Μάριος Βελέντζας
Στο πένθος έχει βυθιστεί η Κούβα μετά την είδηση ότι ο Φιντέλ Κάστρο άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 90 ετών.
Όπως μετέδωσε το βρετανικό τηλεοπτικό δίκτυο BBC, επικαλούμενο την κρατική τηλεόραση της νησιωτικής χώρας, το δυσάρεστο γεγονός ανακοινώθηκε από τον τωρινό πρόεδρο της Κούβας και αδελφό του Φιντέλ, Ραούλ. Φορώντας στρατιωτική στολή και κρατώντας ένα κομμάτι χαρτί, ο Ραούλ Κάστρο -με τρεμάμενη φωνή- ανακοίνωσε ότι ο θάνατος του Φιντέλ σημειώθηκε στις 22.29 το βράδυ της Παρασκευής, τοπική ώρα (05.29 το πρωί ώρα Ελλάδος). Παράλληλα, γνωστοποίησε ότι η σορός του θα αποτεφρωθεί «κατόπιν ρητής επιθυμίας του».
Στο διάγγελμά του, που μεταδόθηκε απευθείας από τη δημόσια τηλεόραση της νησιωτικής χώρας, ανέφερε επίσης ότι «οι λεπτομέρειες της επικήδειας τελετής θα ανακοινωθούν αργότερα», κλείνοντας με μια φράση -σήμα κατατεθέν του Φιντέλ και του Τσε Γκεβάρα: «Hasta la victoria siempre!» («Μέχρι τη νίκη»). Σύμφωνα με το ρωσικό τηλεοπτικό δίκτυο RT, η κηδεία του θα γίνει στις 4 Δεκεμβρίου στην Αβάνα έπειτα από 9 ημέρες εθνικού πένθους.
Πρώτη εικόνα του νεκρού Φιντέλ Κάστρο από την τηλεόραση της Κούβας:
Τα συλλυπητήριά τους για τον θάνατο του Κουβανού ηγέτη εξέδωσαν μεταξύ άλλων ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν και ο Γάλλος ομόλογός του Φρανσουά Ολάντ, ο επικεφαλής της κυβέρνησης στη Βενεζουέλα Νικολάς Μαδούρο και ο πρώην ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης Μιχαήλ Γκορμπατσόφ.
Ειδικότερα, ο Πούτιν τον χαρακτήρισε «σύμβολο μιας ολόκληρης εποχής», με τον Μαδούρο να τονίζει από τη μεριά του πως «οι επαναστάτες του κόσμου, πρέπει ν’ ακολουθήσουν την κληρονομιά του».
Ο τελευταίος επιζών του Ψυχρού Πολέμου
Πατέρας της Κουβανικής Επανάστασης και κεντρική φυσιογνωμία που είχε προκαλέσει για δεκαετίες μεγάλες συγκρούσεις σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική, ο Φιντέλ Κάστρο ήταν ο τελευταίος ηγέτης μιας εποχής που είχε αφήσει μελανή σφραγίδα στον κόσμο: Του Ψυχρού Πολέμου.
Λόγω προβλημάτων υγείας και προχωρημένης ηλικίας ο Φιντέλ Κάστρο είχε μεταβιβάσει τις εξουσίες στον αδελφό του Ραούλ, το 2006, φροντίζοντας ωστόσο να εκφράζει κατά διαστήματα τις απόψεις του μέσω άρθρων και σπάνιων δημόσιων εμφανίσεωνΤο 1962 κατά τη διάρκεια της λεγόμενης «Κρίσης των Πυραύλων» είχε διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο, καθώς επέτρεψε στη Σοβιετική Ένωση να εγκαταστήσει βαλλιστικούς πυραύλους, οι οποίοι θα μπορούσαν να πλήξουν το αμερικανικό έδαφος. Η αντίδραση των ΗΠΑ ήταν άμεση με τον τότε πρόεδρο Τζον Κένεντι να απειλεί με πυρηνικό πόλεμο και τον πλανήτη να παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα για 13 ημέρες την αντιπαράθεση Ουάσινγκτον-Μόσχας, με φόντο το νησί της Καραϊβικής.
Η στάση της Κούβας εκείνη την περίοδο, σε συνδυασμό με την ανατροπή του δικτάτορα Μπατίστα τρία χρόνια νωρίτερα (1959) και τη διακοπή των διμερών διπλωματικών επαφών το 1961, είχαν ως αποτέλεσμα να επιβληθεί οικονομικό εμπάργκο (σε τρόφιμα και φάρμακα) από τις ΗΠΑ, το οποίο παραμένει σε ισχύ και συνεχίζει να δοκιμάζει τις αντοχές του κουβανικού λαού. Η κατάσταση για την Κούβα έγινε ακόμα χειρότερη μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, το 1991 (βασικός οικονομικός «αιμοδότης» της νησιωτικής χώρας). Τα προβλήματα έγιναν ακόμα μεγαλύτερα μετά τον θάνατο του προέδρου της Βενεζουέλας Ούγκο Τσάβες, τον Μάρτιο του 2013, και τις ταραχές που ακολούθησαν σε μια χώρα που αποτελεί σημαντικό προμηθευτή της Αβάνας σε καύσιμα. Παρ’ όλα αυτά η Κούβα συνεχίζει να δίνει τον αγώνα της οικονομικής επιβίωσης, έχοντας πραγματοποιήσει και ένα άνοιγμα τον τελευταίο 1,5 χρόνο προς τις ΗΠΑ μέσω της αποκατάστασης των διμερών σχέσεων.
Επαναστάτης ή δικτάτορας
Οι υποστηρικτές του θεωρούν ότι ήταν ο άνθρωπος που -μέσω της Κουβανικής Επανάστασης η οποία οδήγησε στην ανατροπή του δικτάτορα Μπατίστα- έδωσε την Κούβα πίσω στον λαό τηςΤελικά, το 2006, λόγω προβλημάτων υγείας και προχωρημένης ηλικίας, μεταβίβασε τις εξουσίες στον αδελφό του Ραούλ -κατάσταση που παγιώθηκε το 2008. Οι υποστηρικτές του θεωρούν ότι ήταν ο άνθρωπος που -μέσω της Κουβανικής Επανάστασης η οποία οδήγησε στην ανατροπή του δικτάτορα Μπατίστα- έδωσε την Κούβα πίσω στον λαό της, δημιουργώντας ένα κομμουνιστικό κράτος στην πόρτα των ΗΠΑ. Γι’ αυτό τον λόγο πολεμήθηκε όσο λίγοι από τις αμερικανικές κυβερνήσεις, έχοντας μεταξύ άλλων γλυτώσει και από πολλές απόπειρες κατά της ζωής του. Σύμφωνα με τη βρετανική εφημερίδα «Daily Mail», η CIA είχε οργανώσει ούτε μία ούτε δύο αλλά… 634 απόπειρες δολοφονίας του, μία εκ των οποίων -πιστεύεται- ότι ήταν η τοποθέτηση δηλητηρίου σε πούρα.
.jpg)
Ωστόσο, αρκετοί ήταν εκείνοι (κυρίως εξόριστοι Κουβανοί στις ΗΠΑ) που θεωρούν ότι περιόρισε τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίες, αναγκάζοντας πολλούς κατοίκους να μεταναστεύσουν στις ΗΠΑ. Aμερικανικά ΜΜΕ μετέδωσαν εικόνες από το Μαϊάμι, όπου αρκετοί Κουβανοί βγήκαν στους δρόμους με σημαίες της χώρας τους για να πανηγυρίσουν για τον θάνατο του Φιντέλ.
«Ελεύθερη Κούβα» και «Δεν υπάρχει πλέον ο Κάστρο» ήταν ορισμένες από τις φράσεις που ακούστηκαν, την ώρα που οι κόρνες των αυτοκινήτων δεν σταματούσαν να ηχούν.
Φιντέλ: Όλων το τέλος κάποτε έρχεται…
Τα τελευταία χρόνια οι δημόσιες εμφανίσεις του Φιντέλ Κάστρο ήταν σπάνιες, με την κρατική τηλεόραση να δίνει πότε πότε στη δημοσιότητα εικόνες από συναντήσεις με απλούς ανθρώπους ή επίσημους προσκεκλημένους (Πάπας Φραγκίσκος Α’, Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ’, Φρανσουά Ολάντ) στο σπίτι του, την ώρα που η κουβανική εφημερίδα Granma -επίσημο μέσο έκφρασης του Κομμουνιστικού Κόμματος- δημοσίευε άρθρα του.
Τον Απρίλιο, ο Φιντέλ Κάστρο είχε δώσει μια σπάνια ομιλία πριν από την έναρξη του συνεδρίου του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κούβας, κατά τη διάρκεια της οποίας αναγνώρισε το προχωρημένο της ηλικίας του, επισημαίνοντας όμως ότι τα ιδανικά του Κομμουνισμού παραμένουν ζωντανά και ότι ο λαός της Κούβας θα συνεχίσει να βγαίνει νικητής.
«Σε λίγο γίνομαι 90. Σε λίγο θα γίνει ό,τι συμβαίνει σε όλους. Όλων το τέλος κάποτε έρχεται. Αλλά οι ιδέες του κουβανέζικου κομμουνισμού θα παραμένουν», τα γεμάτα νόημα λόγια που είχε πει εν μέσω έντονα φορτισμένου κλίματος.
Λίγους μήνες αργότερα, τον Αύγουστο, συμπλήρωσε τα 90 του χρόνια, με εορταστικές εκδηλώσεις να πραγματοποιούνται σε όλη την Κούβα.
Ημερομηνίες-κλειδιά στη ζωή του Κάστρο
1926: Γεννιέται στο Μπιράν της Κούβας
1953: Φυλακίζεται έπειτα από αποτυχημένη στρατιωτική επιχείρηση κατά του καθεστώτος Μπατίστα
1955: Αφέθηκε ελεύθερος. Έλαβε αμνηστία και διέφυγε στις ΗΠΑ
1956: Επιστρέφει με τον Τσε Γκεβάρα στην Κούβα και οργανώνει τον ένοπλο αγώνα
1959: Ανατροπή του Μπατίστα – Ο Φιντέλ ορκίζεται πρωθυπουργός της Κούβας
1960: Εθνικοποιεί 166 αμερικάνικες επιχειρήσεις στο κουβανικό έδαφος
1961: Εισβολή στον Κόλπο των Χοίρων με χρηματοδότηση της CIA από εξόριστους Κουβανούς
1962: «Κρίση της Κούβας» ή «Κρίση των Πυραύλων της Κούβας». Η Σοβιετική Ένωση αναπτύσσει βαλλιστικούς πυραύλους στη νησιωτική χώρα. Για 13 ημέρες ο πλανήτης βρίσκεται στα πρόθυρα πυρηνικού πολέμου
1976: Εκλέγεται πρόεδρος της Κούβας από το Εθνικό Συμβούλιο της χώρας
1980: Περίπου 125.000 άνθρωποι εγκαταλείπουν τη χώρα έπειτα από απόφαση του Φιντέλ Κάστρο
1990: Η οικονομία της Κούβας καταρρέει μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης
1998: Ιστορική επίσκεψη Πάπα Ιωάννη Παύλου Β’ στην Αβάνα
2006: Ο Κάστρο μεταβιβάζει προσωρινά την εξουσία στον αδελφό του, Ραούλ, λόγω προβλημάτων υγείας
2008: Ανακοινώνει την επίσημη αποχώρησή του από την ηγεσία της Κούβας.
Η στρατιωτική στολή και το πούρο
Ιστορικές έχουν μείνει οι πολύωρες ομιλίες του με στρατιωτική στολή κατά τη διάρκεια των οποίων στηλίτευε τον αμερικανικό επεκτατισμό και μιλούσε για έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι μπορούν να είναι ίσοι και να ζουν με ειρήνη. Τον Σεπτέμβριο του 1960 η ομιλία του -διάρκειας 4,5 ωρών- στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών έσπασε κάθε ρεκόρ.
Η μακριά γενειάδα και το πούρο στο στόμα ήταν ορισμένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματά του στις δημόσιες εμφανίσεις του, όπως επίσης και η ρητορική του δεινότητα σε συνδυασμό με το εντυπωσιακό παρουσιαστικό του.
