Στη θάλασσα των Κυθήρων παρέμειναν για δύο με τρία χρόνια τα Γλυπτά του Παρθενώνα μετά την κλοπή τους από τον Έλγιν. Το πλοίο «Μέντωρ» -ιδιοκτησίας του λόρδου- που τα μετέφερε βυθίστηκε το 1802. Ο Έλγιν, μετά το ναυάγιο του «Μέντορα» είχε χρησιμοποιήσει Καλύμνιους ελεύθερους δύτες προκειμένου να ανελκύσει ό,τι μπορούσε από το πολύτιμο φορτίο του.
Περίπου δύο αιώνες αργότερα, το 1980, σε βάθος 20 μέτρων, μια ομάδα αρχαιολόγων του Ινστιτούτου Ενάλιων Αρχαιολογικών Ερευνών καταδύθηκε έξω από το λιμανάκι του Αβλέμονα στα Κύθηρα. Η έρευνα εντόπισε τα υπολείμματα του ναυαγίου, όπως σκεύη και αντικείμενα του πληρώματος, ανάμεσά τους κι ένα ρολόι σταματημένο στη 1.10 ή στις 2.05. Αυτή πρέπει να ήταν και η ώρα της βύθισης του πλοίου, αφού ο γραμματικός του λόρδου Έλγιν αναφέρει στο ημερολόγιό του ότι το πλοίο άρχισε να βυθίζεται τις πρώτες πρωινές ώρες.
Μέχρι σήμερα έχουν ανακαλυφθεί εννέα λίθινες άγκυρες, λείψανα ναυαγίων και πλήθος αντικειμένων που αποτελούν σημαντική πηγή πληροφόρησης για το εμπόριο και τη ναυσιπλοΐα εκείνων των χρόνων!
«Το πλοίο ήταν ένα εμπορικό μπρίκι που είχε χρησιμοποιηθεί και ως πολεμικό. Από το σκαρί σώζεται τμήμα μήκους 11 μέτρων και πλάτους 5 μέτρων, σε αρκετά καλή κατάσταση. Το υπόλοιπο έχει καταστραφεί. Οι σφουγγαράδες, με εντολή του Έλγιν, για να μπουν μέσα στο πλοίο έπρεπε να καταστρέψουν τμήματα της ”κουβέρτας” προκειμένου να ανασύρουν τα κιβώτια με τα Γλυπτά. Συνολικά ανασύρθηκαν 16 κιβώτια» ανέφερε ο αρχαιολόγος Δημήτρης Κουρκουμέλης μιλώντας στο «Έθνος».
«Είχαν γίνει και παλαιότερα αποστολές, με δεδομένη τη φημολογία ότι ίσως υπάρχουν ακόμα Γλυπτά από τον Παρθενώνα, και οι αυτοψίες είχαν σκοπό να επιβεβαιωθούν ή να απορριφθούν οι πληροφορίες. Το 2009, πριν ανοίξει το Μουσείο της Ακρόπολης, η Εφορεία πήγε στο ναυάγιο, καθώς υπήρχαν φήμες για το 17ο κιβώτιο. Εκείνο που εντοπίσαμε ήταν σχιστολιθικές πλάκες με απολιθώματα ψαριών, που αποτελούσαν μέρος από το φορτίο του πλοίου» συμπλήρωσε.
Έκτοτε οι έρευνες συνεχίστηκαν. «Τα τελευταία χρόνια η έρευνα γίνεται με μεθοδικό τρόπο και συστηματική ανασκαφή στο ναυάγιο. Ολοκληρώθηκε η χαρτογράφηση του πλοίου με φωτομωσαϊκό και αποτελεί τη βάση για τις ανασκαφικές τομές και την έρευνα με αναρροφητήρα. Σταδιακά ανασύρθηκαν αντικείμενα του πληρώματος και των επιβατών του πλοίου, όπως μελανοδοχεία, σφραγιδόλιθος, πιάτα, κουτιά, νομίσματα, θραύσματα από αγγεία, πιστόλες, μπουκάλια κρασί κλπ.
»Πέρσι προχωρήσαμε την ανασκαφή λίγο έξω από το γνωστό σκαρί και εντοπίσαμε δύο τμήματα από αιγυπτιακά ανάγλυφα. Τα ένα είναι από άγαλμα φαραωνικής εποχής, μάλλον της 8ης δυναστείας, του 1300 π.Χ., και το δεύτερο από επιγραφή στον θεό Ρα, της πτολεμαϊκής περιόδου.
»Ο ”Μέντωρ” είχε περάσει από την Αλεξάνδρεια πριν έρθει στην Ελλάδα. Είναι η πρώτη φορά που η Ελλάδα ανακτά αρχαιότητες από την ”περισυλλογή” που γινόταν εκείνη την περίοδο. Eχουν μια ιδιαίτερη αξία, καθώς είναι τα πρώτα που ανελκύονται από το σύνολο των αρχαιοτήτων που ο Έλγιν και οι περί αυτόν είχαν πάρει από την ευρύτερη Ανατολική Μεσόγειο» ανέφερε ο Δ. Κουρκουμέλης.
Όσο για τα Γλυπτά του Παρθενώνα, όπως σημειώνει, «η εκτίμηση είναι ότι έχουν όλα ανασυρθεί. Υπάρχει και η μαρτυρία του Ιταλού επιστάτη, ονόματι Λουιτζιέρι, που ακολουθούσε τον Έλγιν, ο οποίος στο ημερολόγιό του σημειώνει ότι τα έβγαλαν όλα».
