Φτωχότερος είναι από σήμερα ο κόσμος της τέχνης και της διανόησης, καθώς απεβίωσε σε ηλικία 90 ετών ο Ντάριο Φο.
Ο Ντάριο Φο ήταν σκηνοθέτης, ηθοποιός και λογοτέχνης, βραβευμένος με Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1997.
Ο θάνατός του οφείλεται σε πνευμονία.
Λίγα λόγια για τη ζωή και το έργο του
Ο Φο γεννήθηκε στις 24 Μαρτίου 1926 στο Λεγκιούνο-Σαντζιάνο, στην επαρχία του Βαρέζε, κοντά στην ανατολική πλευρά της Λάγκο Ματζιόρε της Ιταλίας.
Το 1940 μετακόμισε στο Μιλάνο για να σπουδάσει αρχιτεκτονική στην Brera Art Academy, αλλά ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος του χάλασε τα σχέδια. Η οικογένειά του πήρε μέρος στoν αντιφασιστικό αγώνα και λέγεται πως βοηθούσε τον πατέρα του να φυγαδεύει πρόσφυγες και στρατιώτες των Συμμάχων στην Ελβετία.
Μετά τον πόλεμο συνέχισε τις σπουδές αρχιτεκτονικής στο Μιλάνο. Εκεί ασχολήθηκε με τα λεγόμενα μικρά θέατρα, στα οποία άρχισε να παρουσιάζει τους αυτοσχέδιους μονολόγους του.
Το 1951 ο Φο συναντάει τη Φράνκα Ράμε, γόνο θεατρικής οικογένειας, όταν δούλευαν μαζί στην παραγωγή της επιθεώρησης «Επτά ημέρες στο Μιλάνο». Παντρεύτηκαν στις 24 Ιουνίου 1954. Μαζί, το 1960, κερδίζουν την εθνική αναγνώριση με το «Οι Αρχάγγελοι δεν Παίζουν Φλίπερ» στο θέατρο Οντεόν του Μιλάνου. Ακολουθούν και άλλες επιτυχίες.
Το 1962 γράφει και σκηνοθετεί την εκπομπή Καντσονίσιμα στη RAI. Ο Φο χρησιμοποιεί το σόου για να περιγράψει τη ζωή των απλών ανθρώπων και γρήγορα γίνεται επιτυχία. Ένα επεισόδιο για έναν δημοσιογράφο που σκοτώθηκε από τη Μαφία ενόχλησε τους πολιτικούς, με αποτέλεσμα ο Φο και η Ράμε να λάβουν απειλές κατά της ζωής τους. Το 1962 το έργο τους για τον Χριστόφορο Κολόμβο ενοχλεί ακροδεξιές ομάδες και προκαλεί βίαιες επιθέσεις. Το ιταλικό κομμουνιστικό κόμμα τούς προμηθεύει σωματοφύλακες.
Το 1968 ο Φο και η Ράμε ιδρύουν τη θεατρική κολεκτίβα Νέα Σκηνή με κινούμενες σκηνές θεάτρου. Στο Μιλάνο μετέτρεψαν ένα εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο σε θέατρο… Τον Οκτώβριο του 1968 έκαναν περιοδεία με το τελευταίο έργο του Φο «Μεγάλη Παντομίμα με Σημαίες και Μικρές και Μεσαίες Μαριονέτες», αρχίζοντας από την Τσεζένα. Το έργο διαθέτει μάσκες αντί για χαρακτήρες -που αντιπροσωπεύουν το Κεφάλαιο, τη Βιομηχανική Συνομοσπονδία, τη Μεγαλοοικονομία, την Εκκλησία, τον Λαό, Επαναστάτες και Αγρότες, ανάμεσά τους μια γιγαντιαία μαριονέτα, που αντιπροσωπεύει τον φασισμό και γεννά τους εκπροσώπους της Εκκλησίας, της μοναρχίας του Στρατού και της Βιομηχανίας.
Το 1969 ο Φο παρουσίασε για πρώτη φορά το Μίστερο Μπούφο, ένα θεατρικό έργο μονολόγων βασισμένο στη μείξη μεσαιωνικών έργων και τοπικών προβλημάτων.
Το 1970 ο Φο και η Ράμε άφησαν τη Νέα Σκηνή λόγω πολιτικών διαφορών. Ξεκίνησαν την τρίτη τους θεατρική ομάδα, Collettivo Teatrale La Comune.
Παρήγαγαν έργα βασισμένα στον αυτοσχεδιασμό για τα σύγχρονα προβλήματα με πολλές αναθεωρήσεις. Ο Τυχαίος Θάνατος ενός Αναρχικού (1970) ασκούσε κριτική στην κατάχρηση εξουσίας του συστήματος δικαιοσύνης. Ο Φο το έγραψε έπειτα από μια τρομοκρατική επίθεση από ακροδεξιούς στην Εθνική Αγροτική Τράπεζα (Banca Nazionale dell’Agricoltura) στο Μιλάνο.
Η αναγνώρισή του ως εξέχουσα προσωπικότητα της Λογοτεχνίας ήλθε το 1997, όταν του απενεμήθη το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας.
Η υγεία του είχε κλονιστεί το 1995, όταν υπέστη εγκεφαλικό και έχασε σχεδόν όλη την όρασή του.
Στα έργα του είχε ασκήσει κριτική, μεταξύ άλλων, στην πολιτική της καθολικής εκκλησίας για τις αμβλώσεις, στις πολιτικές δολοφονίες, στο οργανωμένο έγκλημα, στην πολιτική διαφθορά και στο Μεσανατολικό.
Τα έργα του μεταφράστηκαν σε 30 γλώσσες.
Εργογραφία
• Δάχτυλο στο μάτι (Il dito nell’occhio, 1953)
• Οι Αρχάγγελοι δεν Παίζουν Φλίπερ (Gli arcangeli non giocano a flipper, 1959)
• Είχε δυο Πιστόλια (με Άσπρα και Μαύρα Μάτια) (Aveva due pistole dagli occhi bianchi e neri, 1960)
• Αυτός που Κλέβει ένα Πόδι Έχει Τύχη στην Αγάπη (Chi ruba un piede è fortunato in amore, 1961
• H Mεγάλη Παντομίμα (΄΄Grande pantomime con bandiere e pupazzi piccolo I medi΄΄), 1968
• Μίστερο Μπούφο (Mistero Buffo, 1969)
• Ο Εργάτης Ξέρει 300 Λέξεις το Αφεντικό 1000, Γι’ αυτό Είναι Αφεντικό (L’operaio conosce 300 parole il padrone 1000 per queato lui e il padrone, 1969)
• Ο Τυχαίος Θάνατος ενός Αναρχικού (Morte accidentale di un anarchico, 1970)
• Φενταγίν (Fedayin, 1971)
• Δεν Πληρώνω! Δεν Πληρώνω! (Non si paga, non si paga!, 1974)
• Η Μαριχουάνα της Μαμάς Είναι πιο Γλυκιά (La marijuana della mamma è la piu bella, 1976)
• Όλο Σπίτι, Κρεβάτι κι Εκκλησία (Tutti casa letto e chiesa, 1977)
• Η Ιστορία μιας Τίγρης κι Άλλες Ιστορίες (Storia della tigre et altre storie, 1978)
• Η Όπερα του Ζητιάνου, (L’opera dello sghignazzo, 1981)
• Μια Μάνα (Una madre, 1982)
• Το Ανοιχτό Ζευγάρι (Coppio aperta, 1983)
• Ελισάβετ: Γυναίκα Κατά Λάθος (Quasi per caso una donna: Elisabetta, 1984)
• Το Ημερολόγιο της Εύας (Diario di Eva, 1984)
• Ένας Ήταν Γυμνός κι ο Άλλος Φόραγε Φράκο (L´uomo nudo e l´uomo in frak, 1985)
• Ο Πάπας και η Μάγισσα (Il papa e la strega, 1989)
• Ο Ανώμαλος Δικέφαλος (L’anomalo Bicefalo, 2003).
