Μια σειρά βιβλίων στη γερμανική αγορά καλούνται να καλύψουν το κενό ενημέρωσης για τη γερμανική κατοχή στην Ελλάδα και τις συνέπειες στις διμερείς σχέσεις, την ίδια στιγμή που η ελληνική Βουλή λαμβάνει πρωτοβουλίες για την επαναφορά του ζητήματος, μέσω της διπλωματικής αλλά και της δικαστικής οδού.
Ανάλυση από τον διευθυντής της ελληνικής υπηρεσίας της DW, Σπύρο Μοσκόβου:
Τα τελευταία αυτά χρόνια ο απόηχος της σχετικής συζήτησης στην Ελλάδα έφθασε και στη Γερμανία, όπου οι πολλοί ελάχιστα γνωρίζουν για τη γερμανική κατοχή στην ΕλλάδαΤο θέμα των γερμανικών αποζημιώσεων προς την Ελλάδα για τα δεινά της κατοχής και το αναγκαστικό δάνειο συζητήθηκε και συζητείται έντονα τα τελευταία χρόνια. Φυσικά θα ήταν καλύτερο να είχε συζητηθεί σοβαρά και επισταμένα παλιότερα, πριν η Ελλάδα χρεωκοπήσει. Όσο η χώρα εξαρτάται από τις δημοσιονομικές ενέσεις των εταίρων ή δανειστών η συζήτηση αυτή χάνει σε εμβέλεια. Θυμίζει περισσότερο μια κίνηση απελπισίας υπό καθεστώς ανάγκης ή μια απόπειρα συμψηφισμού ανόμοιων πραγμάτων παρά μια συγκροτημένη και επεξεργασμένη πρωτοβουλία. Γίνεται με άλλα λόγια εν βρασμώ ψυχής.
Εν πάση περιπτώσει τα τελευταία αυτά χρόνια ο απόηχος της σχετικής συζήτησης στην Ελλάδα έφθασε και στη Γερμανία, όπου οι πολλοί ελάχιστα γνωρίζουν για τη γερμανική κατοχή στην Ελλάδα. Και να που τώρα οι γερμανικοί εκδοτικοί οίκοι αντιδρούν σ’ αυτή την άγνοια και προσπαθούν να καλύψουν τουλάχιστον το βιβλιογραφικό κενό.
Στη σκιά της κατοχής
Ο μεγάλος οίκος Fischer κυκλοφόρησε φέτος το κλασσικό έργο του Βρετανού ιστορικού Μαρκ Μαζάουερ «Στην Ελλάδα του Χίτλερ». Η Süddeutsche Zeitung του Μονάχου παρουσίασε αναλυτικά το βιβλίο αυτό «για τη φρικτή γερμανική κατοχή στην Ελλάδα και τις συνέπειές της μέχρι σήμερα».
Αλλά και ο οίκος της Κολωνίας Böhlau μετέφερε από τα ελληνικά την εργασία της καθηγήτριας στην Πράγα Κατερίνας Κράλοβα Στη σκιά της κατοχής για τις ελληνογερμανικές σχέσεις μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το Κέντρο Νέου Ελληνισμού στο Βερολίνο εξέδωσε στα γερμανικά το βιβλίο της ιστορικού Ρίκας Μπενβενίστε Αυτοί που επέζησαν, μια προσπάθεια να συνδυαστεί η μοίρα συγκεκριμένων Ελληνοεβραίων με την κατανόηση της εποχής του ολοκαυτώματος.
Παράλληλα στα γερμανικά βιβλιοπωλεία εμφανίζονται φέτος και δύο μαρτυρίες για τον καιρό της κατοχής στην Ελλάδα, μεταφρασμένες και οι δύο από τη Μιχαέλα Πρίντσινγκερ που έχει αφιερώσει τη ζωή της στη μεταφορά ελληνικών κειμένων στα γερμανικά.
Τη δική της υπογραφή φέρει η μετάφραση της μαρτυρίας του επιζώντα του Άουσβιτς Χάιντς Σαλβατώρ Κούνιο Έζησα το Θάνατο. Το ημερολόγιο του αριθμού 109565 στις εκδόσεις Hentrich & Hentrich, σημειωτέον με τη χορηγία του Ελληνογερμανικού Ιδρύματος για το Μέλλον που αντιμετωπίζεται ακόμα με άκρα δυσπιστία στην Ελλάδα.
Αλλά και η μετάφραση με ευρωπαϊκά κονδύλια του βιβλίου της Καίτης Μανωλοπούλου «Ο αθέριστος Ιούνης» για τη σφαγή του Διστόμου από τα SS το 1944 που κυκλοφόρησε στις εκδόσεις της γερμανόφωνης αθηναϊκής εφημερίδας Griechenland Zeitung.
