Ο Μυλοπόταμος, μία από τις τέσσερις πρώην επαρχίες του Νομού Ρέθυμνου, είναι γνωστός για την ιδιαίτερη ταυτότητα των Ανωγείων και των Ζωνιανών. Στην καρδιά της «επαρχίας» βρίσκεται ο δήμος Κουλούκωνα, που περιλαμβάνει μια σειρά ορεινών χωριών, πλούσιων σε ιστορία, φυσικό κάλλος, αλλά και ανάπτυξη!
Αντίθετα με ότι συμβαίνει στα περισσότερα ορεινά μέρη της Ελλάδας, σε ορισμένα χωριά παρατηρείται πρωτοφανή αύξηση της γεννητικότητας, όπως επίσης και μετανάστευση ξένων (κυρίως συνταξιούχων Βρετανών) στα οποία γίνονται μόνιμοι κάτοικοι και… η παραγωγή της σταφίδας, του λαδιού και της ρακί καλά κρατεί…
Δημοτικό Διαμέρισμα Γαράζου
Στην παλιά Εθνική Οδό Ρέθυμνου-Ηρακλείου, στο 35ο χιλιόμετρο όπως κατευθυνόμαστε προς Ηράκλειο, θα στρίψουμε δεξιά προς το Γαράζο. Είναι ο ίδιος δρόμος που οδηγεί προς τα φημισμένα Ανώγεια.
Φτάνοντας στο Γαράζο, χωριό κτισμένο απέναντι από τα Ταλαία Όρη (εδώ γεννήθηκε ο μύθος για τον Τάλω), την «πρωτεύουσα» του δήμου Κουλούκωνα που είναι αντικείμενο της περιήγησής μας, θα κάνουμε την πρώτη στάση στην τεράστια κατάφυτη πλατεία του χωριού. Πρόκειται για μία πρόσφατη ανάπλαση, με την εκκλησία της Αγίας Κυριακής να δεσπόζει στο κέντρο της.
Ο περιηγητής μπορεί να πιει σε ένα πολύ ευχάριστο περιβάλλον τον καφέ του, γνωρίζοντας τους ιδιαίτερα φιλόξενους και φιλικούς κατοίκους. Άπαξ και γίνει συμπαθής, τα κεράσματα –χαρακτηριστικό γνώρισμα όλων των Κρητικών- γίνονται… συνήθεια, μιας και «στο Γαράζο δεν πληρώνεις ποτέ», όπως μας είπαν… Σύμβολο του χωριού είναι η βελανιδιά. Οι μεγάλες βελανιδιές που υπήρχαν στην πλατεία (τα μεγαλύτερα δέντρα της Κρήτης τον προηγούμενο αιώνα) δυστυχώς κόπηκαν, μια νέα όμως αναπτύσσεται σηματοδοτώντας την ιστορική συνέχεια της πορείας του χωριού μέσα στο χρόνο…
Στο Γαράζο είναι διαθέσιμες όλες οι δημόσιες υπηρεσίες, ενώ ο εκπολιτιστικός-επιμορφωτικός σύλλογος του χωριού διακρίνεται για τις συχνές πολιτιστικές διοργανώσεις που χαίρουν μεγάλης αποδοχής. Αξίζει να αναφερθεί ότι εδώ οργανώνεται κάθε χρόνο η Παγκρήτια Γιορτή Κίτρου (το «εθνικό προϊόν» της περιοχής), που αποτελεί την παλαιότερη πολιτιστική εκδήλωση του Νομού Ρεθύμνης.
Σε πολύ μικρή απόσταση από το κέντρο του χωριού, βρίσκεται ο παλιός οικισμός, που προσελκύει τον περιηγητή να περπατήσει μέσα στα πετρόκτιστα στενά σοκάκια, που θυμίζουν έντονα Χώρα αιγαιοπελαγίτικου νησιού. Σε κάθε γωνία, εκτός από τους φιλικούς χαιρετισμούς των ντόπιων μόνιμων κατοίκων, τον περιμένουν πολυποίκιλες εκπλήξεις: ένα καλαίσθητο μοντέρνο άγαλμα στην είσοδο τιμά τον αγώνα επιβίωσης των κατοίκων σε παλαιότερες, πολύ πιο δύσκολες εποχές.
Οι πηγές είναι διάσπαρτες σε όλη την «πόλη», ορισμένες από αυτές μάλιστα προσφέρουν τη δροσιά τους στον περιπατητή. Τα σοκάκια, έχουν χαρακτηριστεί για την υψηλή πολιτιστική αξία τους, κάτι που γίνεται αμέσως κατανοητό μιας και η περιοχή έχει προσεχθεί ιδιαίτερα: τα σπίτια είναι φρεσκοβαμμένα και οι μικροί αλλά κατάφυτοι κήποι τους παρουσιάζουν μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα χρωματική και φυσική αντίθεση.
Κάτω από την αψίδα του χωριού θα κινήσει την περιέργεια ένα καταγώγι, οι παλιές τουρκικές φυλακές. Το δημοτικό υδραγωγείο, κατασκευής 1915 είναι το δεύτερο αξιοθέατο που θα τραβήξει την προσοχή μέχρι την άφιξή μας στον Ιερό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου: πρόκειται για μια πανέμορφη δίκλητη εκκλησία με καμπαναριό. Το έφτιαξε ο ίδιος αρχιτέκτονας που διαμόρφωση τη θρυλική Μονή Αρκαδίου, της οποίας αποτελεί μικρογραφία. Ακριβώς δίπλα, αξίζει τον κόπο να επισκεφτούμε το Λαογραφικό Μουσείο.
Ο παλιός οικισμός συνδέεται με ένα ενετικό λιθόστρωτο με την Κάτω Βρύση, από όπου οι κάτοικοι υδροδοτούνταν τα παλιά χρόνια. Πρόκειται για μία πανέμορφη διαδρομή εξαιρετικού φυσικού κάλλους, ανάμεσα σε πλατύφυλλα πλατάνια, καρυδιές και οπωροφόρα δέντρα. Εκεί βρίσκεται το ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου, ανοιχτό για τον επισκέπτη καθώς και τα απομεινάρια του πρώτου εργοστασίου παραγωγής αναψυκτικών της Κρήτης. Η πεζοπορία στο γραφικό μονοπάτι διαρκεί μόλις λίγα λεπτά, αλλά το αποτέλεσμα είναι κάτι περισσότερο από ανταποδοτικό…
Μουρτζανά
Το πλησιέστερο χωριό στο Γαράζο, και ένας από τους παλιότερους και γραφικότερους οικισμούς, είναι τα Μουρτζανά, του οποίο ο πληθυσμός «εμπλουτίζεται» με μόνιμους μετανάστες από την Αγγλία! Σε έναν λόφο του χωριού, αμέσως μετά τον Πυροσβεστικό Σταθμό της περιοχής, βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Αλεξάνδρου, μια σύγχρονη κατασκευή που συνδυάζει αρμονικά το μοντέρνο με το παραδοσιακό. Ο παλιός και εγκαταλελειμμένος πλέον οικισμός του χωριού θυμίζει εν πολλοίς αυτόν του Γαράζου και οδηγεί στο Μούσαι το οποίο χαρακτηρίζεται από την εξής μαντινάδα:
«Απούχει θηλυκό παιδί στο Μούσαι μην το δώσει, γιατί γοργοβραδιάζει ο Θεός κι αργεί να ξημερώσει».
Ο λόγος δεν είναι άλλος από τα ψηλά δέντρα και την άγρια φύση που κρύβουν τον ήλιο, δημιουργώντας ένα εντυπωσιακό τοπίο. Πρόκειται για την αγαπημένη εκδρομική εξόρμηση των ντόπιων και όχι μόνο. Χαρακτηρίζεται από τον ορμητικό χείμαρρο που διασχίζει το μικρό φαράγγι, στο οποίο αφήνονται κοπάδια πρόβατα για να βοσκήσουν. Τα κουδούνια των προβάτων, το σκεπασμένο από φύλλα πλατάνου έδαφος, τα τεράστια δέντρα, το περιορισμένο φως και ο χείμαρρος του απρόσιτου φαραγγιού δημιουργούν μια πραγματικά παραμυθένια ατμόσφαιρα…
Ομάλα – Φαράτσι – Αγρίδια – Δροσιά
Στο ίδιο δημοτικό διαμέρισμα και σε πολύ κοντινή απόσταση, βρίσκεται η Ομάλα, ένας μικρός γραφικός οικισμός, όπου αξίζει να επισκεφτεί κανείς το ναό του Αγίου Δημητρίου που ανακαινίσθηκε για πρώτη φορά το 1742, ενώ στο Φαράτσι, στην είσοδο του χωριού θα συναντήσουμε ένα σπάνιο θέαμα χλωρίδας, τη φραγκοσυκιά με τους ιδιαίτερα γευστικούς καρπούς της!
Τελειώνοντας την περιήγησή μας σε αυτό το κομμάτι του Μυλοπόταμου και οδεύοντας προς το Ηράκλειο, μετά από 10λεπτη οδήγηση από τα Μουρτζανά θα συναντήσουμε τη διασταύρωση προς Αγρίδια. Αξίζει τον κόπο να στρίψουμε κι αφού περάσουμε ακόμη ένα γραφικό χωριό θα ανηφορίσουμε για το ιστορικότατο Μοναστήρι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (Μονή Χαλέπας), κατεστραμμένο τον 16ο αιώνα από τους Τούρκους και πρόσφατα ανακαινισμένο. Ο επισκέπτης μπορεί να παρακολουθήσει από κοντά τη μοναστική ζωή, απολαμβάνοντας μια ανυπέρβλητη θέα στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα :αμπέλια, ελαιώνες, όρη (Κουλούκωνας, Ψηλορείτης) και οι γύρω οικισμοί δεσπόζουν ως εκεί που φτάνει το μάτι.
Τέλος, επιστρέφοντας από τον ίδιο δρόμο και κατευθυνόμενοι πάντα προς Ηράκλειο, θα κάνουμε στάση στο επόμενο χωριό που συναντάμε, τη Δροσιά (Γενί Γκαβέ όπως το λένε οι ντόπιοι) στο οποίο υπάρχουν πολλές παραδοσιακές ταβέρνες, που φημίζονται για το ψητό γουρουνόπουλο, ενώ τα πολλά δέντρα που υπάρχουν διάσπαρτα στο δρόμο δημιουργούν πράγματι φυσική «δροσιά».
Το οδοιπορικό αυτό αναφέρεται σε ένα μικρό μέρος από τον «άγνωστο» Μυλοπόταμο: το φυσικό κάλλος, τα ιστορικά και πολιτιστικά αξιοθέατα καθώς και η φιλοξενία και ο «ντόμπρος» χαρακτήρας των κατοίκων, ενδείκνυνται για ενδελεχή εξερεύνηση του περιηγητή και μας προκαλούν να τον ανακαλύψουμε με τον ίδιο τρόπο που πίνουμε τη ρακί: σιγά-σιγά…
Δείτε τιμές και δρομολόγια για το Ρέθυμνο ΕΔΩ.
Κείμενο-Φωτογραφίες: Σωτήρης Σκουλούδης
