Ζωντανός μύθος

Όταν αναφέρεις το όνομα Νίκος Γκάλης, οι λέξεις φαντάζουν λίγες για να περιγράψεις το μεγαλείο του ανθρώπου που έβαλε το μπάσκετ στα σπίτια των Ελλήνων. Ο «Gangster», όπως είναι το προσωνύμιό του, άλλαξε τη μοίρα του συγκεκριμένου αθλήματος για πάντα και έβαλε την πορτοκαλί μπάλα στην ψυχοσύνθεση, την καθημερινότητα και την κουλτούρα της πατρίδας μας.

Απόψε, στις 20.00, στο «Αλεξάνδρειο», όλοι εμείς θα πούμε με καθυστέρηση 19 ετών ένα μικρό «ευχαριστώ» στον Νικ.

Η Θεσσαλονίκη θα πλημμυρίσει από έναν γαλαξία αστέρων, που αποτελεί τη ζωντανή ιστορία του μπάσκετ. Τον θρύλο θα τιμήσουν με την παρουσία τους 46 μεγαθήρια του παρελθόντος.

Αυτοί είναι οι: Ντίνο Ράτζα, Ζέλικο Ομπράντοβιτς, Στόγιαν Βράνκοβιτς, Ντόρον Τζάμσι, Ρισάρ Ντα- κουρί, Φρεντερίκ Φορτέ, Αλεξάντερ Βολκόφ, Τζόρντι Βιγιακάμπα, Όντι Νόρις, Παναγιώτης Φασούλας, Νίκος Φιλίππου, Γιώργος Σιγάλας, Μπάνε Πρέλεβιτς, Αργύρης Καμπούρης, Νάσος Γαλακτερός, Κώστας Παταβούκας, Λευτέρης Κακιούσης, Μέμος Ιωάννου, Βασίλης Λυπηρίδης, Σλόμπονταν Σούμποτιτς, Μιχάλης Ρωμανίδης, Μάνθος Κατσούλης, Χάρης Παπαγεωργίου, Βαγγέλης Αλεξανδρής, Ντέιβιντ Στεργάκος, Στηβ Γιατζόγλου, Tζων Κόρφας, Νίκος Λινάρδος, Λάζαρος Λέσιτς, Ντίνος Αγγελίδης, Βαγγέλης Βουρτζούμης, Νίκος Σταυρόπουλος, Λιβέρης Ανδρίτσος, Διονύσης Ανανιάδης, Στέλιος Καλαντίδης, Δημήτρης Κοκολάκης, Σταύρος Χωλόπουλος, Τάσος Τσιτάκης, Πέτρος Σταμάτης, Στράτος Βαμβακούδης, Δημήτρης Νάστος, Βασίλης Παραμανίδης, Νίκος Τσαχτάνης, Μηνάς Τουκμενίδης, Μιχάλης Γιαννουζάκος και Γιάννης Μαντόπουλος.

Στις απουσίες συγκαταλέγονται οι Φάνης Χριστοδούλου, Ντίνο Μενεγκίν και Στεφάν Οστρόφσκι.

Η εκδήλωση, που οργανώνεται από τον Άρη, θα ξεκινήσει με 20λεπτο αγώνα μεταξύ των σημερινών ομάδων των «κίτρινων» και της Λιμόζ. Όλοι περιμένουν να δουν τον Νίκο Γκάλη να πατάει παρκέ, έστω και για λίγο, αν και ο ίδιος τόνισε ότι δεν θα επιστρέψει στο γήπεδο, καθώς δεν θέλει να χαλάσει τις αναμνήσεις. Σε γιγαντοοθόνη που έχει στηθεί και έχει τη μορφή του «6» θα μεταδοθεί βίντεο-αφιέρωμα.

Ξύπνησαν μνήμες στην Επανομή

Παλιούς γνώριμους, φίλους και αντιπάλους συνάντησε ο Νίκος Γκάλης στο κτήμα Γεροβασιλείου στην Επανομή Θεσσαλονίκης. Στη συνάντηση έδωσαν το «παρών» οι Παναγιώτης Γιαννάκης, Γιώργος Χαλβατζάκης, Στόγιαν Βράνκοβιτς, Λάζαρος Λέσιτς, Στηβ Γιατζόγλου, Ζέλιμιρ Ομπράντοβιτς, Όντι Νόρις, Τζόρντι Βιγιακάμπα, Γιώργος Σιγάλας, Νίκος Λινάρδος, Ντόρον Τζάμσει, Βαγγέλης Αγγέλου, ο πρόεδρος της Κ.Α.Ε. ΑΡΗΣ Λευτέρης Αρβανίτης, τα μέλη της Διοίκησης, Χρήστος Γαλιλαίας και Παύλος Ζουλιάμης, τα μέλη της οργανωτικής επιτροπής, Πέτρος Ράσογλου, Χρήστος Σαμαράς και Σωτήρης Κιοσέλογλου και το μέλος του ARIS GOLDEN CLUB, Γιώργος Ουζουνίδης.

Για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεότεροι

Ο Νίκος Γκάλης (Νικόλαος Γεωργαλής) γεννήθηκε στις 23 Ιουλίου 1957 στο Νιου Τζέρσεϊ των ΗΠΑ και είναι Ελληνοαμερικανός πρώην καλαθοσφαιριστής. Είναι η σημαντικότερη μορφή στην ιστορία του αθλήματος στην Ελλάδα.

Στις ΗΠΑ έως το 1979

Γιος μεταναστών με καταγωγή από τη Ρόδο (ο πατέρας του ήταν από τον Άγιο Ισίδωρο της Ρόδου), μεγάλωσε στην Αμερική. Εκεί ασχολήθηκε αρχικά με την πυγμαχία, αλλά γρήγορα τον κέρδισε η καλαθοσφαίριση. Το 1975 εισήχθη στο καθολικό πανεπιστήμιο του Σίτον Χολ, του οποίου η ομάδα μπάσκετ φημίζεται για τις διακρίσεις της. Ξεχώρισε γρήγορα και έγινε ένας από τους καλύτερους καλαθοσφαιριστές του κολεγιακού πρωταθλήματος. Αγωνιζόταν στη θέση του σούτιγκ γκαρντ και σκόραρε με μεγάλη ποικιλία κινήσεων. Αγαπημένη του κίνηση, το τζαμπ σουτ από μέση απόσταση ή το λέι απ με σπάσιμο στον αέρα (πολλές φορές με ολόκληρη την αντίπαλη ομάδα να αμύνεται μπροστά του). Την περίοδο 1978-79 αναδείχθηκε τρίτος σκόρερ στο κολεγιακό πρωτάθλημα του NCAA με 27,5 πόντους μ.ο., πίσω από τον δεύτερο (και μετέπειτα θρύλο του ΝΒΑ) Λάρι Μπερντ. Στο τέλος εκείνης της σεζόν συμμετείχε στο ντραφτ (θεσμοθετημένη διαδικασία επιλογής μελλοντικών επαγγελματιών από αθλητικά σωματεία στις Η.Π.Α.) του NBA και επιλέχθηκε από την ομάδα Boston Celtics μόλις στον τρίτο γύρο της διαδικασίας και συνολικά στην 68η θέση.

Η καταξίωσή του στην Ελλάδα (1979-1984)

Το καλοκαίρι του 1979 οι ελληνικές ομάδες του Παναθηναϊκού και του Ολυμπιακού εκδήλωσαν το ενδιαφέρον τους για να τον αποκτήσουν, όμως τελικά ο ίδιος προτίμησε να ενταχθεί στην ομάδα του Άρη Θεσσαλονίκης, ο οποίος είχε αναδειχθεί πρωταθλητής Ελλάδας. Την πρώτη του σεζόν στην Ελλάδα αναδείχθηκε 3ος σκόρερ στο ελληνικό πρωτάθλημα. Από την επόμενη χρονιά, όμως, έγινε ο πρώτος σκόρερ του ελληνικού πρωταθλήματος και συνέχισε να κατακτά την πρώτη θέση για συνολικά 11 συνεχόμενα έτη. Ολοκλήρωσε την περίοδο 1980-81 με 44 πόντους μ.ο., σημειώνοντας την καλύτερη επίδοση σε συγκομιδή πόντων σε μέσο όρο στην καριέρα του.

Την περίοδο 1981-82 ο Γκάλης αγωνίστηκε με τον Άρη εναντίον του Ιωνικού Ν.Φ. σε παιχνίδι που έληξε με σκορ 114-113 υπέρ των «κίτρινων» και υπήρξε ένας από τους πιο αξιομνημόνευτους αγώνες της εποχής. Ο Νίκος Γκάλης πέτυχε 63 πόντους για τον Άρη και ο Παναγιώτης Γιαννάκης 72 για τον Ιωνικό. Τα πρώτα τρία του χρόνια στην Ελλάδα δεν κατάφερε να γνωρίσει επιτυχίες σε συλλογικό επίπεδο, καθώς η ομάδα του Παναθηναϊκού διατηρούσε την πρώτη θέση, όμως το 1983 αναδείχθηκε για πρώτη φορά πρωταθλητής Ελλάδας με την ομάδα του Άρη. Με την Εθνική Ελλάδος συμμετείχε στο Ευρωμπάσκετ του 1983 και βγήκε πρώτος σκόρερ της διοργάνωσης. Την επόμενη χρονιά, ο Άρης ήταν φαβορί για να κατακτήσει το πρωτάθλημα, όμως το έχασε από τον Παναθηναϊκό, στον αγώνα μπαράζ της Κέρκυρας, ενώ εξίσου οδυνηρή για τον σύλλογο ήταν και η απώλεια του κυπέλλου στον τελικό των «ξυρισμένων κεφαλιών».

Η γιγάντωση του Άρη και το χρυσό του Ευρωμπάσκετ (1984-1987)

Το καλοκαίρι του 1984, ο Άρης προχώρησε σε μια μετεγγραφή που θα άλλαζε τις ισορροπίες στο ελληνικό μπάσκετ και θα έκανε την ομάδα πρωταγωνίστρια. Με την απόκτηση του Παναγιώτη Γιαννάκη ο Νίκος Γκάλης μπορούσε πλέον να οδηγήσει τον Άρη σε μεγαλύτερες διακρίσεις. Το 1985, οι «κίτρινοι» κατέκτησαν το Πρωτάθλημα και το Κύπελλο Ελλάδας, που ήταν και το πρώτο νταμπλ του συλλόγου. Στην Ευρώπη σημειώθηκε η μεγαλύτερη διάκριση του Άρη έως τότε, με τη συμμετοχή στον ημιτελικό του Κυπέλλου Κόρατς εναντίον της Ciao Crem Varese. Το 1986 ο Γκάλης κατέκτησε το πρωτάθλημα Ελλάδας και αναδείχθηκε πρώτος σκόρερ στο Μουντομπάσκετ της Ισπανίας, με την Ελλάδα να τερματίζει 10η συμμετέχοντας για πρώτη φορά στην ιστορία της στην τελική φάση της διοργάνωσης.

Το 1987 πανηγύρισε το δεύτερο νταμπλ του με τον Άρη. Το 1987 υπήρξε μία από τις πιο σπουδαίες χρονιές στην καριέρα του Γκάλη, αλλά και στην ιστορία της ελληνικής καλαθοσφαίρισης. Μετά την επιτυχημένη σεζόν του με τον Άρη αγωνίστηκε στο Ευρωμπάσκετ του 1987 με την Εθνική Ελλάδας. Ο Γκάλης αναδείχθηκε πρώτος σκόρερ (με μ.ο. 37 πόντους) και MVP της διοργάνωσης, ενώ η Εθνική Ελλάδας χρίστηκε πρωταθλήτρια Ευρώπης, πέρα από κάθε προγνωστικό. Με κορυφαίο αθλητή μακράν τον Νίκο Γκάλη, η Εθνική, που δεν είχε έως τότε καμιά διάκριση σε επίπεδο κορυφής, επικράτησε απέναντι σε ομάδες με τεράστια ιστορία στον θεσμό, όπως η Σοβιετική Ένωση και η Γιουγκοσλαβία. Αναδείχθηκε κορυφαίος Ευρωπαίος καλαθοσφαιριστής για το 1987. Πλέον και τυπικά αποτελούσε έναν από τους κορυφαίους αθλητές του ευρωπαϊκού μπάσκετ.

Στην ελίτ της Ευρώπης με τον Άρη και την Εθνική Ελλάδας (1987-1992)

Οι επόμενες τρεις σεζόν αποτέλεσαν μια περίοδο που ο Άρης ήταν κυρίαρχος του αθλήματος στην Ελλάδα, αλλά και μια από τις κορυφαίες ομάδες της Ευρώπης. Το 1988, το 1989 και το 1990 ο Άρης κατέκτησε το νταμπλ στην Ελλάδα και συμμετείχε σε τρία διαδοχικά φάιναλ φορ του Κυπέλλου Πρωταθλητριών Ευρώπης, με τον Γκάλη να ηγείται της ομάδας.

Το 1989, στο φάιναλ φορ του Μονάχου ο Άρης πλασαρίστηκε στην 3η θέση στο Κύπελλο Πρωταθλητριών και αυτή είναι η καλύτερη επίδοση στην ιστορία του συλλόγου στην κορυφαία ευρωπαϊκή διοργάνωση. Το καλοκαίρι του ίδιου έτους, ο Γκάλης αναδείχθηκε πρώτος σκόρερ στο Ευρωμπάσκετ και οδήγησε την Εθνική Ελλάδος στην κατάκτηση του ασημένιου μεταλλίου. Η διάκριση θεωρήθηκε ανάλογης αξίας με την κατάκτηση της πρώτης θέση του 1987, καθώς οι αντίπαλοι υπήρξαν ακόμα πιο ισχυροί και το επίπεδο πιο δύσκολο. Στον ημιτελικό απέναντι στη Σοβιετική Ένωση ο Γκάλης σημείωσε 45 πόντους, εξασφαλίζοντας το ασημένιο μετάλλιο και αποδεικνύοντας ότι η Εθνική Ελλάδος ανήκε πλέον στις κορυφαίες της Ευρώπης.

Το 1991, ο Γκάλης κατέκτησε το τελευταίο του πρωτάθλημα Ελλάδας και αναδείχθηκε πρώτος σκόρερ του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος, πετυχαίνοντας την 3η καλύτερη επίδοση στην ιστορία του θεσμού με 46 πόντους ενάντια στη Λιμόζ. Με την «επίσημη αγαπημένη» αναδείχθηκε πρώτος σκόρερ στο Ευρωμπάσκετ του 1991, για τέταρτη φορά στην καριέρα του. Την ίδια χρονιά ψηφίστηκε μέσα στους 50 κορυφαίους καλαθοσφαιριστές στην ιστορία της ΦΙΜΠΑ από το επίσημο περιοδικό της FIBA Magazine. Το 1992 ήταν πάλι κυπελλούχος Ελλάδας και για πρώτη φορά έπειτα από 11 χρόνια δεν αναδείχθηκε πρώτος σκόρερ, απουσιάζοντας και από την πρώτη πεντάδα της λίστας. Στο τέλος της χρονιάς αποχώρησε από τον Άρη, καθώς το συμβόλαιό του δεν ανανεώθηκε.

Αναγεννητής του Παναθηναϊκού (1992-1994)

Το 1992 αποκτήθηκε από τον Παναθηναϊκό, ο οποίος είχε τερματίσει στην 8η θέση, που αποτέλεσε την πιο άσχημη επίδοση στην ιστορία του. Ο Νίκος Γκάλης υπήρξε ο ηγέτης στην ανάκαμψη των «πράσινων» και η άφιξή του τερμάτισε την περίοδο αγωνιστικής κρίσης, με τον σύλλογο να επιστρέφει σε πορεία πρωταθλητισμού. Το 1993, με 36 πόντους στον τελικό ενάντια στον Άρη, ο Γκάλης οδήγησε τον Παναθηναϊκό στην κατάκτηση του Κυπέλλου Ελλάδας ύστερα από 7 έτη. Παράλληλα, έφερε τον Παναθηναϊκό στον τελικό του ελληνικού πρωταθλήματος με πλεονέκτημα έδρας, όμως έπειτα από απόφαση του Παύλου Γιαννακόπουλου η ομάδα αποχώρησε διαμαρτυρόμενη για τη διαιτησία. Την περίοδο 1992-93 επανήλθε στην πρώτη τριάδα των σκόρερ, κάτι το οποίο συνέβη και την επόμενη σεζόν.

Τη χρονιά της άφιξής του, ο Παναθηναϊκός είχε μείνει εκτός Ευρώπης ύστερα από 24 χρόνια, ωστόσο με την άφιξη του Γκάλη το «τριφύλλι» απέκτησε και πάλι δικαίωμα συμμετοχής στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα έπειτα από 9ετή απουσία και σημείωσε τη μεγαλύτερη ευρωπαϊκή επιτυχία στην ιστορία του έως τότε. Την περίοδο 1993-94, ο Γκάλης αναδείχθηκε με τον Παναθηναϊκό κορυφαίος σκόρερ και πασέρ στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα, οδηγώντας τον σύλλογο στο φάιναλ φορ του Τελ Αβίβ. Με 30 πόντους του ενάντια στην Μπαρτσελόνα, ο Παναθηναϊκός κατέκτησε την τρίτη θέση στην Ευρώπη, ενώ ο Γκάλης – για δεύτερη φορά στην καριέρα του – αναδείχθηκε τριταθλητής Ευρώπης μετά το 1989 με τον Άρη. Επίσης, με τη συγκομιδή των πόντων που σημείωσε στο φάιναλ φορ του Τελ Αβίβ έφτασε τους 231 σε φάιναλ φορ, επίδοση που τον κατατάσσει πρώτο έως σήμερα.

Η χρονιά της αποχώρησής του (1994-1995)

Με την έναρξη της περιόδου 1994-95, ο Παναθηναϊκός απέκτησε τον Παναγιώτη Γιαννάκη και έθεσε ως στόχο την κατάκτηση του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος. Ο Γκάλης εξακολουθούσε να είναι ο κορυφαίος σε επιδόσεις, όμως η ομαδική λειτουργία παρουσίασε αδυναμίες σε μια περίοδο που το «τριφύλλι» έπρεπε να διεκδικήσει προκρίσεις από πολύ νωρίς σε αγώνες νοκ άουτ. Χρειάστηκαν 2 μεγάλες εμφανίσεις του Νίκου Γκάλη στα προκριματικά των ομίλων για να αποφύγει τον αποκλεισμό από την Μπουντιβέλνικ Κιέβου, ενώ στα προκριματικά του Κυπέλλου ήταν ο κορυφαίος του Παναθηναϊκού στην πρόκριση επί του Ολυμπιακού. Ο προπονητής Κώστας Πολίτης αποφάσισε να περιορίσει τον χρόνο συμμετοχής του και ο Γκάλης θεώρησε ότι δεν είχε δίκαιη αντιμετώπιση, καθώς ο ίδιος συνέχιζε να έχει αξιόλογη απόδοση. Στις 18 Οκτωβρίου 1994, σε αγώνα με τους Αμπελοκήπους, ο θρύλος δεν ξεκίνησε ως βασικός και αποχώρησε από το γήπεδο, θεωρώντας άδικη τη συμπεριφορά του προπονητή.

Ο πρόεδρος της ομάδας Παύλος Γιαννακόπουλος επιχείρησε να γεφυρώσει το χάσμα, χωρίς επιτυχία. Στη συνέχεια, προχώρησε σε αλλαγή προπονητή, με σκοπό την επιστροφή του Γκάλη. Παρά τις αρνήσεις του, ο Γιαννακόπουλος εξακολουθούσε να δεσμεύει και να πληρώνει το συμβόλαιό του, ώστε να επανενταχθεί την επόμενη χρονιά στην ομάδα πλάι στον Ντομινίκ Ουίλκινς, κίνηση που συνάντησε την άρνηση του Μάλκοβιτς. Προτάθηκε, επίσης, από τον Γιαννακόπουλο στον Γκάλη να επιστρέψει στον Άρη, αλλά ο προπονητής Λευτέρης Σούμποτιτς αρνήθηκε, ενώ ο «γκάνγκστερ» προτιμούσε να μετεγγραφεί στην ΑΕΚ. Συνέπεια του αδιεξόδου υπήρξε η απόφαση του Νίκου Γκάλη να ανακοινώσει στις 29 Σεπτεμβρίου 1995 το τέλος της καριέρας του. Στις 21 Οκτωβρίου 1999, οι σχέσεις των αδελφών Γιαννακόπουλων και του Γκάλη αποκαταστάθηκαν και επίσημα, καθώς βραβεύτηκε από τον Παναθηναϊκό στο ημίχρονο αγώνα της Ευρωλίγκα απέναντι στη Ρεάλ.

Μετά την αποχώρηση (1995)

Μετά την απόσυρσή του από το άθλημα, ασχολήθηκε με τη δημιουργία αθλητικής κατασκήνωσης για παιδιά στη Χαλκιδική έως το 2006. Το 2004 μετέφερε την Ολυμπιακή Φλόγα ως πρώτος λαμπαδηδρόμος μέσα στο Ολυμπιακό Στάδιο για την τελετή έναρξης της διοργάνωσης. Το 2007 τιμήθηκε με το μετάλλιο τιμής στην Ευρωλίγκα και έγινε μέλος του ευρωπαϊκού Hall of Fame της ΦΙΜΠΑ κατά την πρώτη επιλογή του θεσμού. Το 2013 έγινε υποψήφιος για να ενταχθεί στο Hall of Fame του NBA.

Τίτλοι
8 Πρωταθλήματα Ελλάδας: 1983, 1985, 1986, 1987, 1988, 1989, 1990, 1991
7 Κύπελλα Ελλάδας: 1985, 1987, 1988, 1989, 1990, 1993

Μετάλλια
1 Χρυσό μετάλλιο Ευρωμπάσκετ: 1987
1 Αργυρό μετάλλιο Ευρωμπάσκετ: 1989

MVP
1 MVP Ευρωμπάσκετ: 1987
4 MVP Πρωταθλήματος Ελλάδας: 1988, 1989, 1990, 1991

1ος Σκόρερ
11 φορές πρώτος σκόρερ Ελληνικού Πρωταθλήματος: 1981, 1982, 1983, 1984, 1985, 1986, 1987, 1988, 1989, 1990, 1991
2 φορές πρώτος σκόρερ Κυπέλλου Πρωταθλητριών: 1992, 1994
4 φορές πρώτος σκόρερ Ευρωμπάσκετ: 1983, 1987, 1989, 1991
1 φορά πρώτος σκόρερ Μουντομπάσκετ: 1986

Γνωρίζετε ότι…

• έπαιξε σε 854 επίσημα παιγνίδια και σημείωσε 25.995 πόντους, 30.4 κατά μέσο όρο

• σε 384 αγώνες στη μεγάλη κατηγορία του μπάσκετ πέτυχε 12.849 πόντους (33,4 κατά μέσο όρο) και είναι ο πρώτος σκόρερ όλων των εποχών

• αγωνίσθηκε 168 φορές με την Εθνική Ελλάδας, με μέσο όρο πόντων 30,46

• αναδείχθηκε πρώτος σκόρερ στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα του 1986 και στα Ευρωπαϊκά του 1983, 1987, 1989 και 1991

• ρεκόρ πόντων σε έναν αγώνα: 62, στον αγώνα Άρη – Ιωνικού το 1981 — στον ίδιο αγώνα ο μελλοντικός του συμπαίκτης στον Άρη Παναγιώτης Γιαννάκης σημείωσε 73 πόντους για λογαριασμό της ομάδας της Νίκαιας

• ρεκόρ πόντων σε Ευρωπαϊκό Αγώνα: 57, το 1981, στον αγώνα Άρη-Βενέτσια για το κύπελλο Κόρατς.

Επιμέλεια: Ανδρέας Αθανασούλης