ. Μαρία Βενετή, στη συνέντευξη που παραχώρησε στο zougla.gr.
Η κα. Βενετή παρέθεσε τους στόχους και τα μηνύματα που επιχειρεί να περάσει το συνέδριο το οποίο απευθύνεται σε όλο τον κόσμο. «Το συνέδριο αυτό δεν θα μπορούσε παρά να είναι αφιερωμένο στον Αριστοτέλη. Αυτό που επιδιώξαμε ήταν να καλέσουμε ανθρώπους από όλον τον κόσμο, να επιχειρήσουμε μία παγκόσμια διοργάνωση προκειμένου να κάνουμε γνωστή ή να διευρύνουμε τη συζήτηση πάνω στη φιλοσοφία του Αριστοτέλη, στις απόψεις, στην επιρροή του Αριστοτέλη σε όλες τις άλλες φιλοσοφίες άλλων εποχών» ανέφερε χαρακτηριστικά.
Στο ζήτημα κατά πόσο οι αξίες και οι αρχές του σπουδαίου φιλοσόφου βρίσκουν απήχηση στη σύγχρονη κοινωνία, η κα. Βενετή αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στην αξία της μεσότητας, του μέτρου που εισηγήθηκε ο Αριστοτέλης, ενώ παρέθεσε τις απόψεις της σχετικά με το εάν η ευδαιμονία ως ύψιστο αγαθό μπορεί να επιτευχθεί στο πλαίσιο μιας «τέλειας πολιτείας».
«Δεν θεωρώ ότι η ευδαιμονία αποτελεί ουτοπία, αν και η επικρατούσα άποψη είναι αυτή: Ότι υπάρχουν άλλες δομές σήμερα και δεν μπορούμε να μεταφέρουμε απόψεις από την αρχαία Ελλάδα κατευθείαν στο σήμερα… Ωστόσο αυτοί οι άνθρωποι έγιναν μεγάλοι επειδή αυτό που μας παρέδωσαν είναι η ουσία του κόσμου»…«Δεν θεωρώ ότι η ευδαιμονία αποτελεί ουτοπία, αν και η επικρατούσα άποψη είναι αυτή: Ότι υπάρχουν άλλες δομές σήμερα και δεν μπορούμε να μεταφέρουμε απόψεις από την αρχαία Ελλάδα κατευθείαν στο σήμερα… Ωστόσο αυτοί οι άνθρωποι έγιναν μεγάλοι επειδή αυτό που μας παρέδωσαν είναι η ουσία του κόσμου… Ενώ λοιπόν οι εποχές αλλάζουν και τα πράγματα μεταβάλλονται, υπάρχει αυτό το ‘καθόλου’, το καθολικό που έλεγε ο Αριστοτέλης, το οποίο είναι αυτό που μας απασχολεί κατά βάθος σε όλες τις εποχές».
»Δε θα έλεγα ότι ζούμε στην εποχή του μέτρου, είμαστε μακριά από αυτήν, αυτό τον κάνει ακόμη πιο επίκαιρο τον Αριστοτέλη, ότι δίνει ξανά μία συμβουλή, μία οδηγία για να επανέλθει η σκέψη μας σε πράγματα που θα είναι πιο δημιουργικά. Διότι σήμερα οι υπερβολές και σε προσωπικό επίπεδο και σε πολιτικό, έχουν οδηγήσει σε καταστροφές, ατομικές και συλλογικές και η μεσότητα είναι μία χρυσή συμβουλή ακόμη και σήμερα», είπε μεταξύ άλλων η κ. Βενετή.
Η φιλοσοφία τι είναι τελικά και πώς μπορεί να βελτιώσει τη ζωή του ανθρώπου; Η δόκτωρ απαντά ως εξής: «Η φιλοσοφία είναι ένα πάθος για την αλήθεια» απαντά η ίδια και προσθέτει: Aν ξαναβρούμε αυτό το πάθος για τον θεωρητικό βίο, για την αλήθεια, για το να ψάξουμε τις έννοιες λίγο βαθύτερα, φτάνουμε στην ουσία, την πεμπτουσία αυτής της ζωής… Που την χάνουμε συνήθως κυρίως λόγω των συνθηκών και λόγω της έλλειψης παιδείας… Νομίζω ότι αυτός είναι ο ανώτερος τρόπος του βίου. Η δρ. Βενετή έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για το πρόβλημα της έλλειψης Παιδείας στις μέρες μας: «Αν δώσουμε μεγαλύτερη αξία στην ανθρωπιστική Παιδεία και εμβαθύνουμε στις έννοιες, ασφαλώς θα βλέπουμε τα πράγματα με έναν διαφορετικό τρόπο. Και όλη αυτή η σκοτεινιά αυτή της καθημερινότητας αντικαθίσταται από ένα φως…».
Διαβάστε ακόμα: Στον λόφο της Πνύκας ο Γ. Κατρούγκαλος για το Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας
Η έναρξη του Παγκοσμίου Συνεδρίου Φιλοσοφίας στο Ηρώδειο-εικόνες από το zougla.gr
Δείτε το ρεπορτάζ του zougla.gr από το προηγούμενο Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας:
