Η απόσταση μεταξύ της Βασιλείας στην Ελβετία και της Αθήνας μπορεί στον χάρτη να φαίνεται μεγάλη αλλά υπό τις σημερινές συνθήκες είναι ένα email δρόμος. Στην Βασιλεία εδρεύει η μητρική Novartis και στην Αθήνα η θυγατρική της. Ο έλεγχος που ασκείται από την μητρική εταιρεία είναι κάθετος και οριζόντιος. Για να μην σχηματίζονται «παραμάγαζα» και ιδιωτικές παρέες η μητρική εταιρεία έχει φροντίσει να αλλάζουν κάθε 1,5 χρόνο περίπου οι πρόεδροι – διευθύνοντες σύμβουλοι των θυγατρικών
εταιρειών ανά τον κόσμο.
Έτσι στο επίμαχο χρονικό διάστημα για το οποίο διεξάγεται η διεθνής έρευνα για την Novartis, δηλαδή από το 2006 μέχρι το 2015 άλλαξαν πέντε πρόεδροι – διευθύνοντες σύμβουλοι στην ελληνική θυγατρική της ελβετικής εταιρείας. Τα ονόματά τους θα τα δούμε σε λίγο. Αυτό που πρέπει να εξηγηθεί εξαρχής είναι μία σημαντική ιδιαιτερότητα. Πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ελληνικής Novartis ήταν ένα και το αυτό πρόσωπο.
Κάτω από αυτόν απλωνόταν μία αράχνη στελεχών τα οποία επιφορτίζονταν με διαφορετικούς ρόλους. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα πως η «γραμμή» της μητρικής εταιρείας εκφραζόταν μόνον από τα ανώτερα στελέχη. Επιφορτισμένα με ειδικούς ρόλους ήταν και τα μεσαία στελέχη της εταιρείας. Ο έλεγχος όπως είδαμε και παραπάνω ήταν κάθετος και οριζόντιος. Κάποια στιγμή ξεσπά η υπόθεση Novartis στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης. Οι αμερικανικές υπηρεσίες αντιλαμβάνονται πως ο εισηγμένος κολοσσός στο δικός τους χρηματιστήριο ακολουθούσε πρακτικές οι οποίες δεν συνάδουν με το αμερικανικό δίκαιο. Οι ειδικές υπηρεσίες του FBI με αδιαμφισβήτητη πείρα στην ιχνηλάτηση της οσμής του χρήματος ανέλαβαν δράση. Η μητρική εταιρεία βρισκόταν σε μεγάλο κίνδυνο. Μετά τη Siemens, τη Deutsche Bank και τη Volkswagen η ελβετική εταιρεία με τις αθέμιτες πρακτικές βρισκόταν στο στόχαστρο του FBI. Ο κίνδυνος δεν ήταν απλά ορατός. Η μητρική εταιρεία στη Βασιλεία αισθανόταν την ανάσα των αμερικανικών υπηρεσιών στο σβέρκο της.
Η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση σε αυτή την έρευνα μιας και η χώρα αποτελεί σημείο αναφοράς για τον προσδιορισμό της τιμής των φαρμάκων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μιλάμε για την περίοδο 2006 – 2015. Η ελληνική αγορά φαρμάκου μέχρι και την επιβολή των μνημονίων αλλά και αργότερα ήταν «επίγειος παράδεισος» για τον κόσμο των φαρμακευτικών εταιρειών. Πλήρης ασυδοσία και το δόγμα «μπάτε σκύλοι και αλεστικά μη δίνετε» διαμόρφωνε την εσωτερική αγορά αλλά και τις σχέσεις μεταξύ των φαρμακευτικών εταιρειών, του ιατρικού κόσμου, των νοσηλευτικών ιδρυμάτων και των πολιτικών εξουσιών. Για να αντιληφθεί ο παρατηρητής το τι συνέβαινε, η Ελλάδα είχε μεγαλύτερη φαρμακευτική δαπάνη από την Ισπανία η οποία και διαθέτει πολλαπλάσιο πληθυσμό.