Το βαρύ εκτόπισμα
Τίτλοι που φέρνουν το γερμανικό κοινό σε επαφή με την ανείπωτη δυστυχία που προκάλεσε στην Ελλάδα η γερμανική κατοχή. Βέβαια η μεταπολεμική γερμανική κοινωνία δεν σταμάτησε να αναμοχλεύει κάθε τόσο το δύστηνο και απεχθές παρελθόν της. Μέσα σ’ αυτές τις δεκαετίες του αιδήμονος στοχασμού τα μεγάλα δεινά της μικρής Ελλάδας δεν βρήκαν την ευπροσηγορία που τους άξιζε. Παρά το βαρύ συλλογικό και ατομικό εκτόπισμα που διατηρούν στις ψυχές μας μέχρι σήμερα.
Ιχνηλατώντας την καταστροφή του πολέμου
Ως τώρα ήταν διστακτικοί οι Γερμανοί να αναφερθούν στις επιπτώσεις από την κατοχή ευρωπαϊκών κρατών από τους Ναζί. Με αφορμή την επαναφορά του θέματος των πολεμικών αποζημιώσεων που πρόσφατα δημοσίευσε το SPIEGEL, ανασύραμε από το αρχείο της Deutsche Welle: Έκθεση που ειχε εγκαινιασθεί στις 23.04.2015 στο Γερμανικό Ιστορικό Μουσείο του Βερολίνου, σκιαγραφούσε το σκηνικό πόνου και καταστροφής που άφησε πίσω η γερμανική κατοχή σε 12 ευρωπαϊκές χώρες.
Ωστόσο, δεν διαφεύγει της προσοχής των επισκεπτών η απουσία εκθεμάτων από την κατοχή της Ιταλίας, αλλά και της κατεχόμενης από τις ναζιστικές δυνάμεις Ελλάδας.
Απουσιάζουν τεκμήρια από την Ελλάδα και την Ιταλία
«Ήταν σημαντικό για εμάς να μην στρέψουμε το βλέμμα μας μόνο στη Γερμανία αλλά κυρίως στις άμεσα γειτονικές της χώρες», υποστήριξε η επιμελήτρια της έκθεσης Μπαμπέτε Κβίνκερτ, προσθέτοντας ότι «εμείς στη Γερμανία φέρουμε ιδιαίτερη ευθύνη καθώς ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκίνησε από εδώ. Η Γερμανία ευθύνεται σε ανεπανάληπτο βαθμό για τα μαζικά εγκλήματα».
Ο πόλεμος σοβούσε στην Ευρώπη επί πεντέμισι χρόνια, με αφετηρία την επίθεση της Γερμανίας στην Πολωνία το Σεπτέμβριο του 1939. Ο απολογισμός είναι σοκαριστικός: 45 εκατομμύρια νεκροί μόνο στην Ευρώπη, 60 εκατομμύρια διεθνώς.
Τα θύματα της ναζιστικής θηριωδίας υπερβαίνουν τα 13 εκατομμύρια. Ο πόλεμος άφησε πίσω του στην Ευρώπη τουλάχιστον 20 εκατομμύρια παιδιά που έχασαν τον ένα ή και τους δύο γονείς τους. Σε αυτά προστίθενται περίπου επτά εκατομμύρια απελευθερωθέντων αιχμαλώτων που εκτελούσαν καταναγκαστική εργασία και περίπου 400.000 πρώην αιχμάλωτοι των στρατοπέδων συγκέντρωσης.
Η Λαρίσα Ποποβιτσένκο απελευθερώθηκε από ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης επιστρέφοντας σε ηλικία 14 ετών στην πατρίδα της, το Λένινγκραντ (σημερινή Αγία Πετρούπολη). Συνειδητοποίησε ότι οι περισσότεροι φίλοι της δεν ήταν πια εκεί. Μόλις οκτώ από τους 32 συμμαθητές της επέζησαν της πολιορκίας του Λένινγκραντ από τα ναζιστικά στρατεύματα. Η προσωπική της ιστορία έχει θέση στην έκθεση του Γερμανικού Ιστορικού Μουσείου. Η Ποποβιτσένκο και άλλοι επιζήσαντες του πολέμου έδωσαν το «παρών» στα σημερινά εγκαίνια της έκθεσης παρουσία του γερμανού υπουργού Εξωτερικών Φρανκ – Βάλτερ Σταϊνμάιερ.
Όπως γίνεται φανερό και στην έκθεση του Βερολίνου, κάθε χώρα κλήθηκε να αντιμετωπίσει διαφορετικές προκλήσεις μετά του τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Γερμανία έχασε τον πόλεμο και μαζί με αυτόν και την εθνική της κυριαρχία. Μεγάλο μέρος της Πολωνίας καταστράφηκε και εισήλθε στη σφαίρα επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης. Η Μ. Βρετανία, αν και ανήκε στους νικητές του πολέμου, σημαδεύτηκε μεταπολεμικά από φτώχεια και μεγάλες στερήσεις.
Το περίπλοκο ζήτημα της απόδοσης ευθυνών
Το ερώτημα που τέθηκε σε όλες τις χώρες που βρέθηκαν υπό γερμανική κατοχή αλλά και στη Γερμανία και την Αυστρία αφορούσε τους υπαιτίους για τα εγκλήματα πολέμου και το ποιοι θα πρέπει να τιμωρηθούν για τα εγκλήματα που διεπράχθησαν. Μήπως οι δημόσιοι υπάλληλοι που βρίσκονταν στη μέση της ιεραρχίας και επέβλεπαν την εφαρμογή νόμων που επέτρεπαν το συστηματικό διωγμό των Εβραίων; Αγρότες που επιστρατεύθηκαν από τις ναζιστικές δυνάμεις για συμμετοχή σε μαζικές εκτελέσεις υποτιθέμενων παρτιζάνων. Καλλιτέχνες που σχεδίαζαν σκίτσα αντισημιτικού περιεχομένου για εφημερίδες ή παιδικά βιβλία; Βιομήχανοι που απασχολούσαν καταναγκαστικά στα εργοστάσιά τους χιλιάδες ανθρώπους; Ή μήπως αποκλειστικά οι αξιωματικοί των ναζί που έδιναν εντολές για μαζικές εκτελέσεις στα στρατόπεδα συγκέντρωσης;
Σε πολλές χώρες της Ευρώπης απαγγέλθηκαν κατηγορίες σε πρόσωπα που ενεπλάκησαν με διάφορους τρόπους σε εγκληματικές ενέργειες. «Στη Γερμανία παρατηρήθηκε έντονα ότι μετά τον πόλεμο η πλειοψηφία της κοινωνίας επεδείκνυε ελάχιστη βούληση να αντιπαρατεθεί κριτικά με το ίδιο της το παρελθόν», λέει η επιμελήτρια της έκθεσης Μπαμπέτε Κβίνκερτ.
—
Ψάχνοντας στο αρχείο της Deutsche Welle για δημοσιεύματα σχετικά με την γερμανική κατοχή στην Ελλάδα, βρήκαμε:
1.-“Ασυμμετρία της μνήμης” σε Ελλάδα και Γερμανία 06.02.2015
Το περασμένο Σαββατοκύριακο Έλληνες και Γερμανοί ερευνητές συζήτησαν σε συμπόσιο που διοργανώθηκε στο Πανεπιστήμιο του Όσναμπρουκ για τα ανοιχτά ζητήματα της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα και για το πώς αντιμετωπίζεται σήμερα το θέμα αυτό στις δύο χώρες.
2.- Η γερμανική κατοχή και η τέχνη 19.12.2014
15 καλλιτέχνες από την Ελλάδα επισκέφθηκαν για μια εβδομάδα γερμανικά μουσεία και γκαλερί στην Κολωνία και το Βερολίνο και συμμετείχαν σε καλλιτεχνικά εργαστήρια με θέμα τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο. Το ζητούμενο η καλλιτεχνική επεξεργασία των βιωμάτων της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα. Το πρόγραμμα μάλιστα χρηματοδοτήθηκε από το Γερμανοελληνικό Ταμείο για το Μέλλον.
3.- Ανταλλαγές με τα μαρτυρικά χωριά 26.12.2014
Έλληνες καλλιτέχνες, ιστοριοδίφες και νέοι από 23 μαρτυρικούς τόπους της Ελλάδας επισκέφθηκαν τη Γερμανία με στόχο την ανάπτυξη ελληνογερμανικών προγραμμάτων που θα αφορούν τη γερμανική κατοχή στην Ελλάδα.
4.- Έλληνες και Γερμανοί καλλιτέχνες ενάντια στη λήθη
Σε πέντε πόλεις της Ελλάδας Έλληνες και Γερμανοί καλλιτέχνες με συναυλίες και συναντήσεις προσπάθησαν να συμβάλουν στη δύσκολη κατανόηση των ελληνογερμανικών σχέσεων τον καιρό της Κατοχής.
Πηγή: Deutsche Welle
Επιμέλεια: Κώστας Μπετινάκης
Διαβάστε ακόμα:
