Η διαχρονική τραγική φάρσα του Αλφρέντ Ζαρί «Υμπύ Τύραννος» ανεβαίνει στο Σταθμός Θέατρο (Βίκτωρος Ουγκώ 55, Μεταξουργείο) για τέσσερις μόνο παραστάσεις από τη θεατρική ομάδα Actubustes, σε σκηνοθεσία της Έλενας Βόγλη.
Tο θέμα της εξουσίας είναι το κυρίαρχο στοιχείο του έργου…
«Αντί στην εποχή μας να ζούμε εύκολα για να δημιουργούμε, έχουμε φθάσει να προσπαθούμε να επιβιώσουμε για να μπορέσουμε μετά βίας να δημιουργήσουμε» ανέφερε, εξηγώντας ότι ο άνθρωπος παραμένει εγκλωβισμένος σε συμπεριφορές που τον απομακρύνουν από την αυτογνωσία και την εσωτερική ηρεμία, με αποτέλεσμα να γίνεται… τύραννος του εαυτού του και να βυθίζεται στη δυστυχία.
Πες μας λίγα λόγια για το έργο;
Πρόκειται για την ιστορία του Κυρ Υμπύ και της Κυράς Υμπύ, ενός αξιωματούχου της πολωνικής στρατιάς και της γυναίκας του που είναι βουτηγμένοι και οι δύο σ’ έναν βούρκο μιζέριας, φθόνου και λαιμαργίας, βρώμας, με τη θλίψη να κυριαρχεί στην καθημερινότητά τους και την αγένεια να αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της κοινωνικής ζωής τους. Ο Κυρ Υμπύ, μετρ της βλακείας και της αδηφαγίας, με μια παντελώς άβουλη συμπεριφορά, ενεργοποιείται από τη φιλόδοξη και πανούργα -μα εξίσου βρωμερή- γυναίκα του να πάρει την εξουσία, εκτελώντας τον βασιλιά της Πολωνίας. Ο κυρ Υμπύ, οδηγούμενος από την τυφλή και βλακώδη αλαζονεία του, καταχράζεται ως άλλη μία ιδιάζουσα προσωπικότητα την εξουσία και δεν αφήνει στην κυριολεξία τίποτα όρθιο στο διάβα του. Ανθρώπινες αξίες, ιδεώδη, πρότυπα, κοινωνικά αγαθά. Όλα καταβροχθίζονται από τον αχόρταγο «Υμπύ Τύραννο».
Το πώς λειτουργεί και επηρεάζει την κοινωνία η σύγχρονη εξουσιαστική πυραμίδα και το πώς συντηρείται η σχέση εξουσιαστή-εξουσιαζόμενου αναδύεται με ξεχωριστό τρόπο σε αυτό το έργο.
Φέρνοντας σε πρώτο πλάνο όχι μόνο κάτι που μπορεί να φαντάζει αυτονόητο στο μικροσκόπιο ενός κοινωνικού περιβάλλοντος, τίθεται το ερώτημα για το αν τελικά η φύση του ανθρώπου είναι καταστροφική ή διαμορφώνεται έτσι στην πορεία της ζωής του ως απόρροια του επηρεασμού από το κυρίαρχο πολιτικό σύστημα.
Η παράσταση έχει αρκετά κωμικά στοιχεία, θέτοντας όμως κατά διαστήματα προβληματισμούς μέσα από καταστάσεις που ακροβατούν μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας. Τελικά ποιος είναι ο στόχος του έργου και ποια μηνύματα στέλνει στον θεατή;
Ο στόχος του έργου είναι να στρέψει την προσοχή του θεατή -μέσω μιας διασκεδαστικής ιστορίας- στο πώς αυτός ο κόσμος που ζούμε μέχρι και σήμερα (κατά ένα μεγάλο ποσοστό) συνεχίζει και υπάρχει. Στο πώς έχει μπορέσει να διατηρηθεί έως τις ημέρες μας και πάνω σε ποιες σχέσεις εκμετάλλευσης έχει χτιστεί. Ο αντιεξουσιαστικός και σχεδόν αναρχικός χαρακτήρας που έχει προσδώσει ο ίδιος ο συγγραφέας σε αυτό το έργο, δημιουργεί μια αφετηρία για το τι είμαστε, πού βρισκόμαστε και πού μπορούμε να πάμε σαν Ανθρωπότητα. Χωρίς υποδείξεις. Η σύγκρουση με τη βίαιη φύση της πραγματικότητας των ηρώων μέσα από αυτόν τον τραγελαφικό, καρικατουρίστικο και κωμικό τρόπο στοχεύει σ’ ένα πρώτο σοκ του θεατή για το τι αντίστοιχα συμβαίνει ή θα συμβεί και με τη δική του πραγματικότητα εάν δεν μπει στη διαδικασία να αλλάξει τον χώρο στον οποίο ζει και αναπτύσσεται.
Ποιος ο ρόλος της μουσικής στην εξέλιξη της δράσης;
Η μουσική -με τη μορφή ηχητικών τοπίων, χορικών και μπάντας από τους ίδιους τους ηθοποιούς- αποτελεί χαρακτηριστικό κομμάτι της παράστασης.
Αποφύγαμε την κλασική μουσική επένδυση και υπόκρουση λόγω της σκηνοθετικής προσέγγισης του έργου.
Παράλληλα, πιστεύουμε ότι στο πλαίσιο μιας ζωντανής παράστασης η ωμή, ατόφια και πρωτογενής ηχητική ατμόσφαιρα προάγει τη δράση ποιοτικότερα σε σχέση με την “κονσερβοποιημένη” αισθητική μιας «προκάτ» μουσικής επένδυσης.
Η αίσθηση του χειροποίητου διατρέχει το σύνολο της παράστασης. Από την ένδυση των ηθοποιών μέχρι τον τρόπο παραγωγής της μουσικής με τη χρήση καθημερινών υλικών μαγειρικής…
Η αλήθεια είναι ότι όλα σχεδόν σε αυτήν την παράσταση είναι προσαρμοσμένα σε μια λογική «χειροποίητου». Αξεσουάρ, σκηνικά αντικείμενα, μουσικά τοπία. Προσεγγίζοντας το κείμενο του Jarry και αναγνωρίζοντας την αισθητική του σκίτσου και του πηγαίου αυθορμητισμού που είχε ο ίδιος ο συγγραφέας όταν το έγραφε, θελήσαμε να οπτικοποιήσουμε μια παράσταση που έχει την ποιότητα του χειροποίητου. Όπως ακριβώς χειροποίητο είναι ένα κόμικ, ο φανταστικός κόσμος του «Υμπύ Τύραννου» και των ηρώων του δεν θα μπορούσε να έχει συμβατικά σκηνικά και αξεσουάρ. Η υπερ-ρεαλιστική φύση του ίδιου του έργου σού δίνει κατ’ αρχήν ένα πολύ δυνατό κίνητρο να ασχοληθείς μαζί του και κατά δεύτερον να ανασχεδιάσεις σύμφωνα με τη δική σου δημιουργική φαντασία.
Ποια είναι η μέθοδος δουλειάς που ακολουθείτε στις πρόβες;
Θα έλεγα ότι τα πάντα ξεκίνησαν από το μηδέν. Αβίαστα και έχοντας πρώτα μελετήσει καλά το κείμενο και τη φιλοσοφία του Alfred Jarry. Το ό,τι οι πρώτες πρόβες ξεκίνησαν σε συγχρονισμένες διακοπές το περασμένο καλοκαίρι σε Φολέγανδρο και Κρήτη δείχνει ότι δεν θέλαμε να χαθεί πολύτιμος χρόνος και ότι δεν χρειαζόμασταν τις συνηθισμένες συνθήκες πρόβας για να δουλέψουμε αυτό το έργο. Χορικά, μπάντες, τύποι, σκηνές άρχισαν να σμιλεύονται σε φυσικούς εξωτερικούς χώρους και πάνω σε πειραματικές απόπειρες και αυτοσχεδιασμούς. Στη συνέχεια (και αφού είχαμε βρει τις πρώτες υποκριτικές βάσεις) προσπαθήσαμε να «παντρέψουμε» την γκροτέσκο ερμηνευτική γραμμή στη λογική του κόμικ με την ιδιαιτερότητα του ρυθμού της παράστασης και των συνεχών εναλλαγών τοπίων και προσώπων, ώστε να μην παρασυρθούμε σε μια απόλυτη κινηματογραφική προσέγγιση. Χωρίζοντας τη δουλειά μας σε σκηνές -κόμικ σκηνές- μπάντες και χορικά ρίξαμε ιδιαίτερο βάρος στο σωματικό θέατρο, προσέχοντας παράλληλα και την ιδιαίτερη γλώσσα του Jarry.
Πάνω σε αυτό που είπες για το πώς ξεκίνησαν όλα… Από τις πρώτες σκηνές γίνεται άμεσα αντιληπτό ότι η παράσταση αποτελεί προϊόν πολύμηνης έρευνας και προετοιμασίας. Σε μια τέτοια επαγγελματική προσέγγιση, υπάρχει χώρος για τη σύσφιγξη σχέσεων μεταξύ των συντελεστών και τη δημιουργία καλού κλίματος ή τα πάντα αρχίζουν και τελειώνουν στην πρόβα;
Το καλό κλίμα και η σύσφιγξη σχέσεων ήταν το πρώτο που μας ήρθε στο νου πριν ξεκινήσουμε πρόβες. Γι’ αυτό και συνδυάσαμε άλλωστε και τις καλοκαιρινές διακοπές μας με την πρώτη απόπειρα προσέγγισης του έργου. Σε μια παράσταση δύο ωρών όπου 9 ηθοποιοί υποδύονται 34 ρόλους υπό την καθοδήγηση ενός σκηνοθέτη, το πρώτο πράγμα που αναζητεί κάποιος είναι το καλό ομαδικό κλίμα εντός και εκτός προβών. Σε γενικές γραμμές θεωρώ ότι ο χώρος υπάρχει και πρέπει να υπάρχει όταν μιλάμε για μια τόσο ομαδική τέχνη. Δυστυχώς, όμως, ο χρόνος επηρεάζει τον χώρο. Ο σημερινός τρόπος ζωής δυσκολεύει αφάνταστα την εξέλιξη των σχέσεων σε επαγγελματικό επίπεδο. Αντί στην εποχή μας να ζούμε εύκολα για να δημιουργούμε, έχουμε φθάσει να προσπαθούμε να επιβιώσουμε για να μπορέσουμε μετά βίας να δημιουργήσουμε.
Ποιος πιστεύεις ότι πρέπει να είναι ο ρόλος του θεάτρου σήμερα;
Ο ρόλος του θεάτρου ως αντικείμενο μελέτης και εξέλιξης μιας τέχνης αλλά και ως κοινωνικό αγαθό στο πέρασμα των χρόνων δεν έχει αλλάξει. Το τί ρόλο έχει πάρει στις ημέρες μας είναι άλλη συζήτηση. Σαν τέχνη, θα πρέπει να εξαπλώνεται, να εξελίσσεται και να εμπλουτίζεται. Ως θέαμα που απευθύνεται στις μάζες, θα πρέπει να είναι επίκαιρα συμμετοχικό και διαφωτιστικό σχετικά με τους προβληματισμούς που θέτει στον σύγχρονο άνθρωπο και τις δομές της κοινωνίας. Τα πράγματα, από τότε που εδραιώθηκε και εξελίχθηκε το θέατρο, δυστυχώς δεν έχουν αλλάξει ιδιαίτερα. Αυτό είναι θλιβερό. Και κάνει σχεδόν όλα τα θεατρικά έργα να είναι διαχρονικά και επίκαιρα. Το θέατρο γεννήθηκε μέσα από μια ανάγκη έκφρασης προβληματικών και καταπιεσμένων καταστάσεων και αναζήτησης μιας διεξόδου. Όσο αυτές παραμένουν, ο ρόλος του θεάτρου δεν θα αλλάξει και πολύ. Γι’ αυτό και ο ψυχαγωγικός του χαρακτήρας δεν πρέπει ποτέ να γίνει αυτοσκοπός και εμπορικό υποχείριο, αλλοιώνοντας έτσι τα αφυπνιστικά του χαρακτηριστικά.