Το zougla.gr αποκάλυψε χτες τον ιδιαίτερο ρόλο της γραμματέως του πρώην αντιπροέδρου της Novartis
Κωνσταντίνου Φρουζή. Η Μαρία Μαρανγγέλη αν και ταπεινή γραμματεύς, όπως φαίνεται, διέθετε περισσότερες αρμοδιότητες από το να συντάσσει επιστολές.
Ποια όμως ήταν τα στελέχη κλειδιά τα οποία θα μπορούσαν να γνωρίζουν πολύ περισσότερα από όσα η τυπική θέση τους στην εταιρεία τους επέτρεπε; Υπήρχαν τέτοια στελέχη; Αν υπήρχαν πώς συνδέονταν με την ανώτατη ηγετική βαθμίδα της θυγατρικής εταιρείας αλλά και πώς ελάμβαναν αν ελάμβαναν εντολές από τα κεντρικά της Βασιλείας;
Η έρευνα αποκαλύπτει πως υπήρχαν τέτοια στελέχη τα οποία διέθεταν την γνώση της φαρμακευτικής πιάτσας και την εμπειρία. Σύμφωνα με απόλυτα εξακριβωμένες πληροφορίες του zougla.gr και πέραν της γραμματέως Μαρίας Μαρανγγέλη, στελέχη τα οποία θα μπορούσαν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην εκτέλεση των διαμορφωμένων τακτικών της εταιρείας είναι οι:
Α) Νίκος Μανιαδάκης, καθηγητής φαρμακευτικής οικονομίας και αναπληρωτής κοσμήτορας της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας. Το 2009 επί θητείας Δημήτρη Αβραμόπουλου προσλαμβάνεται στο ΚΕΕΛΠΝΟ. Εδώ και πολλά χρόνια είναι συμβουλευτικό στέλεχος πλειάδας φαρμακευτικών εταιρειών, μεταξύ των οποίων και της Novartis. Πρόκειται για άνθρωπο κλειδί στη διαμόρφωση της τιμής του φαρμάκου στην εγχώρια αγορά και διετέλεσε άτυπος σύμβουλος στην αρχή αλλά με ισχυρή επιρροή στη συνέχεια των υπουργών Υγείας Άδώνιδος Γεωργιάδη και Μάκη Βορίδη, ενώ πληροφορίες αναφέρουν ότι διατηρούσε άριστες σχέσεις και με τον πρώην υπουργό Υγείας Μάριο Σαλμά. Ο Νίκος Μανιαδάκης διέθετε και διαθέτει όλη την απαιτούμενη εμπειρία την οποία χρειάζεται μία πολυεθνική εταιρεία για την εφαρμογή της πολιτικής της στην συγκεκριμένη αγορά.
Από το ρεπορτάζ προκύπτει πως το συγκεκριμένο στέλεχος ενδεχομένως να διέθετε και όλες τις σημαντικές πληροφορίες της μητρικής Novartis για την εφαρμογή στην ελληνική αγορά των προαποφασισμένων από την Βασιλεία τακτικών. Ενδεχομένως λοιπόν να διέθετε και τις κρίσιμες πληροφορίες για την πολιτική δωροδοκίας σημαντικών προσώπων στην εγχώρια αγορά, δηλαδή γιατρών, ανωτέρων στελεχών του υπ. Υγείας, πολιτικών προσώπων αλλά και της διοικητικής πυραμίδας μεγάλων ιδιωτικών ιατρικών κέντρων αλλά και δημοσίων νοσηλευτικών ιδρυμάτων.
Β) Φιλίστωρ Δεστεμπασίδης. Ήταν υφιστάμενος του Κωνσταντίνου Φρουζή. Φαρμακοποιός ως προς την επιστημονική του κατάρτιση είχε προσληφθεί στη Novartis από τον επίσης φαρμακευτικό κολοσσό Pfizer. Εκτελούσε χρέη διεθυντή επικοινωνίας αλλά από το ρεπορτάζ προκύπτει πως είχε πλήρη γνώση των συνθηκών που διαμορφώνουν στην Ελλάδα τη διακίνηση του φαρμάκου σε όλες τις βαθμίδες. Εκ της θέσεώς του θα μπορούσε να διαχειριστεί την υλοποίηση των συγκεκριμένων τακτικών που ακολουθούσε η μητρική εταιρεία παγκοσμίως και η θυγατρική εταιρεία στην Ελλάδα. Σύμφωνα με διασταυρωμένες πληροφορίες ο προϋπολογισμός που εξυπηρετούσε το συγκεκριμένο στέλεχος δεν υπερέβαινε τις μερικές δεκάδες χιλιάδες ευρώ. Ποσό πολύ μικρό για τη διεκπεραίωση της εφαρμοσμένης πολιτικής από την εταιρεία. Ωστόσο το zougla.gr πληροφορείται πως αυτό το ποσό ανά πάσα στιγμή και σύμφωνα με τις ανάγκες θα μπορούσε να διαμορφωθεί δεόντως, πάντα με απόφαση και έγκριση της κεντρικής διοίκησης της εταιρείας στη Βασιλεία.
Η στρατηγική επιβίωσης της μητρικής Novartis
Από τη στιγμή που ξέσπασε το σκάνδαλο στη Νέα Υόρκη και με δεδομένο ότι η Novartis Ελβετίας αισθάνθηκε τη θηλιά να σφίγγει τον λαιμό της προφανώς σχεδιάστηκε η αμυντική τακτική της μητρικής εταιρείας. Η τακτική αυτή, σύμφωνα με μαρτυρίες ανωτέρων στελεχών, είναι τελικά πολύ απλή. Τα ανώτατα ηγετικά στελέχη της εταιρείας στην Ελβετία αλλά και στις άλλες χώρες θα πρέπει να βγουν από το κάδρο και να παραμείνουν στο απυρόβλητο.
Τον φόρτο των κατηγοριών και των καταγγελιών θα πρέπει να επωμιστούν τα στελέχη της αμέσως επομένης βαθμίδας που δεν σημαίνει απαραίτητα πως είναι και αυτά τα οποία διακίνησαν το σύνολο των χρημάτων που ήταν προσανατολισμένα σε δωροδοκίες γιατρών, κυβερνητικών υπαλλήλων και πολιτικών προσώπων. Το δεύτερο σκέλος της αμυντικής τακτικής της μητρικής εταιρείας ήταν όσο και να φαίνεται περίεργο η άμεση πολιτικοποίηση της υπόθεσης. Αντί λοιπόν να προστατευθούν τα πολιτικά πρόσωπα που, άλλο περισσότερο και άλλο λιγότερο, δωροδοκήθηκαν ή απήλαυσαν προνομίων που προέρχονταν από τη Novartis «δόθηκαν» αμέσως και εν ψυχρώ. Δηλαδή, οι πρώην τοπικοί σύμμαχοι σε πολιτικό επίπεδο αλλά και σε επίπεδο μηχανισμών υπουργείων που «έκαναν τη δουλειά» δεν προστατεύθηκαν αλλά αντιθέτως προσφέρθηκαν για τη μεγάλη θυσία προκειμένου να διασωθούν τα ανώτατα διοικητικά στελέχη της Novartis.
Για την εξυπηρέτηση του ρεπορτάζ αναφέρονται παρακάτω οι πέντε πρόεδροι – διευθύνοντες σύμβουλοι της θυγατρικής Novartis στην Ελλάδα οι οποίοι διοίκησαν την εταιρεία κατά την επίμαχη περίοδο 2006 – 2015.
Αυτοί είναι: Αντιβαις (Ελβετός), Ρικάρντο Κανεβάρι (Ιταλός), Αντώνης Βερνερ Σαρλικιώτης
(ελληνογερμανός), Γκεοργκ Στρεκενφουκς (Αυστριακός), Αρνολντ Βαν Αμστελ (Ολλανδός).
Όπως επισημάνθηκε και παραπάνω, η θητεία των προέδρων – διευθύνοντων συμβούλων θεωρητικά ήταν διάρκειας 1,5 έτους. Όπως διαπιστώνεται, η μητρική εταιρεία επέλεγε πάντα να τοποθετούνται επικεφαλής των θυγατρικών άτομα που δεν είχαν την εγχώρια ιθαγένεια, ήταν δηλαδή ξένοι και προέρχονταν από αντίστοιχες θέσεις θυγατρικών εταιρειών της Novartis από άλλα κράτη μέσω της μεθόδου rotation.
Όπως προκύπτει και από την υπόθεση της Μαρίας Μαρανγγέλη (δείτε το σχετικό ρεπορτάζ του zougla.gr), το μέγα ερώτημα είναι πως μία εταιρεία του διαμετρήματος της Novartis μπορεί να ασκεί πολιτική με άτομα τα οποία ομολογουμένως ούτε ψηλά στην ιεραρχία βρίσκονται, ούτε και κατά τεκμήριο διαθέτουν τις ικανότητες για να ασκούν «big business». Είναι δηλαδή απορίας άξιον πως μία γραμματεύς μπορούσε να υποκλέψει αρχεία και να τα διαχειριστεί χωρίς άνωθεν εντολές.
Η απάντηση είναι μάλλον σαφής. Απλά δεν μπορούσε και εκτελούσε εντολές. Κάτω από αυτό το πρίσμα αντιλαμβάνεται και ο αφελέστερος των παρατηρητών πως οι εντολές προέρχονταν με κάθετο σχήμα από τα κεντρικά της Βασιλείας δια μέσου της ηγετικής βαθμίδας της θυγατρικής στην Αθήνα για να καταλήξουν στον εκτελεστικό μηχανισμό ο οποίος εφήρμοζε τις αποφάσεις. Από τη στιγμή που ξέσπασε το σκάνδαλο άρχισε προφανώς να λειτουργεί το ένστικτο της αυτοσυντήρησης το οποίο λειτούργησε κάθετα και οριζόντια στην εταιρεία. Το δόγμα που λογικά επικράτησε θα ήταν «ο σώζων εαυτόν σωθήτω» από τη στιγμή μάλιστα που εξαρχής είχε καταστεί σαφές ότι τα ανώτατα στελέχη της Novartis δεν θα «πλήρωναν τη νύφη» για όλο αυτό το σκάνδαλο. Είναι η στιγμή που μάρτυρες άρχισαν να κελαηδούν είτε προσφεύγοντας στην Αμερική, είτε προσφεύγοντας στην ελληνική Δικαιοσύνη. Παρατηρεί δε ο αναγνώστης πως στελέχη της θυγατρικής εταιρείας αποδεδειγμένα είχαν σχέσεις με πολιτικά πρόσωπα, πρώην υπουργούς και νυν βουλευτές. Τα στελέχη αυτά, όπως ο κ. Μανιαδάκης, δεν ανήκαν στην ανώτατη σφαίρα της διοίκησης της Novartis.
Από το πρωί του Σαββάτου 10 Φεβρουαρίου, έγινε γνωστό πως η οικονομική αστυνομία, προφανώς με εντολές της εισαγγελέως Διαφθοράς, άρχισε να «επισκέπτεται» συγκεκριμένα σπίτια και γραφεία ατόμων που το όνομα τους εμπλέκεται στην υπόθεση ακόμη και συνεργατών υπουργών πρώτης γραμμής κατά την επίμαχη περίοδο. Το zougla.gr γνωρίζει πως αντίστοιχες «επισκέψεις» της οικονομικής αστυνομίας είχαν πραγματοποιηθεί και στο πρόσφατο παρελθόν, όπως προ εννέα μηνών στην κατοικία του Κωνσταντίνου Φρουζή. Αυτό καταδεικνύει μία συγκεκριμένη ακολουθία που εφαρμόστηκε από τις εισαγγελικές αρχές και η οποία ακολουθία αυτή τη στιγμή εισέρχεται σε περίοδο επίσπευσης των διαδικασιών. Ενδεχομένως δηλαδή το αμέσως επόμενα 24ωρα να υπάρξουν και νέες εξελίξεις και να καταδειχθεί ότι οι καταθέσεις στην εισαγγελέα Διαφθοράς δεν είναι μόνο αυτές που έχουν διαρρεύσει αλλά και άλλες οι οποίες πιθανόν να είναι σοβαρότερες.