Αν και είχε αποσυρθεί από την πολιτική ζωή την τελευταία δεκαετία, αφήνοντας στον αδελφό του τα ηνία, συνέχιζε να εκφράζει τις απόψεις του σε διάφορα θέματα, παρακολουθώντας τα αργά αλλά σταθερά βήματα της χώρας προς ένα πιο φιλελεύθερο καθεστώς, όπου δινόταν μεγαλύτερος χώρος στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Τον Μάρτιο, στον απόηχο της επίσκεψης του Μπαράκ Ομπάμα στο νησί, είχε αναφέρει ότι «η Κούβα δεν χρειάζεται δώρα από τις ΗΠΑ».
Η «μαμά» Σοβιετική Ένωση, οι… μεταρρυθμίσεις στο real estate και το άνοιγμα στις ΗΠΑ
Η απόσυρση του Φιντέλ Κάστρο από την πολιτική σκηνή το 2006 και η επίσημη ανάληψη της προεδρίας από τον Ραούλ το 2008 άνοιξε τον δρόμο για την προώθηση σειράς μεταρρυθμίσεων, οι οποίες συνεχίζουν να εφαρμόζονται σταδιακά στο νησί της Καραϊβικής.
Η απόσυρση του Φιντέλ από την πολιτική σκηνή το 2008 και η ανάληψη της προεδρίας από τον Ραούλ σηματοδότησε την αρχή σειράς μεταρρυθμίσεων στην οικονομική ζωή της χώραςΟ ιδιωτικός παράγοντας ενισχύθηκε, ενώ προωθήθηκαν μέτρα για την προάσπιση των ατομικών ελευθεριών. Αρκετοί επαγγελματίες στον χώρο του λιανικού εμπορίου μπορούν πλέον να έχουν το δικό τους ιδιόκτητο κατάστημα και να λειτουργούν βάσει ορισμένων κανόνων του ελεύθερου εμπορίου (π.χ. να ορίζουν οι ίδιοι τις τιμές των αγαθών και υπηρεσιών τους). Ανάλογα μέτρα προωθήθηκαν και στους τομείς της β’ κατοικίας και του αυτοκινήτου. Την ίδια στιγμή, παρόλο που το αμερικανικό εμπάργκο εισαγωγών – εξαγωγών συνεχίζεται, χρόνια παρατηρείται «χαλάρωση» σε μια σειρά οικονομικών θεμάτων, όπως το τελικό ύψος των τραπεζικών εμβασμάτων από και προς την Κούβα, ενώ ενισχύθηκε και η ακτοπλοϊκή σύνδεση του νησιού με τις αμερικανικές ακτές.
Οι μεταρρυθμίσεις αυτές είχαν ως αποτέλεσμα να «σπάσει ο πάγος» με τις ΗΠΑ και να υπάρξει επαναπροσέγγιση μεταξύ Αβάνας και Ουάσινγκτον, η οποία αποτυπώθηκε με δύο εξαιρετικά σημαντικά γεγονότα: το άνοιγμα της αμερικανικής πρεσβείας στην πρωτεύουσα της Κούβας (παρουσία του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Κέρι) και την επίσημη επίσκεψη του Μπαράκ Ομπάμα στη νησιωτική χώρα (την πρώτη Αμερικανού προέδρου στο κουβανικό έδαφος από το 1928).
Η ζωή του Φιντέλ
Ο Κάστρο γεννήθηκε στο Μπιράν της Κούβας στις 13 Αυγούστου 1926. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αβάνας και για κάποιο χρονικό διάστημα άσκησε το επάγγελμα του δικηγόρου. Από φοιτητής ακόμα αναμείχτηκε στα επαναστατικά κινήματα εναντίον της δικτατορίας του Φουλχένσιο Μπατίστα.
Η αποτυχημένη προσπάθεια κατάληψης από περίπου 140 ενόπλους του στρατοπέδου Μονκάδα (26 Ιουλίου 1953) θεωρείται το πρώτο επεισόδιο σε αυτό που αργότερα έγινε γνωστό ως «Κουβανική Επανάσταση». Ο Φιντέλ βρίσκεται μεταξύ των επαναστατών. Συλλαμβάνεται και φυλακίζεται. Ωστόσο, το 1955 αμνηστεύτηκε και κατέφυγε στις ΗΠΑ. Εκεί προσπάθησε να μυήσει στην επανάσταση τους εξόριστους Κουβανούς, προκαλώντας την αντίδραση της Ουάσινγκτον. Ο Φιντέλ αναγκάζεται να εγκαταλείψει τις ΗΠΑ και να βρει καταφύγιο στο Μεξικό. Από εκεί, με λίγους άνδρες, αποβιβάζεται με το σκάφος «Γκράνμα» στην Κούβα (2 Δεκεμβρίου 1956) και παίρνει τα βουνά για να οργανώσει τον ένοπλο αγώνα.
Ακολουθεί η κατάληψη της Σάντα Κλάρα (29 Δεκεμβρίου 1958) που ανοίγει τον δρόμο για την Αβάνα. Οι αντάρτες εισέρχονται πανηγυρικά στην πρωτεύουσα, ανήμερα της Πρωτοχρονιάς του 1959, με τον Φιντέλ Κάστρο να γίνεται δεκτός με ενθουσιασμό από τους κατοίκους και τον δικτάτορα Μπατίστα να βρίσκεται άρον άρον καταφύγιο στη Δομινικανή Δημοκρατία.
Εντός δύο ετών από την ανάληψη της εξουσίας και έχοντας ταξιδέψει δύο φορές στις ΗΠΑ, όπου μεταξύ άλλων μίλησε και στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη στο πλαίσιο της ετήσιας συνέλευσης του διεθνούς οργανισμού, ανακοινώνει ότι η Κουβανική Επανάσταση έχει μαρξιστικό-λενινιστικό χαρακτήρα. Ο Φιντέλ Κάστρο συνάπτει συμμαχία με τη Σοβιετική Ένωση και η Κούβα μετατρέπεται σε… αγκάθι στα πλευρά των ΗΠΑ για τις επόμενες δεκαετίες.
Η υποχώρηση του ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης Νικίτα Χρουστσόφ κατά τη διάρκεια της λεγόμενης «Κρίσης των πυραύλων» -ενός εκ των σοβαρότερων επεισοδίων του Ψυχρού Πολέμου- προκάλεσε την οργή του «Κομαντάντε». Επήλθε ψυχρότητα στις σχέσεις Αβάνας-Μόσχας.
Τιμήθηκε με το διεθνές βραβείο Λένιν (1961) και το χρυσό μετάλλιο Ζολιό-Κιουρί για την ειρήνη το 1972Το γεγονός αυτό, καθώς και η βοήθεια που πρόσφερε στους Σαντινίστας της Νικαράγουας το 1979, επιδείνωσε ακόμη περισσότερο τις σχέσεις του με τις ΗΠΑ. Το 1991 η ανατροπή των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού και η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης σήμαναν την απαρχή μεγάλων οικονομικών δυσκολιών για την Κούβα και ο Κάστρο αναγκάστηκε να κάνει ορισμένα ανοίγματα προς την κατεύθυνση της φιλελευθεροποίησης της κουβανικής οικονομίας.
Ο ηγέτης της Κούβας, Φιντέλ Κάστρο υπεβλήθη σε εγχείρηση στο έντερο, καθώς έπασχε από καρκίνο, στο συγκεκριμένο σημείο, στις 31 Ιουλίου 2006 και μεταβίβασε προσωρινά την εξουσία στον αδελφό του, Ραούλ Κάστρο. Στις 19 Φεβρουαρίου του 2008, έπειτα από μισό αιώνα στο τιμόνι της Κούβας, ο Κάστρο ανακοίνωσε την οριστική παραίτησή του.
Τιμήθηκε με το διεθνές βραβείο Λένιν (1961) και το χρυσό μετάλλιο Ζολιό-Κιουρί για την ειρήνη το 1972. Συνέγραψε πολιτικά έργα, τα νεότερα από τα οποία είναι Οκτωβριανή Επανάσταση και η Επανάσταση της Κούβας (1978), Φιντέλ (1987).
.jpg)