Πόσο έχει επηρεάσει η κρίση τον χώρο του θεάτρου και κατά πόσο τελικά έχει πυροδοτήσει την ανάγκη για έκφραση;
Στα εργασιακά δικαιώματα και στις συνθήκες εργασίας ενός ηθοποιού; Πάρα πολύ! Αλλά αυτό δεν έγινε με την έναρξη της λεγόμενης «οικονομικής κρίσης». Προϋπήρχε. Πριν από την κρίση. Τα τελευταία χρόνια απλώς έπεσε… ταφόπλακα στην οικονομική επιβίωση του μέσου Έλληνα ηθοποιού. Λίγοι πλέον στηρίζονται οικονομικά στο επάγγελμα του ηθοποιού. Λίγοι και διαλεχτοί. Μια οικονομική κρίση δημιουργεί έξτρα πολώσεις, ελίτ και κλίκες στον χώρο του θεάτρου (όπως και σε άλλα επαγγέλματα) και προάγει τον εκφυλισμό της τέχνης. Εκατοντάδες ηθοποιοί -από αυτούς που φαινομενικά εργάζονται- δουλεύουν αμισθί για την προετοιμασία μιας παράστασης και συνήθως αναλαμβάνουν μερικώς ή και ολικώς και την παραγωγή της. Κάτι που αποτελεί νέο αβάσταχτο οικονομικό βάρος… Μια κορυφή εμπορικών παραγωγών και «καλοπληρωμένων» ηθοποιών υπάρχει στην πυραμίδα και μετά (ακολουθεί) ένα χάος ανεργίας και αβέβαιης, απλήρωτης, ανασφάλιστης εργασίας από αμέτρητους ηθοποιούς που προσπαθούν όχι να βγάλουν χρήματα από το θέατρο, αλλά μέχρι και να μπορέσουν να υπάρξουν μέσα σε αυτό. Το αν η κρίση πυροδοτεί την έκφραση φαίνεται -φαντάζομαι- από τη λειτουργία πολλών θεάτρων και το ανέβασμα χιλιάδων θεατρικών παραστάσεων κάθε σεζόν. Το κακό, βέβαια, είναι ότι δεν πυροδοτεί τίποτα άλλο σε κάποιον που θέλει να ασχοληθεί επαγγελματικά με το θέατρο παρά μόνο την ανάγκη για έκφραση.
.jpg)
Ποιοι είναι οι παράγοντες που κάνουν μια παράσταση να ξεχωρίζει, αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες να έρθει το κοινό να τη δει;
Δεν ξέρω αν μια ξεχωριστή παράσταση έχει να κάνει πάντα με το πόσοι θεατές πηγαίνουν να τη δουν… Μια εμπορική παράσταση μπορεί να έχει γερό budget, γνωστά ονόματα, δυνατό κείμενο, sold out κάθε φορά και να είναι ένα «φουσκωμένο μπαλόνι». Αυτό είναι μια υποκειμενική σκοπιά. Πρωτίστως, θεωρώ ότι πέρα από καλούς ηθοποιούς, σκηνοθέτη και πολύ δουλειά, μια ξεχωριστή παράσταση πρέπει να έχει περιεχόμενο. Να έχει κάτι να σου πει -και έξυπνο τρόπο να στο πει. Όμορφο τρόπο. Και η ομορφιά και η εξυπνάδα έχει να κάνει με την αισθητική, όπως ακριβώς και το περιεχόμενο. Η οποία στοιχειώδης αισθητική στη τέχνη ή έχει βιαίως παραμεληθεί η βιαίως βιαστεί μπροστά στα μάτια των θεατών. Σε κάθε περίπτωση υπάρχει σοβαρή έλλειψη αισθητικής. Τέλος, όσο καλό περιεχόμενο και να έχεις στην παράστασή σου, αν δεν έχεις καλή επικοινωνία και σωστή προώθηση αυτού του περιεχομένου προς τον κόσμο, και μετενσάρκωση του… Μιχαήλ Τσέχωφ να είσαι, θα παίζεις μπροστά σε φίλους, συγγενείς και τρεις-τέσσερις «ψαγμένους» γνωστούς σου.
————————————–
Τίτλος παράστασης: Yμπύ Τύραννος ————————
Μια παραγωγή της ομάδας ActUBǓστες
https://www.facebook.com/actubustes/?fref=ts
Διαβάστε επίσης:
